(Əvvəli qəzetimizin ötən saylarında)
Hörmətli oxucular, bu məqalədə Təhsil
Nazirliyinin Alman Akademik Mübadilə Xidməti (DAAD)
və Almaniya Texniki Əməkdaşlıq Cəmiyyəti (GTZ)
təşkilatları ilə təhsil sahəsində əlaqələri,
həyata keçirilən birgə layihə və proqramlar
barədə fikirlərimi sizinlə bölüşəcəyəm.
Alman Akademik Mübadilə Xidməti (DAAD) ilə
təhsil sahəsində əməkdaşlığımız iki ölkə
arasında mədəni və humanitar əməkdaşlığın tərkib
hissəsidir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu
əməkdaşlığın hazırkı səviyyəsi kifayət qədər
yüksəkdir.
Azərbaycan və Almaniya arasında təhsil mübadilə
proqramları əsasən DAAD tərəfindən həyata
keçirilir. Bu təşkilatın Azərbaycanda həyata
keçirdiyi layihələr alman dilinin öyrənilməsi və
tələbələr üçün yay məktəblərindən başlamış, ali
məktəblərin akademik heyəti və elmi-tədqiqat
işçilərinin Almaniyada elmi təcrübə keçməsi və
tədqiqat aparmasına qədər çoxprofilli
proqramları əhatə edir.
DAAD təxminən 300 alman universitetinin birliyi
olan qeyri-dövlət təşkilatıdır. O, həmin
universitetləri xarici ölkələrdə təmsil edir.
DAAD-ın əsas məqsədi Almaniya ilə tərəfdaş
ölkələr arasında akademik münasibətlərin
inkişafı, xüsusən elmin inkişafına yardım, alman
təhsil sisteminin, ümumiyyətlə, akademik
təcrübənin ölkə hüdudlarından kənarda
yayılmasıdır.
Bu gün DAAD dünyanın, demək olar ki, əksər
ölkələrində təmsil olunur. Təşkilatın təqribən
200 milyon ABŞ dolları həcmində illik büdcəsi
vardır ki, bu da Almaniyanın vergi gəlirləri,
müəyyən miqdarda isə Avropa Birliyindən gələn
mənbədən formalaşır. Bu büdcə Almaniya ilə
dünyanın digər ölkələri arasında mübadilə və
kooperasiya proqramlarına sərf olunur. Təşkilat
hər il 60 minə yaxın təqaüd ayırır ki, bununla
da almanların xaricdə, əcnəbilərin isə
Almaniyada təhsil almalarına və tədqiqat
aparmalarına geniş imkanlar açılır. DAAD bir çox
milli və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq
şəraitində Almaniya və xarici ölkələrdə islahat
layihələrini dəstəkləyir. Bu qurum Almaniyada
müxtəlif təsisatlar, birliklər, firma və xarici
ölkə nümayəndəlikləri ilə əməkdaşlıq edən ən
böyük təşkilatdır.
1925-ci ildə yaradılan DAAD 85 ildir ki,
fəaliyyət göstərir və onun böyük təcrübəsi və
zəngin ənənələri mövcuddur. Birinci Dünya
müharibəsindən sonrakı həmin dövrdə Almaniyada,
digər sahələrdə olduğu kimi, təhsil sahəsində də
ciddi çətinliklər yaranmışdı. Belə bir şəraitdə
Almaniya təhsilini inkişaf etdirmək və onu
xaricdə tanıtmaq zərurəti meydana çıxmışdı. DAAD
məhz həmin zərurətdən yaranmışdır. İkinci Dünya
müharibəsi illərində öz işini dayandıran DAAD
1950-ci ildə fəaliyyətini yenidən bərpa etmişdir.
Bir çox dövlətlərin, xüsusilə də ABŞ-ın köməyi
sayəsində Almaniya artıq yenidən öz təqaüdlərini
verməyə başlamış, Avropa və Amerikada mübadilə
proqramları həyata keçirilmişdir.
DAAD-ın Azərbaycandakı fəaliyyətinə gəlincə,
onun tarixi ötən əsrin 60-cı illərinə - Sovet
İttifaqı dövrünə təsadüf edir. Moskvada
fəaliyyət göstərən nümayəndəlik vasitəsilə
təşkilat Sovet İttifaqı ilə əməkdaşlıq edirdi.
Bu əməkdaşlıq çərçivəsində 60-cı illərdən
Azərbaycana da təqaüdlər verilmişdir. Əsasən
mühəndislər və alman dili mütəxəssislərindən
ibarət olan bu təqaüdçülərin sayı o qədər də çox
olmamışdır.
1988-ci ildə təşkilat ilk təmsilçisini Bakıya
göndərmiş və o, 1990-cı ilədək Azərbaycanda
fəaliyyət göstərmişdir, lakin ölkə müharibə
şəraitində olduğu üçün nümayəndəlik öz işini
dayandırmalı olmuşdur. Sovet İttifaqı
dağıldıqdan sonra DAAD müstəqillik əldə etmiş
yeni dövlətlərlə əməkdaşlıq proqramları həyata
keçirməyə başlamışdır. 1990-1997-ci illərdə
Azərbaycanda DAAD-ın təmsilçiliyi olmamışdır.
Azərbaycanla əməkdaşlıq Moskvadakı nümayəndəlik
vasitəsilə həyata keçirilmişdir. Mübadilə
proqramlarının həyata keçirilməsi Almaniya
səfirliyi və keçmiş Təqaüdçülər Birliyinin
fəaliyyəti ilə bağlı olmuşdur. 1997-ci ilin
fevral ayında DAAD Bakıda yenidən
nümayəndəliyini açmışdır və hazırda fəaliyyətini
uğurla davam etdirir.
DAAD-ın üç əsas fəaliyyət sahəsi vardır.
Bunlardan biri informasiya, ikincisi yardım,
üçüncüsü isə maliyyələşdirmədir. Təşkilat
Almaniyada təhsil sistemi və ali məktəblər,
xaricdəki ali məktəblərdə tədris kursları,
yardım imkanları və təqaüdlər haqqında
informasiya yayır, tələbələrə, ali təhsilli gənc
mütəxəssislərə, Almaniyadan və xaricdən olan
alimlərə mindən çox proqramla yardım göstərir.
İllik qısamüddətli təqaüdləri, qrup şəklində
proqramları, tələbə praktikasını və tələbə
gəzintilərini, alimlərin, habelə xarici
məktəblərin dəvəti ilə işləyən müəllimlərin
mübadiləsini, alman ali məktəbləri arasında elmi
əməkdaşlıq layihələrini maliyyələşdirir.
DAAD, ilk növbədə, ali təhsilin bütün pillələri
üzrə akademik mübadilələri təşkil edir. Mübadilə,
əsasən, ayrı-ayrı şəxslərə verilən fərdi
təqaüdlər şəklində həyata keçirilir. Bu
təqaüdlər elmi işlərini davam etdirmək istəyən
professorlara, elmi işçilərə və aspirantlara
təqdim olunur. Qurum ali məktəblərdə akademik
dairədə fəaliyyət göstərən elmi işçilərə
üstünlük verir. Təşkilat, eyni zamanda ayrı-ayrı
qurumlar, universitetlər arasında olan mübadilə
proqramlarını da maliyyələşdirir.
DAAD Azərbaycana hər il təqribən 70-ə qədər
təqaüd ayırır. Təqaüd proqramlarında tədqiqat
səfərləri, yay kurslarının təşkili, illik
təqaüdlər, qrup səyahətləri üstünlük təşkil edir.
Təqaüd proqramları nəticəsində Azərbaycanın dörd
ali məktəbi ilə alman ali məktəbləri arasında
səmərəli əməkdaşlıq əlaqələri qurulmuşdur. Bu,
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası ilə Zigen
İnstitutu, Azərbaycan Dillər Universiteti ilə
Boxum Universiteti, Azərbaycan Texniki
Universiteti ilə Köln Tətbiqi Elmlər Ali Məktəbi,
Bakı Dövlət Universiteti ilə Hamburq
Universiteti arasında olan əlaqələrdir.
DAAD-ın fəaliyyəti yalnız təqaüd proqramları ilə
məhdudlaşmır. Bunlarla yanaşı, aşağıdakı
istiqamətlər üzrə layihələr də həyata keçirilir:
-alman və Azərbaycan tədqiqat və təhsil
müəssisələri arasında əlaqələrin yaradılması (institut
və ali məktəb əməkdaşları, elmi işçilər üçün
tədqiqat əlaqələri);
-germanistikanın inkişafına yardım və onun
yenidən qurulması (xüsusən Azərbaycan Dillər
Universitetində müəllimlərin təkmilləşmə
məqsədilə Almaniyaya göndərilməsi, yeni tədris
materiallarının əldə edilməsi);
-universitetlərdə alman dilinin tədrisinin
inkişafına yardım (dil kurslarının təşkili,
alman dili dərslərinin təşkili metodikasının
təkmilləşdirilməsi, fakültələrdə dil dərslərini
təşkil edəcək Dil Tədris Mərkəzinin yaradılması);
-qeyri-alman dili fakültələrində alman dilinin
və ya alman dili ixtisas bölmələrinin inkişafına
yardım (məsələn, beynəlxalq münasibətlər və ya
tətbiqi riyaziyyat fakültələrində);
-regional səviyyədə əməkdaşlığın yaradılması;
-Almaniya ali məktəbləri haqqında informasiya,
Almaniyada öz hesabına təhsil almaq istəyənlərə
kömək (həftədə iki dəfə olmaqla Almaniyada
təhsil və təqaüd almaq imkanları haqqında
məsləhət saatları);
-Almaniyada Azərbaycanın təhsil sisteminə dair
məlumatların yayılması (Azərbaycan ali
məktəbləri haqqında alman dilində broşüra
hazırlanmışdır);
-elmin inkişafına yardım (müxtəlif sahələr üzrə
alman-Azərbaycan və Azərbaycan-alman lüğətləri
çap olunmuşdur).
DAAD-ın Azərbaycanda həyata keçirdiyi təqaüd
proqramları geniş və əhatəlidir.
Aspirantlar və gənc alimlər üçün tədqiqat
təqaüdləri. Bu təqaüdlər dərəcə verilməsini
nəzərdə tutmur. Təqaüdlər üçün yaşı 36-ya qədər
olan, alman dilini bilən və ali məktəbdə,
tədqiqat institutlarında çalışan gənc
tədqiqatçılar müraciət edirlər. İddiaçı alman
dilini yaxşı bilmirsə, ona əlavə olaraq 2-4 ay
ərzində dil kursları təşkil olunur. Proqramın
müddəti 36 yaşadək olanlar üçün 1-6 aylıq, 32
yaşadək olanlar üçün isə 7 ay və bundan artıq
ola bilər. Proqram üçün müraciət edən şəxs
Almaniyada keçirəcəyi tədqiqat proqramının alman
professoru tərəfindən razılaşdırılmış iş planına
malik olmalıdır. Təqaüdü almış namizədlərin
təhsil, yaşayış və gündəlik xərcləri ödənilir.
Ali məktəb müəllimləri və alimlər üçün tədqiqat
səfərləri təqaüdləri. Bu təqaüdlər ali
məktəblərdə və elmi-tədqiqat institutlarında
çalışan, Almaniyanın dövlət və yaxud hökumət
tərəfindən tanınmış qeyri-dövlət tədqiqat
müəssisələrində tədqiqat layihəsini həyata
keçirmək imkanına malik olan namizədlərə verilir.
Ərizə sahibinin iş cədvəlindən asılı olaraq bu
təqaüdlər 1 aydan 3 aya qədər olan müddəti əhatə
edir. Proqrama müraciət edənlər elmlər namizədi
(Phd) elmi dərəcəsinə malik olmalı, Almaniyada
yerinə yetirilmək üçün yaxşı tərtib olunmuş
tədqiqat layihəsi təqdim etməlidirlər. Bu layihə
də Almaniyadakı tərəfdaş müəssisə tərəfindən
təsdiq olunmalıdır. Hər bir tədqiqatçı üç ildə
bir dəfə bu proqramın imkanlarından yararlana
bilər.
Bütün istiqamətlər üzrə magistratura təqaüdləri.
Proqram bütün ixtisaslar üzrə Almaniya ali
təhsil müəssisələrində magistratura pilləsində
təhsil alıb magistr dərəcəsi qazanmaq imkanını
verir. İxtisasdan asılı olaraq təqaüd 10 aydan
24 aya qədər olan müddəti əhatə edə bilər. İlkin
olaraq təqaüd tələbəyə 1 il üçün verilir və onun
təhsil göstəriciləri yaxşı olduğu təqdirdə
seçilmiş dərəcə proqramının sonuna qədər
uzadılır. Belə tələbələrə DAAD tərəfindən aylıq
715 avro məbləğində təqaüd verilir. Bundan əlavə,
onların tibbi sığortası, yol xərcləri DAAD
tərəfindən ödənilir. Bu proqrama bakalavr
dərəcəsini uğurla bitirmiş məzunlar müraciət edə
bilərlər. Uğurlu təhsil göstəricilərindən əlavə,
iddiaçı Almaniyada təhsilini davam etdirmək üçün
akademik və şəxsi səbəbləri əsaslı surətdə
təqdim edə bilməlidir. Proqramın ən mühüm
tələblərindən biri də ərizəçinin konkret
Almaniya ali məktəbi tərəfindən qəbulu haqqında
rəsmi bildirişin təqdim olunmasıdır. Bu o
deməkdir ki, proqramın imtiyazlarından Almaniya
ali məktəblərində magistr pilləsi üzrə təhsil
almaq hüququ qazanmış şəxslər bəhrələnə bilərlər.
Xüsusən humanitar və incəsənət ixtisasları üçün
müraciət edənlər alman dilini yaxşı
bilməlidirlər. Alman dilini bilməyib ingilis
dilini bilən şəxslər də proqrama müraciət edə
bilərlər. Belə ki, Almaniyanın bir çox ali
məktəblərində ingilis dilində də təhsil verilir.
İddiaçıların maksimum yaş həddi 32-dir.
Keçmiş təqaüdçülər üçün yenidən dəvət proqramı.
Bu proqram DAAD-ın birillik təqaüdünü almış
məzunları üçün nəzərdə tutulmuşdur. Keçmiş
təqaüdçülər tədqiqat, yaxud iş layihəsini
tamamlamaq üçün Almaniyadan yenidən dəvət
aldıqları təqdirdə bu proqramdan yararlana
bilərlər. Proqramın müddəti bir aydan üç aya
qədər ola bilər. Proqramda iştirak edən ali
məktəb müəllimləri 1840, dosentlər 1990,
professorlar isə 2240 avro məbləğində aylıq
təqaüd, əlavə olaraq yol xərcləri də ala
bilərlər. Bu təqaüdü almaq üçün Almaniyadakı hər
hansı qəbul edən ali məktəb tərəfindən tədqiqat
və yaxud iş layihəsinin yazılı təsdiqi və iş
şəraiti ilə təmin olunacağı barədə bildiriş
təqdim olunmalıdır.
Ali məktəb müəllimlərinin ikitərəfli mübadiləsi
proqramı. Proqram tədqiqat, yaxud təhsil
səfərlərini dəstəkləmək məqsədi daşıyır. Bu
proqram mühazirə üçün səfərləri və konfranslarda
iştirakı maliyyələşdirmir və onun müddəti üç
aydan artıq olmur. Bu təqaüdlər bu və ya digər
ölkədə mədəni mübadilə proqramları və digər
ikitərəfli razılaşmalar əsasında çalışan
alimlərə verilir.
İncəsənət sahəsində çalışanlar üçün təqaüdlər.
Bu tədris təqaüdləri incəsənət, dizayn, kino,
musiqi, arxitektura, o cümlədən dram, rəqs və
xoreoqrafiya sahəsində Almaniyada dövlət və ya
dövlət tərəfindən tanınmış qeyri-dövlət ali
təhsil müəssisələrində bu və ya digər kursları
dərəcə almadan tamamlamaq imkanında olan
şəxslərə verilir. Proqramın müddəti adətən 1
akademik ili əhatə edir, lakin fərdi qaydada
onun müddəti artırıla bilər. Bu proqramda
iştirak etmək istəyənlər də Almaniyanın təhsil
müəssisələrindən dəvət almalıdırlar.
Alman dili ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr
üçün birsemestrlik təqaüd. Bu təqaüd alman dili
ixtisası üzrə təhsil alan tələbələrə bir semestr
ərzində alman dili xarici dil kimi, yaxud alman
dili üzrə tərcümə ixtisasları üzrə təhsil almaq
imkanı yaradır. Təqaüd adətən qış semestri üçün
beş ay müddətinə verilir və onun vaxtı
uzadılmır. Bu təqaüd sahiblərinə aylıq 615 avro
təqaüd, birdəfəlik başlanğıc üçün yardım,
birdəfəlik dərs ləvazimatı üçün ödəniş, tibbi
sığorta və yol xərcləri DAAD tərəfindən
ödənilir. Bu proqramda təqaüdçüləri qəbul edən
ali məktəblər, adətən, DAAD tərəfindən seçilir,
ayrı-ayrı hallarda mümkün olduğu təqdirdə ali
məktəbin seçimində təqaüdçülərin rəyi də nəzərə
alına bilər. Proqram üçün müraciət edənlər yaxşı
təhsil göstəricilərinə malik olan, Almaniyadakı
birsemestrlik təhsillərini əsaslandırmağı
bacaran, 2-ci və 3-cü kursları bitirmiş, yaşı
32-dən yuxarı olmayan tələbələr ola bilərlər.
DAAD/Açıq Cəmiyyət İnstitutu proqramı. Proqram
DAAD və Açıq Cəmiyyət İnstitutu tərəfindən ali
təhsilin diplomdansonrakı dərəcələrinə malik
olanlar və gənc ali məktəb müəllimləri üçün
nəzərdə tutulur. Təqaüdlər Almaniya
universitetlərində təhsil almaq və yaxud
doktoranturanı bitirmək istəyənlərə verilir. Bu
proqramın məqsədi yerli ali məktəblərdə
humanitar, sosiologiya və sosial elmlər
sahəsində tədrisin və tədqiqatın
təkmilləşdirilməsi, həmçinin bu ali məktəblərin
əməkdaşlarının Almaniyadan olan həmkarları ilə
beynəlxalq əməkdaşlıq yaratmalarına yardım
etməkdir. Təqaüdlər ikiillik magistr kurslarına,
üçillik doktorantura proqramlarına və iki-üç
aylıq tədris səfərlərinə verilir. Təhsil
pilləsindən asılı olaraq, proqram iştirakçıları
715-1840 avro məbləğində aylıq təqaüd ala
bilərlər.
Qabiliyyətli tələbələr üçün universitet yay
kursları. Bu proqram alman dilini və ya
regionşünaslığı öyrənən tələbələrə Almaniya ali
təhsil müəssisələrində yay dövründə kurslar
keçməyə imkan yaradır. Proqram yay aylarında
iki-üç həftəlik dövrü əhatə edir. Bu proqramın
xərcləri qismən DAAD tərəfindən ödənilir.
Proqramda iştirak edən tələbələr yaxşı akademik
göstəricilərə malik olmalı, alman dilini
mühazirə və seminarlarda iştirak səviyyəsində
bilməlidirlər.
İqtisadiyyat və biznesin idarəolunması üzrə
təhsil alan tələbələrə birillik təqaüd proqramı.
Bu təqaüd, adından göründüyü kimi, iqtisadiyyat
və biznesin idarəolunması üzrə təhsil alan
tələbələrə iki semestr ərzində Almaniyada təhsil
almağa imkan yaradır. Bu müddəti tələbələr
dissertasiya və ya diplom işini tamamlamaq üçün
deyil, yalnız ixtisaslarına aid gərəkli fənlər
üzrə təhsil almaq üçün sərf edə bilərlər. Bu
proqramda iştirakın bütün xərcləri DAAD
tərəfindən ödənilir. Qəbul edən ali məktəbin
təklifindən asılı olaraq tələbələr Almaniyada
təhsilə başlamaq üçün hazırlıq kursu keçə
bilərlər, lakin bu hazırlıq dil ilə bağlı
deyildir. Proqramın maraqlı cəhətlərindən biri
də budur ki, tələbələr qeyd olunan ixtisaslar
üzrə Almaniyada təhsil proqramı ərzində hər
hansı alman müəssisəsində iş, yaxud sənaye
təcrübəsi keçməlidirlər. Bir qayda olaraq, bu
təcrübə qış və yay semestrləri ərzində təklif
olunur. Proqrama yalnız alman dilini yaxşı
bilən, dördillik bakalavr pilləsi üzrə təhsil
alan ikinci kurs tələbələri müraciət edə
bilərlər.
Xarici tələbələr üçün Almaniyaya tədris
səfərləri/təhsil seminarları və praktika
proqramı. Proqram universitet müəllimi
tərəfindən rəhbərlik edilən xarici tələbə
qruplarına təklif olunur. Proqramın məqsədi
tələbələri müvafiq səfərlər, səyahətlər və
informasiya görüşləri, yaxud Almaniya
universitetinin dəvəti ilə ixtisas üzrə
seminarlar və praktik kurslar təşkil etməklə
ixtisasları üzrə daha dolğun bilgi ilə təmin
etməkdir (tədris səfərləri). Qəbul edən
universitet həmçinin digər universitetlər,
şirkətlər, ictimai müəssisələrlə birlikdə
praktik kurslar da təşkil etməlidir (tədris
seminarları və praktika). Proqram həmçinin alman
tələbələri, alimləri və tədqiqatçıları ilə yeni
əlaqələr qurmağa, tələbələrə Almaniyanın
iqtisadi, siyasi və mədəni həyatının
incəliklərini öyrənməyə şərait yaradır. Bu cür
səfərlər yeddi gündən on iki günədək müddəti
əhatə edir. Burada yalnız tibbi və həyat
sığortası DAAD tərəfindən verilir, lakin
beynəlxalq səfər xərcləri ödənilmir. Belə
qruplarda iştirak edənlərin sayı 10-dan 15-ə
qədər olur.
İnkişaf etməkdə olan ölkələr üçün
diplomdansonrakı dərəcə kursları. Bu kurslar
ticarət, biznes və idarəetmə sahələrində öz
ölkələrində işləyən ixtisaslaşmış mütəxəssislər
üçün nəzərdə tutulur. Bu diplomdansonrakı dərəcə
kursları iştirakçılara çalışdıqları sahələr üzrə
təlim vasitəsilə təcrübələrini artırmaq imkanı
verir. Kurslar magistr dərəcəsinin verilməsi ilə
nəticələnirsə, onun müddəti 12 aydan 24 aya
qədər, əgər doktor dərəcəsi qazanılacaqsa, bu
müddət 36 ay, yəni 3 il olur. Təqaüd üçün
müraciət edənlər ən azı iki il təcrübəyə malik
olan sənaye, biznes və idarəçiliyin müxtəlif
sahələrində çalışan və yaşı 36-ya qədər olan
iddiaçılar olmalıdırlar. Bu proqramda iştirak
edənlər ya ingilis dilindən TOEFL, yaxud İELTS
imtahanları üzrə müvafiq olaraq 550 və 6 ballıq
şkaladan yuxarı sertifikata malik olmalıdırlar.
İngilis dilində təhsil almaq istəyənlər ikiaylıq
intensiv dil kursu keçə, alman dilində təhsil
almaq istəyənlər isə altıaylıq alman dili
kursunda iştirak edə bilərlər.
1998-ci ildən DAAD tərəfindən həyata keçirilən
proqramlar üzrə Azərbaycan vətəndaşlarına
bütövlükdə 680 təqaüd verilmişdir. Bu
təqaüdlərin böyük əksəriyyəti DAAD, bir hissəsi
isə DAAD/ACİ tərəfindən birgə maliyyələşdirilən
təqaüdlərdir ki, onların da
maliyyələşdirilməsinə hər il yüz minlərlə avro
məbləğində vəsait sərf olunur.
Son on il ərzində DAAD-ın müxtəlif proqramları
üzrə Azərbaycana 680 təqaüd ayrılmışdır. O
cümlədən, 1998-ci ildə 40 təqaüd, 1999-cu ildə
47 təqaüd, 2000-ci ildə 57 təqaüd, 2001-ci ildə
86 təqaüd, 2002-ci ildə 55 təqaüd, 2003-cü ildə
95 təqaüd, 2004-cü ildə 43 təqaüd, 2005-ci ildə
62 təqaüd, 2006-cı ildə 55 təqaüd, 2007-ci ildə
68 təqaüd, 2008-ci ildə 72 təqaüd üzrə
azərbaycanlı Almaniyada təhsil almış, təcrübə
mübadiləsində iştirak etmiş, tədqiqat aparmış,
ixtisasını artırmışdır.
Qarşılıqlı səfərlər nəticəsində DAAD-la Təhsil
Nazirliyinin əməkdaşlıq əlaqələri daha da
inkişaf etmişdir. 2003-cü ildə DAAD-ın
prezidenti Teodor Barxemin dəvəti ilə Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyinin nümayəndə
heyətinin Almaniyaya səfərindən sonra bu
təşkilatın Azərbaycanda fəaliyyəti daha da
genişlənmişdir.
16-29 may 2003-cü il tarixlərində həyata
keçirilmiş səfər zamanı Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyinin nümayəndə heyətinin DAAD və
Almaniyanın müxtəlif təhsil müəssisələri, o
cümlədən Köln, Zigen və Düsseldorf
universitetlərinin rəhbərləri, Nord Reyn
Vestfaliya torpağının elmi-tədqiqat və təhsil
naziri ilə səmərəli görüşləri olmuş, faydalı
danışıqlar aparılmışdır. Bu səfər Azərbaycanın
Almaniya ilə gələcək əməkdaşlığının
prioritetlərini müəyyən etməyə və təhsil
əlaqələrinin qurulmasına əsaslı zəmin
hazırlamışdır. Ali məktəblər və Almaniyanın
təhsili idarəetmə strukturlarında keçirilmiş
görüşlər zamanı Almaniya tərəfi Azərbaycanın
mühəndis və təbiət elmləri sahələrində
mütəxəssis hazırlayan ali məktəbləri ilə birbaşa
əməkdaşlıqda maraqlı olduqları və mövcud
əlaqələri daha da genişləndirmək niyyətlərini
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
nümayəndə heyətinə bildirmişlər. Görüşlər zamanı
Azərbaycandan gənc mütəxəssislərin Almaniyanın
ali məktəblərində ixtisasartırma, stajkeçmə və
tədqiqat aparmaq imkanları müzakirə edilmiş,
nəticə olaraq qərara gəlinmişdi ki, alman dilini
mükəmməl bilən gənc alimlərimiz elmi-tədqiqat
işlərini Almaniyada davam etdirmək üçün DAAD-a
müraciət edə bilərlər.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
nümayəndə heyətinin Almaniyaya növbəti səfəri
Köln Tətbiqi Elmlər Ali Məktəbinin dəvəti
əsasında həyata keçirilmişdir. Təhsil
Nazirliyinin nümayəndə heyəti 9-17 oktyabr
2007-ci il tarixlərində Almaniyada rəsmi səfərdə
olmuşdur. Səfərin əsas məqsədi
Almaniya-Azərbaycan təhsil əlaqələrinin
genişləndirilməsi, azərbaycanlı gənclərin
Almaniyanın ali məktəblərində təhsil imkanları
barədə müvafiq müzakirə və danışıqların
aparılması olmuşdur.
Səfər zamanı nümayəndə heyəti Köln Tətbiqi
Elmlər Ali Məktəbində "Azərbaycanda mühəndis
təhsili sistemində islahat prosesi" mövzusunda
keçirilən tədbirdə iştirak etmişdir. Tədbirdə
Köln Tətbiqi Elmlər Ali Məktəbinin rektoru,
professor Yoaxim Metsner çıxış edərək
Azərbaycanın ali məktəbləri ilə əməkdaşlıq
barədə məlumat vermiş, Almaniya Federativ
Respublikası Bundestaqının Almaniya-Cənubi
Qafqaz parlament qrupunun sədri Şteffen Rayxe
Azərbaycanın Almaniyada daha geniş təbliği
sahəsində səylərin artırılmasının vacibliyini
bildirmiş, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında
ölkəmizdə təhsil və mədəniyyət sahələrində son
illərdə həyata keçirilmiş tədbirləri yüksək
qiymətləndirmişdir.
DAAD-ın Baş katibinin müavini Vilfrid Berqman
iki ölkə arasında həyata keçirilən akademik
mübadilə barədə məlumat vermiş,
Almaniya-Azərbaycan Forumunun sədri Otto Hauzer
təhsil və mədəniyyəti iki ölkə arasında
əməkdaşlıq körpüsünün əsas sütunları kimi
səciyyələndirmişdir. Köln Tətbiqi Elmlər Ali
Məktəbinin professoru Reza Talebi-Deryani
Azərbaycanın müstəqillik əldə etdiyi dövrdən
indiyədək TEMPUS proqramı çərçivəsində
Azərbaycan və Almaniya ali məktəbləri arasında
həyata keçirilən əməkdaşlıq barədə məlumat
vermişdir.
Səfər proqramında nəzərdə tutulduğu kimi,
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
nümayəndə heyətinin rəhbəri "Azərbaycan və
Boloniya prosesi" mövzusunda əsas məruzə ilə
çıxış etmişdir. Tədbirdə "Təhsil sahəsində
Azərbaycan-Almaniya əməkdaşlığının məqsədləri və
imkanları" mövzusunda elm və sənaye
nümayəndələrinin çıxışları dinlənilmiş,
Almaniyanın BMW, Siemens və digər şirkətlərinin
nümayəndələri ilə elm və sənayenin
əlaqələndirilməsi, Azərbaycan mühəndislərinin
təkmilləşdirilməsi məsələləri müzakirə
olunmuşdur.
Səfər çərçivəsində 11-14 oktyabr 2007-ci il
tarixlərində DAAD-ın Baş katibi Kristian Bode,
Almaniya Ali Məktəbləri Rektorlar Konfransı
Prezidentinin müavini, Berlin Azad
Universitetinin rektoru, professor Dieter
Lenzen, Almaniya Federativ Respublikası təhsil
nazirinin müavini, Dövlət Katibi Andreas Stormla
ikitərəfli görüşlər keçirilmişdir.
DAAD-ın Baş katibi Kristian Bode ilə aparılmış
müzakirələrdə razılaşdırılmışdır ki, rəhbərlik
etdiyi təşkilatın Almaniyanın bütün ali
məktəbləri ilə əlaqələri və dünyanın 150-dən çox
dövləti ilə tələbə və alim mübadiləsi sahəsində
zəngin təcrübəsi nəzərə alınaraq, azərbaycanlı
gənclərin Almaniyada təhsil alması barədə Saziş
layihəsinə yenidən baxılsın, xaricdə təhsil üzrə
Dövlət Proqramı çərçivəsində Almaniyaya
göndəriləcək azərbaycanlı tələbələrlə bağlı
DAAD-ın təcrübəsindən daha geniş istifadə
edilsin. Kristian Bode DAAD-ın Azərbaycanla
təhsil sahəsində indiyədək uğurla əməkdaşlıq
etdiyini vurğulayaraq, bundan sonra da rəhbərlik
etdiyi təşkilatın əməkdaşlığa səy göstərəcəyini
bildirmişdir.
Səfər zamanı aparılmış müzakirələrin nəticəsi
olaraq qərara alınmışdır ki, 2008-ci ilin
fevralında təhsillə bağlı Almaniya-Azərbaycan
birgə beynəlxalq konfransı keçirilsin.
Konfransda digər məsələlərlə yanaşı, Azərbaycan
gənclərinin xaricdə təhsili üzrə Dövlət
Proqramına dəstək kimi DAAD-ın təcrübəsi və
imkanlarından istifadə də nəzərdə tutulmuşdu.
Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili
üzrə Dövlət Proqramının icrası çərçivəsində
2008-ci ilin iyun ayında Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyi nümayəndə heyətinin rəhbəri və
DAAD-ın vitse-prezidenti Maks Huber tərəfindən
Dövlət Proqramı hesabına DAAD ilə Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyi arasında
Azərbaycan tələbələrinin Almaniyada təhsili üzrə
təqaüd proqramı ilə bağlı Saziş imzalanmışdır.
Dövlət Proqramı çərçivəsində 2007-ci ildə 5,
2008-ci ildə 21, 2009-cu ildə 45 nəfər
Almaniyada təhsil almağa göndərilmişdir.
DAAD-ın dəstəyi ilə Azərbaycan Dillər
Universitetinin Almaniyanın Höte İnstitutu ilə
əməkdaşlığı çərçivəsində ADU-da Alman oxu zalı
yaradılmışdır. Bu oxu zalında Almaniyanın
tarixi, ədəbiyyatı, iqtisadiyyatı, beynəlxalıq
münasibətləri və mədəniyyəti ilə bağlı çoxsaylı
ədəbiyyat toplanmışdır. Oxu zalından həm
universitetin tələbələri, həm də digər oxucular
istifadə edirlər. Almaniyanın Azərbaycandakı
səfirliyinin dəstəyi ilə burada vaxtaşırı olaraq
seminarlar, danışıq saatları və mədəni tədbirlər
keçirilir.
DAAD-la əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan
Dillər Universitetinə qısa və uzunmüddətli
layihələr üzrə alman alim və professorlar cəlb
edilmişlər. DAAD-la səmərəli əməkdaşlığın
nəticəsidir ki, əgər əvvəllər alman dili üzrə
mütəxəssislərin hazırlanması yalnız Azərbaycan
Dillər Universitetində həyata keçirilirdisə,
indi Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti,
Bakı Dövlət Universiteti, Gəncə Dövlət
Universiteti, Lənkəran Dövlət Universiteti və
Naxçıvan Dövlət Universitetində də müvafiq
ixtisaslar açılmışdır.
Almaniya Texniki Əməkdaşlıq Cəmiyyəti (GTZ) də
Təhsil Nazirliyinin sıx əməkdaşlıq etdiyi
beynəlxalq təşkilatlardan biridir. Almaniya
İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf üzrə Federal
Nazirliyinin Texniki Əməkdaşlıq Cəmiyyəti
Azərbaycan da daxil olmaqla, 7 ölkədə (Mərkəzi
Asiya və Cənubi Qafqaz respublikaları) texniki
peşə təhsili müəssisələrinin ixtisas fənn
müəllimi və istehsalat təlimi ustalarının
ixtisasının artırılması sahəsində layihələr
həyata keçirir. Azərbaycan bu layihələrə 2003-cü
ildən qoşulmuşdur. Təşkilatla əməkdaşlıq
çərçivəsində respublikada milli seminarların
keçirilməsi üçün peşə təhsili sahəsində
təcrübəsi olan 4 nəfər mütəxəssis Daşkənd,
Bişkek və Düşənbə şəhərlərində keçirilən xüsusi
kurslarda olmuş və onlar Alman Texniki
Əməkdaşlıq Cəmiyyəti tərəfindən milli seminarı
aparmaq hüququ verən sertifikatlar almışlar.
Cəmiyyətin xəttilə 2004-cü ilin mart-aprel
aylarında (2 həftəlik) və 2005-ci ilin aprel-may
aylarında (2 həftəlik) peşə təhsili
müəssisələrinin 50 nəfər müəllimi texniki peşə
təhsili sahəsində alman təhsil texnologiyalarını
öyrənmək üçün Bakı şəhərində ixtisasartırma
kurslarında iştirak etmişdir.
İxtisasartırma kurslarını keçmiş müəllimlər
2004-cü ildə respublikanın 50 peşə məktəbi və
liseyində kurslar təşkil etmişlər. Bu kurslarda
1093 nəfər, o cümlədən 383 fənni müəllimi və 710
istehsalat təlimi ustası ixtisasını artırmışdır.
2005-ci ildə keçirilmiş kurslarda isə 1086
nəfər, o cümlədən 375 fənn müəllimi və 711
istehsalat təlimi ustası iştirak etmişdir.
2005-ci ilin sentyabr - oktyabr aylarında 50
nəfərdən ibarət qrupun birhəftəlik 5-ci seminarı
keçirilmişdir. Layihə 2006-cı ildə 2 həftəlik
seminarla başa çatmışdır.
GTZ ilə əməkdaşlığın istiqamətlərindən biri də
Azərbaycanda təhsil müəssisələrinin tikintisi və
bərpası sahələrini əhatə edir. Belə ki, Almaniya
hökuməti və Almaniyanın Azərbaycandakı
səfirliyinin dəstəyi ilə kiçik qrantlar
çərçivəsində 2001-ci ildə Kürdəmir şəhərində 5
nömrəli orta məktəb, Ağcabədi şəhərində orta
məktəb əsaslı təmir edilmişdir. Həmin ildə orta
məktəblər üçün Azərbaycan dilində 1890, rus
dilində 1260 kitab, o cümlədən dərslik alınmış,
Xaçmaz, Şamaxı, Kürdəmir və Beyləqan
rayonlarının orta məktəblərinə paylanmışdır.
Almaniyanın GTZ şirkəti ilə birgə əməkdaşlıq
proqramı çərçivəsində 1999-2003-cü illərdə bu
təşkilat tərəfindən Xızı, Dəvəçi, Siyəzən,
Ağstafa, Tovuz, Qazax və Gədəbəy rayonlarında 58
məktəb təmir edilmiş, 4 yeni məktəb tikilmişdir.
Sonuncu yeni məktəb Siyəzəndə 2003-cü ilin
sentyabr ayında istifadəyə verilmişdir. Təşkilat
ümumilikdə bərpa və tikinti işlərinə 500000 ABŞ
dolları məbləğində vəsait xərcləmişdir.
Son illərdə Azərbaycanla Almaniya arasında
təhsil əlaqələrinin inkişafı, eyni zamanda
təhsil sahəsində nou-hau və təcrübələrin
ötürülməsi məqsədilə GTZ tərəfindən təhsil
sahəsində əməkdaşlığın yeni fəaliyyət
istiqamətləri təklif olunur. Belə ki, təklif
olunan əməkdaşlığın əsas hissəsini təcrübə
mübadiləsinin təşkili, təhsil sahəsindəki
ixtisaslı və aparıcı kadrların ixtisaslarının
artırılması təşkil edir. Bununla əlaqədar olaraq
Almaniya tərəfindən uşaq bağçalarının, uşaq
evlərinin, sosial xidmətlərin, məktəblərin,
ixtisasartırma müəssisələrinin, kütləvi idman
növlərinin dəstəklənməsi üzrə müəssisələr və
təşkilatların iqtisadi və təşkilati modelləri
təqdim olunmaqdadır.
Azərbaycandakı ixtisaslı və aparıcı işçilərin
təlim məqsədilə Amaniyada təhsil müəssisələrinə
və xidmət birliklərinə səfər etməsi, iş şəraiti
ilə yerində tanış olması gələcəkdə GTZ ilə
əməkdaşlıq baxımından səmərəli olacaqdır.
Hazırda Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti
GTZ-nin "Cənubi Qafqaz aqrar təhsilin və
regionların inkişafına dəstək" layihəsi
çərçivəsində Almaniyanın Vaynştefan Universiteti
ilə sıx əməkdaşlıq edir. Belə ki, 2003-cü ildən
başlayaraq ADAU-nun tələbələri hər il Vaynştefan
Tətbiqi Elmlər Universitetində təhsillərini
davam etdirmək və elmi təcrübə keçmək üçün oraya
göndərilir və eyni zamanda həmin universitetin
müəllim və professorları ADAU-da treninqlər və
seminarlar keçirirlər. Bu əməkdaşlıq
çərçivəsində indiyədək Vaynştefan Tətbiqi Elmlər
Universitetinin Trisdorf bölməsində
magistraturada 14 tələbə təhsilini başa vurmuş,
hazırda 4 nəfər II kursda, 3 nəfər isə I kursda
təhsil alır. Bundan başqa, indiyədək 27 tələbə
bu proqram çərçivəsində Almaniyada təcrübə
keçmişdir. ADAU-da 2005-ci ildən başlayaraq
Alman proqramı ilə aqrar-menecment ixtisası üzrə
mütəxəssis hazırlanır.
(Ardı var)
Misir MƏRDANOV,
Azərbaycan Respublikasının
təhsil naziri, fizika-riyaziyyat
elmləri doktoru, professor |