Sənəddə təhsil sistemlərinin getdikcə
yaxınlaşması ilə əlaqədar onların ortaq
dərsliklər və tədris üsullarına yiyələnməsi
problemi geniş əksini tapıb.
Azərbaycanın Avropa Şurası Parlament
Assambleyasındakı nümayəndə heyətinin üzvü
Rafael Hüseynov indiyədək ölkəmiz üçün mühüm
əhəmiyyət kəsb edən bir sıra problemlərlə bağlı
80-dən artıq sənəd hazırlamışdır.
Onların böyük əksəriyyəti Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar olmuşdur.
Bəzi sənədlər isə ümumavropa məsələlərinə həsr
olunmuşdur. Əlamətdar haldır ki, tövsiyə üçün
təqdim olunmuş təklif və qətnamələr ətrafında
bir sıra məruzələr təyin edilmiş, bəzi
məruzələrin müəllifi kimi Rafael Hüseynovun özü
çıxış etmişdir.
AŞPA-nın qış sessiyasının ilk iş günündə
R.Hüseynov ümumavropa əhəmiyyətli daha bir sənəd
hazırlamışdır. Bu sənəddə Avropa ölkələrinin
intellektual baxımdan daha da yaxınlaşmasını
nəzərdə tutan maraqlı ideya irəli sürülmüşdür.
Təhsil sistemlərinin getdikcə yaxınlaşması
onların ortaq dərsliklər və tədris üsullarına
yiyələnməsini tələb edir. Sənəddə bu problem
geniş şəkildə əksini tapmışdır.
20-dən artıq deputatın imzaladığı bu sənəd
Avropa Şurasının katibliyi tərəfindən nəşr
edilmişdir. AŞPA büro iclaslarının birində
sənədin növbəti mərhələsi ilə əlaqədar müzakirə
keçirəcəkdir.
"Avropa təhsil şəbəkəsində ortaq dərsliklərdən
istifadənin məqsədəuyğunluğu" adlı sənəddə
deyilir: Avropa ölkələri arasında getdikcə artan
çoxsahəli əməkdaşlıq bu ölkələrin bir-biri ilə
daha artıq yaxınlaşmasını və qarşılıqlı
anlaşmanın dərinləşməsini təmin etməklə bütöv
Avropanın formalaşmasına aparan yolu da
qısaldır. XX əsrin əvvəllərində biri digərindən
qanlı müharibələrlə ayrılan bir sıra Avropa
dövlətlərinin bu gün birlikdə ümumi məqsədlər
uğrunda mübarizə aparması müştərək Avropa Evinin
yaranması üçün ciddi bünövrə sayılmalıdır.
Avropa Şurası, ATƏT, Avropa İttifaqı və digər
mühüm Avropa strukturlarının ardıcıl
fəaliyyətləri ümumavropa məkanının təşəkkülü,
ümumavropa qanunvericilik sisteminin bərqərar
olmasına müsbət töhfələr vermişdir. Lakin həmin
proseslərin daha da sürətlənməsi, Avropa
xalqlarını ayıran ən müxtəlif sərhədlərin daha
da intensiv şəkildə aradan götürülməsini təmin
edəcək bir sıra imkanlar vardır ki, onlardan
istifadə zəruridir.
Avropa ölkələrinin təhsil sistemində son illərdə
ortaq prinsiplərin tətbiq edilməsində
əhəmiyyətli irəliləyişlərə nail olunmuşdur.
Xüsusən, uzun müddət qapalı rejimlər içərisində
mövcud olan və yeni müstəqillik əldə etmiş
dövlətlərin təhsil sistemində aparılan
islahatlar, modernləşmə təmayülləri və Avropa
standartlarına uyğunlaşma istiqamətində görülən
işlər ümumavropa təhsil məkanında prinsipial
fərqlərin tədricən aradan çıxmasına gətirib
çıxarır.
Avropa ölkələrində bir sıra əsas fənlər üzrə
ortaq dərsliklərin istifadə olunması həm qitənin
təhsil sistemində, həm də Avropa xalqlarının
bir-birlərini daha yaxşı tanımasına, intellekt
və mənəvi keyfiyyətləri baxımından
vahidləşməsinə təsirli təkan verə bilər.
Avropa ölkələrinin tarixi, ədəbiyyatı və
mədəniyyəti ənənəvi olaraq qitə dövlətlərinin
orta və ali məktəblərində tədris edilir. Lakin
bu dərsliklər fərqli konsepsiyalar və yanaşmalar
əsasında hazırlandığından bir Avropa ölkəsinin
Avropa tarixi və ədəbiyyatı haqqında öz gənc
nəslinə verdiyi biliklər başqa Avropa
ölkəsininkindən bir çox təfərrüatları ilə
seçilir. Avropanın hansısa xalqının tarixindəki
ümumavropa inkişafı baxımından maraq kəsb edən
səhifələr digər Avropa ölkəsinin öyrəncisinə
naməlum qalır, yaxud hansısa Avropa xalqının
ədəbiyyat və sənət tarixində misilsiz izləri
olan klassikləri digərlərinə tanıdılmır.
İldən-ilə daha qabarıq görünən reallığa çevrilən
Avropa məkanı, ortaq Avropa Evi ideyası özü
tələb edir ki, bu qitənin insanlarının özünü tam
mənada avropalı hesab edə bilməsi üçün
nabələdlik sindromlarından daha çox təmizlənsin.
özünü Avropanın övladı saymaq bilikdən başlanır
və bu təməl biliyi də, ilk növbədə, sabit təhsil
sistemi ortaya qoymağa qadirdir.
Müştərək dərsliklərin hazırlanması müxtəlif
üsullarla həyata keçirilə bilər. Bunun üçün
ayrı-ayrı qitə ölkələrində olan müvafiq
dərsliklərin ən yaxşıları seçilərək onlar zəruri
fəsillərdə təkmilləşdirilməli, ya da sınaqdan
keçmiş uğurlu dərsliklərin təcrübəsi
ümumiləşdirilərək tamam yeni dərsliklər
hazırlanmalıdır.
ümumavropa tədris məkanı üçün nəzərdə tutulmuş
dərsliklərdə başlıca meyarlardan biri diqqətin
Avropa xalqlarını bir-birinə yaxınlaşdıran
məqamların əsas fon kimi götürülməsinə
yönəldilməsindən ibarət olmalıdır.
Avropa Şurası üzv ölkələr arasında bu
istiqamətdə ən nüfuzlu əlaqələndirici
funksiyasını yerinə yetirmək iqtidarındadır.
İdeyanın gerçəkləşdirilməsi üçün tövsiyələr
hazırlanmışdır: Problemi təfərrüatları ilə
araşdırmaq və ortaq dərsliklərin
konsepsiyalarını müəyyənləşdirmək üçün AŞPA-nın
Mədəniyyət, elm və təhsil komissiyasında
məruzəçi təyin edilməsi, üzv ölkələrin tanınmış
mütəxəssislərinin iştirakı ilə xüsusi
kollokviumun keçirilməsi və Nazirlər Komitəsinin
səlahiyyətləri çərçivəsində üzv ölkələrlə
müvafiq iş aparılması tövsiyələr sırasındadır.
Əsgər ƏLİYEV,
AzərTAc-ın xüsusi müxbiri |