Martın 16-da Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma və Yenidənhazırlanma İnstitutunda "Təhsil sistemində psixoloji xidmətin təkmilləşdirilməsi" mövzusunda elmi-praktik konfrans keçirildi. Konfransda ali təhsil müəssisələrinin mütəxəssisləri, qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri, məktəb direktorları, psixoloq-müəllim heyəti iştirak edirdilər. Tədbiri giriş sözü ilə açan  Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma və Yenidənhazırlanma İnstitutunun rektoru, professor Asəf Zamanov "Təhsildə psixoloji xidmətin təşkili və idarəolunması" mövzusunda geniş məruzə ilə çıxış etdi.

Bildirdi ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənablarının  "Biz maddi dəyərlərimizi, iqtisadi potensialımızı insan kapitalına çevirməliyik. Çünki insanın savadı, biliyi onun gələcək həyatını müəyyən edir, ölkənin hərtərəfli inkişafına xidmət edir və beləliklə, ölkənin intellektual potensialı da möhkəmlənir", irəli sürdüyü, elm və təhsillə bağlı qarşıya qoyduğu bu vəzifələr bir sıra dövlət sənədlərində öz əksini tapmışdır. "Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası (Milli  Kurikulumu), "Xüsusi istedada malik uşaqların (gənclərin) yaradıcılıq potensialının inkişafı üzrə Dövlət Proqramı (2006-2010-cu illər)" və digər sənədlərdə birmənalı şəkildə göstərilir ki, təhsil sistemi inzibati-amirlik sisteminə əsaslanan totalitarizmdən azad, açıq, demokratik və çoxşaxəli formada qurulmalıdır.

İntellektual kapitalın formalaşması məhz orta ümumtəhsil məktəblərindən başlayır. Bu işdə psixoloji xidmət əsas rol oynayır. Aydındır ki, məktəbdə psixoloji xidməti məktəb psixoloqu yerinə yetirir. Lakin bu əhəmiyyətli məsələnin bir mütəxəssis tərəfindən keyfiyyətlə həyata keçirilməsi mümkün deyil. Ona görə də bütün pedaqoji kollektiv, daha dəqiq desək, hər bir müəllim də məktəbdə psixoloji xidmət göstərmək səriştəsinə malik olmalıdır.

Qeyd olundu ki, təhsil islahatında prioritet istiqamətlər üzrə fəaliyyətləri günün tələbləri səviyyəsində qurmaq üçün onun pedaqoji və psixoloji əsaslarının işlənməsi müasir dövrdə vacib bir məsələ hesab edilir. Başqa sözlə, pedaqoji-psixoloji araşdırmalar təhsil islahatının gedişini diqqət mərkəzində saxlayaraq onun bütün parametrlərdə təhsilini aparmaqla müsbət və mənfi cəhətlərini meydana çıxarmağı, özünün elmi- nəzəri müddəaları ilə təcrübəyə töhfələr verməyi tələb edir.

A.Zamanov qeyd etdi ki, müasir idarəetmədə kadrlarla işin prioritet vəzifə olmasına görə təsadüfi deyil ki, adətən təşkilatın birinci rəhbəri kadrlarla aparılan işə və kadr siyasətinə şəxsən özü nəzarət edir. Kadrlarla işin yüksək səviyyədə aparılması və heyətin səmərəli idarə olunması üçün rəhbərlərin, kadrlar üzrə mütəxəssislərin psixoloji hazırlığının, kommunikativ keyfiyyətlərin, yüksək ünsiyyət mədəniyyətinin və psixoloji metodlardan istifadə etmək bacarığının olması tələb edir.

A.Zamanov vurğuladı ki, XXI əsrdə şəxsiyyət, cəmiyyət və idarəetmə münasibətlərinin qarşılıqlı əlaqəsinin daha da mürəkkəbləşdiyini söyləmək mümkündür. Bu mənada, XXI əsrin psixologiyası, bilavasitə şəxsiyyət-cəmiyyət münasibətlərinə və bu münasibətlər sisteminin sosial-psixoloji qanunauyğunluqlar baxımından daha da sağlamlaşdırılmasına, sosial münasibətlərin idarəedilməsi mexanizminin səmərələşdirilməsinə yönəlməlidir. Sonra Azərbaycan Respublikasi Prezidenti yaninda "Elmin inkişafi" fondunun icraçi direktoru Elçin Babayev çıxış edərək dedi ki, bizim fond, dünyada olan bütün fondların təcrübəsinə nəzər salsaq, yeganə fondlardan biridir ki, elm və təhsilin vəhdəti məsələsini önəmə gətirir. İxtiyari elm yaxşı təhsilə söykənməyibsə, sonradan çox problemlər yarana bilər. Əsas deviz kimi biz elmin inkişafına təhsilin inkişafından ayrı baxa bilmərik. Fondun özünün müəyyən proqramları var. İndi burada söhbət psixologiya sahəsindən gedirsə, psixoloqa müraciət etmək insanın mənəvi və fizioloji rahatlığının təminatı deməkdir. Ən vacib məsələ isə praktik psixologiyaya üstünlük verməkdir. Çalışmaq lazımdır ki, psixologiyanın praktik sahəsinə geniş yer verilsin.

Məktəbdə psixoloqun olması Tereza ananın funksiyalarının məhdud şəkildə yerinə yetirilməsinə bənzəyir.  

İnnovasiyaların həyatımıza daxil olduğu bir dövrdə, institutunuzun  məramını nəzərə alaraq müəllimlərin praktik təcrübəsini təkmilləşdirmək məqsədilə 400 il bundan əvvəl Qalileo Qaliley tərəfindən icad edilmiş və müasirləşmiş bu maraqlı hədiyyəni (teleskopu) sizə təqdim edirəm.

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Psixologiya kafedrasinin müdiri, professor Əbdül Əlizadə "Psixoloji xidmət məsələləri və müasir məktəb" mövzusunda məruzə ilə çıxış etdi. Dedi ki, bu gün biz psixoloji xidmətdən danışırıq. Psixoloqun əsas vəzifəsi şagirdlərin psixoloji konsepsiyasını qorumaqdır. Avropada eksperimental psixologiyanın yaranması tarixi 1876-cı ilə təsadüf edir. Bu sahənin əsası Vilhelm Vundt tərəfindən qoyulmuşdur. Vundt ixtisasca fizioloq idi. Bununla yanaşı, Berlin Universitetində psixologiya üzrə təhsil almış, hətta bir müddət ədəbi sahədə də fəaliyyət göstərmişdir.

Eksperimentologiyanın inkişaf tarixinin tədqiqi göstərir ki, dünyada ilk eksperimental psixologiya sahəsində çalışan tədqiqatçılar ixtisasca fizik, fizioloq, genetiklər olmuşlar. Eyni zamanda bizə adları yaxşı məlum olan Vundt, Bine, Pavlov - fizioloq, Fexner, Helmhols və b. fiziklər idilər. Bu, şübhəsiz ki, təbiət və psixologiya elmləri arasındakı bağlılıqla, insan psixikasının fiziki və fizioloji əsasları ilə izah olunur.

Professor Ə.Əlizadə qeyd etdi ki, XXI yüzillikdə Azərbaycan məktəbinin uğurları bütün başqa şərtlərlə yanaşı, həm də məhz psixoloji biliklərin məktəb təcrübəsində nə dərəcədə səriştə ilə gerçəkləşməsindən asılı olacaqdır. Bu gün isə... Bu sahədə də artıq əməli addımlar atılmağa başlanıb.

Bakı Dövlət Universitetinin Psixologiya kafedrasının dosenti Rəşid Cabbarov "Ali təhsil müəssisələrində psixoloq kadrların hazırlanmasının metodiki və təşkilatı problemləri" məruzəsində qeyd etdi ki, 2000-ci ildə BDU-da AMEA-nın müxbir üzvü, professor B.H.Əliyevin bilavasitə təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə "Eksperimental Psixologiya" Elmi-Tədqiqat Laboratoriyası yaradılmış və bu gün də praktik psixoloji biliklərə malik kadrlar hazırlanır, onlara müəyyən məsləhətlər verilir. Eləcə də ayrı-ayrı müəssisələrdə də psixoloji kadrların hazırlanması istiqamətləri genişlənmiş və əvvəlki illərə nisbətən artmışdır. Psixologiya elmi sahəsində çap olunmuş kitab və dərsliklərdə psixoloji kadrların hazırlanmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Magistrantların hazırlanması və onların müstəqil tədqiqatçı kimi işlərə cəlb olunması da nail oduğumuz uğurlardandır. Lakin uğurlarımız nə qədər çox olsa da, psixoloji kadrların hazırlanmasında bir o qədər də çatışmazlıqlar vardır.

Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma və Yenidənhazırlanma İnstitutunun Psixologiya kafedrasının müdiri, psixologiya elmləri namizədi Hökümə Əliyeva vurğuladı ki, fərdi  pedaqoji sahədən fərqli olaraq, təhsilin təşkili sahəsində praktik psixologiyadan istifadə daha çox mühümdür. Gələcəkdə hər bir müəllim öz işini psixoloqun dəstəyilə qurmalıdır.

Məktəb psixoloqunun işinin əsas qayəsi fərdi yanaşma əsasında problemin həllinə nail olmaq üçün yaxşı tədqiqatçi  olmaq, psixoloji üsul və vasitələri sərbəst həyata keçirməyi bacarmaqdır. Əlbəttə, bu sahədə şablon psixodiaqnostik vasitələrdən və testlərdən istifadə olunması problemlərin yüksək səviyyədə həll olunmasına maneçilik törədə bilər, belə olan təqdirdə psixoloq öz peşəsinə həm peşəkar - müşahidəçi , həm də ixtiraçı - tədqiqatçı kimi yanaşmalı, bu istiqamətdə qanunauyğunluqları bilməklə yanaşı, lazım gələrsə, həllində çətinlik törədən məsələlərdə yeni olanı görə bilmək qabiliyyətini peşəkarcasına nümayiş etdirməkdən çəkinməməlidir.

Tədbirdə Milli VMA-nın eksperti Şahin Rəcəb "Müasir təhsil sistemində valideyn-müəllim əməkdaşlığının rolu", 20 nömrəli məktəb-liseyin psixoloqu, VMA-nın  prezidenti  Tünzalə Verdiyeva "Müasir psixoloji xidmətin təşkilində ailənin rolu", 158 nömrəli məktəbin direktoru Zemfira Səmədova "İnsani münasibətlər", 115 nömrəli məktəbin psixoloqu  Şövkət Dadaşova "Metodiki müşahidə kontekstində praktik psixoloqların şəxsiyyət və peşəkarlığının inkişaf problemi" və 21 nömrəli məktəbin psixoloqu Həqiqət  Həmidova "Təhsil sistemində praktik psixoloqun peşəkarlığı: məzmun, forma, meyar" mövzularında çıxışlar etdilər. 

Şakir CƏFƏROV