Gintaras Steponaviçius 1967-ci ildə anadan olub. İxtisasca hüquqşünasdır. Ali təhsilini Litvada alıb, eyni zamanda Qərbin 4 universitetində təhsilini davam etdirmək imkanı olub. Nazir vəzifəsinə təyin olunanadək son 10 ildə Vilnüsdə öz dairəsi üzrə 3 dəfə parlamentə seçilib. 10 il Vilnüs Universitetinin professoru kimi pedaqoji fəaliyyət göstərib. Sonra siyasətlə məşğul olmağa başlayıb. Şəhər sovetinin üzvü olub. Bir ildən çoxdur ki, Litva Respublikasının təhsil və elm naziri vəzifəsində çalışır. Nazir olmaqla, eyni zamanda Litva Respublikası parlamentinin üzvüdür. Ailəlidir, iki övladı var. Oğlu 7-ci sinifdə oxuyur. Qızının 3 yaşı var.

- Tələbələrin sayına görə Litva Aİ ölkələri arasında liderdir

-  Tələbələrin yarıdan çoxu dövlət hesabına təhsil alır

-  ötən il 5 kollec birləşib

- Ali məktəb müəllimi 2000, orta məktəbdə dərs deyənlər isə 1000 ABŞ dolları məvacib alırlar

-  Müəllim hazırlığı üçün xüsusi test keçirilir

-  Litvada 13 azərbaycanlı gənc təhsil alır

-  Hər 10 şagirdə 1 kompüter düşür

-  ötən il 50 məktəb yeniləşdirilib

-  Uşaqların 80 faizi bağçaya gedir

-  Litvalı gənclər iqtisadiyyat, hüquq, tibb ixtisaslarına üstünlük verirlər

-  Dövlət büdcəsində təhsilin payı 20%-dən yüksəkdir 

Xəbər verdiyimiz kimi, Litva Respublikasının təhsil və elm naziri, professor Gintaras Steponaviçiusun rəhbərlik etdiyi bir qrup ali təhsil işçisindən ibarət nümayəndə heyəti ötən həftə ölkəmizdə səfərdə olub. Dünya Bankının dəstəyi ilə yanvarın 14-də Bakıda keçirilmiş ali təhsildə maliyyələşmə mexanizmlərinə dair seminarda iştirak edən litvalı nazir qəzetimizə müsahibə verib. Həmin müsahibəni oxuculara təqdim edirik. 

 - Cənab nazir, istərdik öncə Litvanın təhsil sistemi haqqında məlumat verəsiniz.

- Bizdə ümumi təhsil 12 il davam edir. İbtidai təhsil 7 yaşdan başlanır və 4-illikdir. Ondan sonra gələn 5-8-ci siniflər əsas təlim adlanır. Orta təhsil 9-12-ci sinifləri əhatə edir. Konstitusiyamıza görə, 16 yaşa qədər təhsil ümumi və icbaridir.

Litvada hazırda 3,5 milyon əhali yaşayır. ümumtəhsil məktəblərimizin sayı təxminən 1300-dür. Onlardan təxminən 100-dən bir qədər artığı ibtidai təhsil, 500-dən çoxu əsas, 350-dən artığı isə orta məktəblərdir. Bunlardan başqa, bizdə məktəb-bağçalar, gimnaziyalar, xüsusi məktəblər və s. də vardır. Bu müəssisələrdə 400 mindən çox şagird oxuyur, təxminən 40 min müəllim çalışır. Məktəblərimiz birnövbəlidir.

Orta məktəbləri bitirdikdən sonra gənclər universitetlərə və onların nəzdində fəaliyyət göstərən kolleclərə daxil ola bilərlər. ölkədə 48 ali təhsil müəssisəsi mövcuddur. Onların 24-ü universitet, bir o qədəri isə kollecdir. Universitetlərimizin 17-si dövlət, 7-si isə özəldir. Kolleclərin isə 13-ü dövlətə, 11-i xüsusi mülkiyyətə məxsusdur. Bizdə ali təhsil alanların sayı çoxdur. Ali məktəblərimizdə hazırda 200 mindən yuxarı tələbə təhsil alır. Bu göstəriciyə görə Litva Avropa İttifaqı ölkələri arasında liderdir.

Litvalı uşaq və gənclərin oxuduqları orta məktəblərdə və universitetlərdə təhsilin keyfiyyətini yüksəltmək hazırda qarşımızda duran əsas məqsəddir. çalışırıq ki, verilən təhsil keyfiyyətli olsun, insana şəxsi həyatında kömək etsin, eyni zamanda dövlətin rifahına xidmət göstərsin.

Məhz buna görə də ölkənizə indiki səfərimizin əsas məqsədlərindən biri təcrübə mübadiləsi aparmaq, sizin təhsil sisteminizi öyrənməkdir.

- Sizin dövlət universitetlərində ödənişli təhsil forması varmı?

- Bizdə də sizin ölkənizdə olduğu kimi, tələbələrin bir hissəsi pulsuz təhsil alır, bir hissəsi isə aldığı təhsilə görə haqq ödəyir. O cümlədən Litvanın dövlət universitetlərində ödənişli yerlər vardır. Məsələn, bu il universitetlərdə oxuyanların 50 faizindən çoxu pulsuz təhsil alır. Bizdə özəl universitetlərə yaxşı  qiymətlərlə daxil olmuş tələbələr də dövlət hesabına oxuya bilərlər.

- Bəs dövlət ali məktəbləri üçün ayrılmış ödənişli yerlərdə təhsil haqqı nə qədərdir?

- Bu, ali məktəblərdən və ixtisaslardan asılıdır. Məsələn, iqtisadiyyat, menecment, siyasi, humanitar və sosial elmlər üzrə illik, yəni 2 semestr üçün təhsil haqqı, təxminən, 1200 avrodur. Tibb ixtisaslarında və texniki elmlərdə isə bu, ildə iki-üç min avro arasında dəyişir. Yeri gəlmişkən deyim ki, hazırda ölkəmizin ali təhsil sistemində tətbiq olunan yeni maliyyələşdirmə mexanizminə görə tələbələrin böyük hissəsi pulsuz təhsil almaq imkanına malikdir.

Bildiyiniz kimi, bizdə ali təhsilin adambaşına maliyyələşdirilməsi mexanizmi tətbiq olunur. Bakalavr təhsili üçün dövlət maliyyələşməsi tələbə vauçeri formasında tərtib edilib. Həmin vauçerlər imtahanlarda ən yaxşı nəticə göstərənlərə verilir. Abituriyentlər təhsil müəssisəsini özləri sərbəst seçirlər. Ona görə də ali məktəblərin maliyyələşməsi onların hansı təhsil müəssisəsini seçməsindən asılı olur. Bu halda, ola bilər, tələbələrin böyük hissəsi təhsilin keyfiyyəti dövlət ali təhsil müəssisələrindəkindən heç də aşağı olmayan özəl ali məktəbləri də seçsinlər. Bu, bizi narahat etmir. Bizim üçün əsas məsələ ölkədə təhsilin keyfiyyətini yüksəltməkdir. Vacib deyil ki, o, dövlət müəssisəsi olsun və ya qeyri-dövlət. Ən vacibi təhsilin səviyyəsidir.

Dövlət maliyyələşdirilməsi üçün əmək bazarının tələbləri, ixtisaslara və mütəxəssislərə olan ehtiyac nəzərə alınmaqla təhsilin 11 sahəsi müəyyənləşdirilib. Keçən il universitetlərdəki hər tələbə yerinə dövlət maliyyəsi 2 dəfə artıb. Dövlət  2009-cu ildə universitetlərdə 11 min, kolleclərdə 10 min olmaqla 21 minlik I kurs tələbələrinin təhsilini tam olaraq ödəyib ki, bu da, təxminən, orta məktəb məzunlarının 50 faizi qədərdir.

- Dediklərinizdən belə çıxır ki, dövlət maliyyələşməsinə nail olmaq üçün ali təhsil müəssisələri daha çox tələbə yığmağa çalışmalıdırlar?

- Elədir. Yeni maliyyələşmə mexanizminə görə dövlət tərəfindən ali təhsilin maliyyələşdirilməsinə yönəldilən vəsait, dediyim kimi vauçer formasında tələbələrə ünvanlanır. Tələbə isə ali məktəbi könüllü olaraq özü seçir. Həm də onlar dövlət müəssisələri ilə yanaşı özəl ali təhsil müəssisələrinə də üz tuturlar. Belədə istər dövlət, istərsə də qeyri-dövlət ali təhsil müəssisələri arasında rəqabət yaranır. Düşünürəm ki, belə rəqabət yaxşıdır. Xüsusən o cəhətdən ki, bu cür rəqabət dövlət ali təhsil müəssisələrini daha yaxşı fəaliyyət göstərməyə, təhsilin keyfiyyətini artırmağa təhrik edir. Onlar hiss edirlər ki, yanlarında kimsə var və hər an onları keçə bilər.

Hər hansı bir ali təhsil müəssisəsinin keyfiyyət uğrunda mübarizəsi isə son nəticədə bütövlükdə ölkədə ali təhsil inkişafını təmin edir.

- Bu rəqabətdə uduzanlar olurmu?

- Əlbəttə, olur. Güclü ali məktəblərlə yanaşı zəiflər də vardır. özü də həm dövlət, həm də özəl ali təhsil müəssisələri arasında. Bir tərəfdən akkreditasiya, digər tərəfdən isə tələbələrə seçim imkanının verilməsi, necə deyərlər, onların bir-birindən fərqlənməsinə gətirib çıxarır. Kim vauçer vasitəsilə maliyyələşən az yer yığırsa, özünün gücsüz olduğunu görür. Bu halda onlar uğurlu fəaliyyət göstərmək üçün kimlərləsə birləşməyə can atırlar. Yeri gəlmişkən deyim ki, artıq iki universitet birləşmək fikrində olduğunu bildirib. ötən il 5 kollec də birləşib. Kimləsə birləşməyib, bir fakültəni bağlamaq, kafedraların sayını azaltmaq da olar. Bütün hallarda qərarlar yaxşı nəticə əldə olunmasına yönəldilir.

- Dövlət və özəl ali məktəblərinin ödənişləri arasında fərq varmı?

- Bəli, var. Bəzi özəl universitetlərdə təhsil haqqı nisbətən yüksəkdir.

- Müstəqillik dövründə Litvanın təhsil sistemində Sovet təhsil sistemindən fərqli olaraq nə dəyişib?

- Təhsilə yanaşmada müəyyən dəyişiklik hiss olunur. İndi gənc insanlar məktəbdən başlayaraq müstəqil, təşəbbüskar şəxsiyyət kimi formalaşdırılır. Sovet dönəmində isə bu yox idi. ümumi bir sistem var idi. öz başınla fikirləşməyə imkan verilmirdi. Təhsil alanların başını çoxlu informasiya ilə, formulalarla, familiyalarla doldururdular. Bunları yadda saxlamalı idin. İndi biz güclü şəkildə gənc insanlara təkcə bilikləri deyil, həm də vərdişləri qazanmaq üçün imkan vermək istiqaməti götürmüşük. çalışırıq ki, onlar orta məktəbi, xüsusən də ali təhsil müəssisəsini bitirəndə elə sosial və peşə vərdişlərinə yiyələnsinlər ki, bunlardan istifadə etməklə  praktik həyatda özləri qərarlar qəbul edə bilsinlər, təşəbbüskar olsunlar. Xüsusən də peşəkarlıq kontekstində. Və nəticədə sosial baxımdan öz rifah halını yaradan xoşbəxt, müvəffəqiyyətli insana çevrilə bilsinlər.

Bu, eyni zamanda cəmiyyət üçün də pozitiv nəticələr vermək baxımından əhəmiyyətlidir. Ona görə ki, əgər güclü şəxsiyyət, onun yaxşı nəticələri varsa bu, cəmiyyət və dövlət səviyyəsində istər iqtisadi, istərsə şəxsiyyətlərarası münasibətlərə müsbət təsir göstərir. Fikrimcə, insanlar təhsilli və tərbiyəli olarlarsa, onda cəmiyyət də tərəqqi edər. Təhsil sistemi nə qədər güclüdürsə, ölkə və cəmiyyətlər bir o qədər varlı və rifah halında yaşayırlar. Dünyada bunun çoxlu yaxşı nümunələrini görürük.

- Təhsil müəssisələrində, xüsusilə də ali və orta məktəblərdə kadr məsələləri necə həyata keçirilir?

- Orta məktəb müəllimləri işə xüsusi testlər tətbiq olunmaqla müsabiqə əsasında qəbul olunurlar. Ali məktəb müəllimlərinə gəldikdə isə bizim universitetlər muxtariyyət hüququna malik olduqlarından dövlət onların işinə qarışmır. Lakin istənilən halda iddiaçı elmi işçilər, doktor və professorlar müsabiqə əsasında işə qəbul olunurlar.

- Cənab nazir, sirr deyilsə, Litvada müəllimlərin orta aylıq əməkhaqqı nə qədərdir?

- Qeyd etdiyim kimi, hazırda bizdə universitetlərin maliyyələşməsində dəyişikliklər edilir. Hansı universitet daha çox dövlət tərəfindən vauçerlərlə təmin olunmuş və ya ödənişli tələbə yığırsa, onun vəziyyəti daha yaxşı olur. Universitet müəllimlərinin nə qədər əməkhaqqı alması da  bundan asılıdır. Deyə bilərəm ki, bir il bundan öncə tələbələrin seçimi əsasında vauçerlə maliyyələşmə nəticəsində daha çox tələbə yeri qazanan və tələbəsi olan universitetlər hətta böhran dövründə müəllimlərə yüksək əməkhaqqı vermişlər.

Məsələn, dövlət ali müəssisəsi olan Kaunas Texniki Universitetində müəllimlərin orta aylıq əməkhaqqı ötən il 2000  ABŞ dolları olub. Həmin universitetin büdcəsi ötən il 100 milyon dollar təşkil edib və bunun yarıdan çoxunu universitet dövlətdən deyil, xüsusi mənbələrdən əldə edib.

Orta məktəb müəllimlərinə gəldikdə isə onların əməkhaqqı birbaşa dövlət tərəfindən tənzimlənir. 2008-ci ildə biz orta məktəb müəllimlərinin əməkhaqqını 56 faiz həcmində artırmışıq. Lakin ötən il böhranla əlaqədar məcbur olub artımı saxladıq. Prinsipcə, müəllimlərin əməkhaqqı 10 faiz həcmində azaldıldı. Bununla belə, qeyd edim ki, orta məktəb müəllimlərinin əməkhaqqı cəmiyyətdəki orta əməkhaqqından çoxdur və hazırda 1000 ABŞ dolları təşkil edir. Əlbəttə, gənc mütəxəssislər bundan az alır. çünki bizdə müəllimlərin əməkhaqqı ixtisas dərəcəsindən, stajdan asılıdır.

- Ölkənizdə müəllim hazırlığı necə həyata keçirilir?

- Biz  müəllimlərin hazırlanması sistemində bir qədər dəyişikliklər  aparmışıq. Gələn il sentyabrın 1-dən birprofilli pedaqoqun hazırlanmasını daha çox maliyyələşdirəcəyik. Lakin dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən yer az olacaq. Ona görə ki, gələcəkdə bizə nə qədər müəllim lazım olacağını hesablamışıq. Eyni zamanda biz hazırda pedaqoji ali təhsil müəssisələrinə daxil olanlar üçün testlər tətbiq edirik ki, bunun da nəticəsində onların təkcə diplom almaq yox, həqiqətən müəllim olmaq istəməsi aydınlaşır. Düşünürəm ki, bu, müəllim hazırlığının keyfiyyətinə və nəticədə məktəblərə normal, stimullaşdırılmış, habelə kreativ müəllimlərin gəlməsinə xidmət edəcək. Bu isə gənc nəslin təbiyəsi üçün olduqca vacibdir.

- Litvanın ali məktəblərində təhsil neçə pilləlidir?

- Azərbaycandakı kimidir. Bakalavr, magistr və doktor dərəcələri var. Universitetlərdə bakalavratura pilləsinin davametmə müddəti 4, magistraturada 1,5-2, doktoranturada  isə 3-4 ildir. Kolleclərdə bakalavr təhsili 3 ildir. Bu yaxınlaradək bizdə professura da var idi. Lakin biz bu səviyyədən imtina edib, ancaq doktorla kifayətləndik.

- Bizdə ali məktəblərə tələbə qəbulu mərkəzləşdirilmiş qaydada aparılır. Bəs sizdə necə?

- Bizdə də belədir. Bütün ali təhsil müəssisələri ümumi qəbul sistemində iştirak edir. Qəbul və ya yerləşdirmə, yəni tələbənin hara daxil olması isə orta məktəbin buraxılış imtahanlarının nəticələrindən asılıdır.

- Siz də, yəqin ki, Boloniya prosesinə qoşulmusunuz?

- Əlbəttə, biz lap əvvəldən Boloniya prosesində iştirak edirik. Bildiyiniz kimi, bu prosesin bir sıra müsbət aspektləri vardır. O, ali məktəblərin tələbə və müəllimlərinin mobilliyini təmin edir. Bu isə çox vacibdir. Fürsətdən istifadə edərək deyim ki, bu baxımdan mən Litva ilə Azərbaycan arasında daha sıx əməkdaşlıq üçün gözəl imkanlar görürəm. Ona görə ki, həm sizdə, həm də bizdə güclü ali məktəblər, vacib ixtisaslar var. Bizim nümayəndə heyətində üç universitetin rektoru iştirak edir. Onlar yaranmış imkanlardan istifadə edərək ali məktəblər səviyyəsində ikitərəfli münasibətlərin qurulmasında maraqlıdırlar. Fikrimcə, bu, azərbaycanlı gənclərə də Avropa təhsil məkanına və sisteminə daxil olmağa imkan verər. O cümlədən düşünürəm ki, sizdə də bizim üçün əhəmiyyətli  ixtisaslar az deyil. 13 azərbaycanlı gəncin keçən il Litvanın ali məktəblərinə daxil olması barədə məlumat alanda çox sevindim. ümid edirəm ki, bu anlaşma və əlaqələr gələcəkdə daha da genişlənəcək. Nəticədə hətta birgə proqramların həyata keçirilməsi mümkün olacaq.

- Sizin universitetlər TEMPUS, TASİS kimi beynəlxalq proqramlarda iştirak edirlərmi?

- Biz Avropa İttifaqının üzvü kimi 2004-cü ildən Erazmus tələbə mübadiləsi proqramında iştirak edirik. Tələbə mübadiləsi çərçivəsində bizdən digər Avropa ölkələrinə gedən və bizə təhsil almağa gələnlərin balansı 1-in 1,3-ə nisbəti kimidir. özü də bizə təkcə Avropa İttifaqı ölkələrindən gəlmirlər. Xaricdən bizə gələn tələbələr təkcə Erazmus kimi Avropa proqramlarının maliyyə dəstəyi ilə təhsil almırlar. Bizim özümüzün də xarici ölkələrdən tələbələr cəlb etmək məqsədi güdən xüsusi təqaüd proqramlarımız  mövcuddür. ümid edirəm ki, azərbaycanlılar arasından da belə təqaüdçülər olacaq. Bizdə Litva dilində ali təhsillə bağlı proqramlar mövcuddur. İngilis dilində də az deyil. Mənim bildiyimə görə, Azərbaycanda da bu təcrübə var. Əgər təqaüd ala bilməsən, kifayət qədər aşağı təhsil haqqı ödəməklə ingilis dilində oxuya bilərsən. Belə imkanlar Litvada kifayət qədər genişdir. üstəlik  bizdə, deyək ki, tibb və ya texnoloji universitetlərdə digər dillərdə oxuyan və sonra təhsillərini Litva dilində davam etdirən tələbələr də az deyil.

- Litva məktəblərinin kompüterləşməsi, İnternetlə təminatın vəziyyəti necədir?

- Təhsil sistemimizin texniki, texnoloji cəhətdən silahlandırılması çox vacib məsələdir. Bu məsələnin həllinə bir neçə ildir ki, başlamışıq. İnternetlə təminata daha çox investisiya ayrılır. Bütün məktəblərə İnternetdən keyfiyyətlə istifadə etmək imkanı verilib. Məhz bunun nəticəsidir ki, Litvanın təhsil müəssisələri, o cümlədən kənd məktəbləri İnternetdən geniş istifadə edirlər. Hazırda Litva məktəblərində 10 şagirdə 1 kompüter düşür. Bizim müəllimlərin 95 faizi  kompüterdən istifadə edir. Müəllimlərin 67 faizi isə dərslərini İKT-nin tətbiqi ilə aparır.

- Litvada yeni məktəblərin tikintisinə ehtiyac varmı? Ötən il neçə məktəb tikilib?

- Bizdə məktəb tikintisi məsələsi kəskin şəkildə qarşıda durmur. Əsas diqqət məktəblərin yeniləşdirilməsinə yönəldilir. Ona görə ki, məktəblərin çoxu 20-30 il əvvəl tikilib. ötən il 50 məktəb tam yeniləşdirilib, pəncərələri, dam örtükləri dəyişdirilib. Əksər məktəblərin qızdırıcı sistemləri yeniləşib. Bu il isə 100 məktəbin yeniləşdirilməsi nəzərdə tutulub. Demoqrafik baxımdan ölkəmizdə azalma gedir. Buna görə də şagirdlərin sayı getdikcə azalır. Bu səbəbdən kənd yerlərində hətta məktəblər bağlanır. ötən il, təxminən, 100 məktəb öz fəaliyyətini dayandırıb.

- Məktəbəqədər təhsildə vəziyyət necədir? Uşaqların təxminən neçə faizini bu müəssisələrə cəlb edə bilirsiniz?

- ölkəmizdə uşaqların məktəbəqədər təhsil müəssisələri ilə əhatə göstəricisi 80 faizdir. Bu baxımdan biz Avropa İttifaqı ölkələri arasında ən öncül mövqe tuturuq. Şəhərlərdə uşaqların ictimai tərbiyəyə cəlbi daha yüksək olub 92,5 faiz təşkil edir. Kənd yerlərində isə bu göstərici aşağıdır, cəmi 24,6 faiz. Lakin biz kənd yerlərində uşaqların məktəbəqədər müəssisələrlə əhatə faizini yüksəltməyi qarşımıza məqsəd qoymuşuq və bu istiqamətdə iş aparılır.

Əlbəttə, biz hesab edirik ki, 2 yaşınadək uşaqların evdə böyüməsi daha normaldır. Lakin sonra onlar hökmən ictimai tərbiyə ilə əhatə edilməli, öz yaşıdları ilə ünsiyyətdə olmalı, artıq bu yaşdan zəruri həyati vərdişlər qazanmalıdırlar. üstəlik valideynlər üçün də şərait yaratmaq lazımdır ki, onlar təkcə öz uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmayıb, həm də kompetensiyalarını, xüsusən də vərdişlərini itirməmək üçün işləyə bilsinlər.

- Ölkənizdə texniki peşə təhsili sahəsində nə kimi işlər görülüb?

- 8-10 il əvvəl Litvada texniki peşə təhsili sistemində struktur islahatları aparılıb, bir çox texniki-peşə məktəbləri birləşdirilib. Hazırda ölkəmizdə 70 peşə təhsili mərkəzi fəaliyyət göstərir. Onlarda 40 mindən çox şagird oxuyur. Onlar bu müəssisələrdə bir neçə modul üzrə təhsil ala bilirlər. Bir modul üzrə şagirdlər 8-ci sinifdən sonra peşə mərkəzlərinə gedir və burada peşəyə yiyələnməklə yanaşı, ümumi təhsil də alırlar. Digər modula görə, gənclər orta təhsili bitirdikdən sonra bu müəssisələrə üz tutur və burada istədikləri peşəni öyrənirlər. Deyim ki, belələri az deyil. ötən il peşə təhsili mərkəzlərinə xeyli şagird qəbul olunub ki, bu da Litva cəmiyyətində həmin sektorun nüfuzunun artdığını göstərir. ötən illər ərzində bu müəssisələrin yeniləşdirilməsi sahəsində xeyli iş görülüb və bu işləri bu il davam etdirmək fikrindəyik. Bütün bunların nəticəsində peşə təhsili mərkəzlərinin yarısı ən yeni texnika ilə təmin olunacaq, yatanxanalar, maddi baza yeniləşdiriləcək.

- Litvalı gənclər ali məktəblərdə hansı ixtisaslarda təhsil almağa üstünlük verirlər?

- Bu, gənclərin Litvada və xaricdə oxumaq arzuları ilə üst-üstə düşür. Deyərdim ki, ən populyar ixtisaslar iqtisadiyyat, hüquq, tibb və siyasi elmlərdir. Bunlarla yanaşı, informasiya texnologiyaları, mühəndis elmləri də gənclər arasında güclü mövqeyə malikdir. Əgər xarici ölkələrin ali məktəblərinə daxil olanlardan danışsaq, öncə deyə bilərəm ki, onların 2-3 faizi ən yaxşı ali məktəblərə çox müxtəlif ixtisaslara daxil olurlar. Bu baxımdan biz Azərbaycanla oxşar vəziyyətdəyik. Buna görə də biz Litvanın ali təhsil müəssisələrində təhsilin keyfiyyətini yüksəltməyi qarşımıza məqsəd qoymuşuq.

- Sizdə xarici tələbələr varmı?

- Bəli.

- Təxminən nə qədər?

- Xarici ölkələrdən bizdə təxminən, 2-3 min tələbə təhsil alır. Bizdən xaricdə oxuyanların sayı isə 5 minə qədərdir. Lakin onları dövlət maliyyələşdirmir. Onlar orada təqaüd alırlar. ölkəmiz Avropa İttifaqına daxil olduqdan sonra litvalı gənclər Avropa ölkələrində ya pulsuz, ya da İngiltərədə olduğu kimi, az miqdarda təhsil haqqı ödəməklə təhsil ala bilirlər.

Xarici tələbələrə gəldikdə isə, onlar, xüsusən də Avropa İttifaqına üzv dövlətlərdən gələnlər xarici fondlardan təqaüd alır və bizim tələbələrin oxuduğu şəraitdə təhsil alırlar. üçüncü ölkələrdən gələnlər də əgər müvəffəqiyyətlə oxuyarlarsa, təqaüd ala bilərlər. Universitetlərin özlərində belə imkanlar nəzərdə tutulur. Mən misal da gətirə bilərəm ki, son illər hətta Erazmus proqramından kənar, İsveçdən də tələbələr bizim universitetlərə daxil olurlar. Ona görə ki, onlar bizdə bir sıra proqramların yüksək keyfiyyətdə olduğunu görürlər.

- Bəs sizdə ali məktəbdən sonrakı təhsil necədir?

- Burada bizim mövqeyimiz belədir ki, insan aldığı təhsillə kifayətlənib bir yerdə dayanmamalı,daim özünü təkmilləşdirməlidir. Bu məqsədlə ölkəmizin təhsil sistemində ömürboyu təhsil konsepsiyası həyata keçirilir. Ali təhsil müəssisələrində insanların daha yaşlı nəsilləri üçün kurs keçmək imkanları yaradılır. Belə kurslara bir diplomu olub ikinci diplom almaq, magistr dərəcəsinə yiyələnmək istəyənlər gedir. Əlavə kompetensiyalar verən kurslar da təşkil olunur ki, bunlarda oxumaq insanlara öz şəxsi karyeralarını qurmaqda kömək edir. Ali məktəblər belə kurslardan az əlavə gəlir əldə etmirlər.

- Ölkənizdə müəllimlərin ixtisasının artırılması və təkmilləşdirilməsi ilə məşğul olan ayrıca təhsil müəssisələri varmı?

- Biz istəyirik ki, bu iş universitetlərdə cəmlənsin. Düzdür, yaxın vaxtlaradək belə bir təhsil mərkəzi var idi, lakin o  artıq ötən ildən fəaliyyət göstərmir. Biz düşünürük ki, bu xidməti ali təhsil müəssisələri göstərə bilər. Əlbəttə, bələdiyyələr də var və onlar bu məqsəd üçün özlərinin infrastrukturlarını yaratmaq hüququna malikdirlər. Belə strukturlarda müxtəlif kiçik ixtisasartırma kursları təşkil olunur.

Lakin biz çox istəyirik ki, bu xidməti müəllimlər daha keyfiyyətli və ixtisaslı şəkildə ala bilsinlər. Həm müəllim, həm də gələcək direktor üçünsə ən yüksək səviyyə əlbəttə, ali təhsil müəssisəsidir.

- Litvada dövlət büdcəsindən təhsilə ayrılan vəsait nə qədərdir?

- Bizdə təhsilə ayrılan vəsaitlər ümumi daxili məhsulun (UDM) 6,9 faizini təşkil edir. Dövlət büdcəsində təhsilin payı isə 20 faizdən artıqdır. Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının tövsiyəsinə görə bu göstərici 6 faiz təşkil edir. Göründüyü kimi, bizdə büdcədən təhsilə ayrılan vəsait həmin rəqəmdən üç dəfədən də artıqdır. ümumiyyətlə, Litvada təhsilin dövlət maliyyələşdirilməsi inkişaf etmiş ölkələrdəki orta göstəricidən yüksəkdir. ölkəmizdə bir təhsil alana düşən maliyyə vəsaitinin həcmi də kifayət qədər yüksək olub, təxminən, 4 min ABŞ dolları təşkil edir.

- Bildiyimizə görə, siz bir neçə dəfə ölkəmizdə olmusunuz. ölkəmiz, təhsilimiz, insanlarımız haqqında təəssüratınız necədir?

- Əvvələn, mən artıq 4-cü dəfədir ki, Azərbaycandayam. Və elə alınıb ki, son dörd il ərzində ildə bir dəfə ölkənizə gəlmişəm. İlk dəfə gördüyümə nisbətən Bakı çox dəyişib. Hətta deyərdim tanınmaz dərəcədə. ölkənizin xoşuma gəlməsini təkcə bu fakt göstərir ki, mən bura ancaq öz işimlə bağlı deyil, həm də ailəmlə birlikdə məzuniyyətə gəlirəm.

Təhsil sisteminizdə aparılan islahatlardan, xüsusən son illər məktəb tikintisi sahəsində görülən böyük işlərdən, təhsil sisteminin kompüterləşdirilməsi və təhsilin məzmununun yeniləşdirilməsi istiqamətində atılmış addımlardan xəbərdaram və bunları yüksək qiymətləndirirəm. Düşünürəm ki, indi Litva kimi Azərbaycanın da əsas məqsədi təhsilin yüksək keyfiyyətinə nail olmaqdır.

Bura mənim çox xoşuma gəlir. Mən hər dəfə Azərbaycana gəlməyimə şad oluram. Xüsusən də burada mənim artıq çoxları ilə yaxşı insani münasibətlərim var. Hiss edirəm ki, Litvaya münasibət də çox yaxşıdır. Baxmayaraq ki, bir-birimizdən bir neçə min kilometr aralıdayıq. İnsanlarınızın açıqürəkliliyi, səmimiliyi, mehribanlığı və bütün bunlarla yanaşı, həm də deyərdim ki, mətbəxiniz xoşuma gəlir.

- Cənab nazir, geniş və maraqlı müsahibəyə görə təşəkkür edirik. 

Müsahibəni apardılar:
Yusif ƏLİYEV,
Lamiyə ƏLİYEVA