Həyatını
vətəninin çiçəklənməsinə, xalqının tərəqqisinə,
elmin, təhsilin inkişafına sərf edən insanlar bu
dünyadan köçəndən sonra da qədirbilənlər
tərəfindən hörmət və ehtiramla yad edilir,
xatirələrdə yaşayırlar. Belə insanlardan biri,
harada işləməsindən asılı olmayaraq,
təhsilimizin inkişafına xüsusi önəm vermiş,
fövqəladə bacarığına, yüksək intellektual
səviyyəsinə görə 16 il ali və orta ixtisas
təhsili naziri işləmiş Qurban Həsən oğlu
Əliyevdir. Qurban Əliyev 1921-ci il iyun ayının
22-də Rusiya Federasiyasının Zabaykalye
vilayətinin Çita şəhərində anadan olub. 1932-ci
ildə ailəsi Bakıya köçüb və o, 1941-ci ildə 6
nömrəli məktəbi bitirib. Qurban Əliyev həmin il
Nəriman Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb
İnstitutuna daxil olub, müalicə və profilaktika
fakültəsində ali təhsil alıb.
1946-cı ildə
Xızıda kənd xəstəxanasında həkim kimi əmək
fəaliyyətinə başlayan Qurban Əliyev 1948-1961-ci
illərdə Tibb İşçiləri Həmkarlar İttifaqı
Təşkilatının Respublika Komitəsində şöbə müdiri,
məsul katib və sədr vəzifələrində işləyib.
1961-1971-ci illərdə Bakı şəhərində keçmiş 26
Bakı komissarı rayon partiya komitəsinin birinci
katibi, 1971-1987-ci illərdə isə Azərbaycan SSR
ali və orta ixtisas təhsili naziri vəzifəsində
çalışıb.
Qurban Əliyev
fəaliyyət göstərdiyi bütün sahələrdə
səriştəliliyi və peşəkarlığı ilə fərqlənmiş,
yüksək təşkilatçılıq və dərin məsuliyyət nümayiş
etdirərək, üzərinə düşən vəzifələrin öhdəsindən
həmişə ləyaqətlə gəlib. O, respublikanın
ictimai-siyasi həyatında yaxından iştirak edib,
altı çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin
deputatı seçilib.
Qurban Əliyev
1949-cu ildən etibarən ömrünün sonuna qədər
Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetində laborant,
assistent, dosent və professor vəzifələrini
tutub. Kurortologiya və tibb xidmətinin
təşkilinə dair bir neçə monoqrafiyanın, elmi
məqalə və metodik vəsaitlərin müəllifi idi.
Qurban
Əliyevin xidmətləri layiqincə qiymətləndirilib.
O, 1966-cı ildə respublikanın əməkdar həkimi
adına layiq görülüb. Həmçinin bir sıra orden və
medallarla təltif olunub. Qurban Əliyev
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi
təqaüdçüsü idi.
Mənalı ömür
yaşamış Qurban Əliyev 2008-ci il martın 30-da 87
yaşında əbədiyyətə qovuşub.
Bu günlərdə 90
illik yubileyi qeyd edilən Qurban Əliyevin
xarakterik xüsusiyyətlərini öyrənmək və
oxuculara çatdırmaq üçün vaxtilə onunla
çiyin-çiyinə çalışmış bir neçə elm adamı ilə
görüşüb aldığımız müsahibələri oxuculara
çatdırırıq.
"O,
təhsilimizin əsas dayaq sütunlarından biri
olmaqla yanaşı, görkəmli ictimai-siyasi xadim
idi"
İsmayıl İBRAHİMOV,
Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, akademik, Azərbaycan Uşaq
Fondunun sədri
- Vaxtında
"ciddi qanunlar"ı ilə dünyaya səs salan SSRİ
dövründə bir vəzifədə uzun müddət işləmək çox
çətin idi. Bunun üçün insanda güclü intellektual
səviyyə, xüsusi bacarıq, yorulmaz işgüzarlıq
qabiliyyəti olmalı idi. Özü də ali və orta
ixtisas təhsili naziri işləmək insandan
fövqəladə istedad tələb edir. Məhz adıçəkilən
amilləri özündə cəmləşdirən Qurban Əliyev 16 il
fasiləsiz olaraq Azərbaycanda Ali və Orta
İxtisas Təhsili Nazirliyinə rəhbərlik etmiş və
bu işin öhdəsindən layiqincə gələrək milli
təhsilimizə böyük töhfələr vermişdir.
O, dünya
şöhrətli siyasətçi, müstəqil Azərbaycan
Respublikasının memarı və qurucusu, ümummilli
liderimiz Heydər Əliyevin həssaslıqla seçdiyi
kadrlardan biri idi. Heydər Əliyev DTK-nın sədri
işləyəndə 26-lar rayon partiya komitəsinin I
katibi işləyən Qurban Əliyevlə tez-tez görüşür,
fikir mübadiləsi aparır və onun bacarığına, iş
qabiliyyətinə bələd olur. Beləliklə, 1969-cu
ilin avqustunda Azərbaycan KP Mərkəzi
Komitəsinin I katibi seçilən Heydər Əliyev
1971-ci ildə Qurban Əliyevi ali və orta ixtisas
təhsili naziri vəzifəsinə təyin edir.
Qurban Əliyev
nazir kimi fəaliyyət göstərdiyi dövrdə bir sıra
yeni təhsil müəssisələri yaradılır, tədris
korpusları tikilir. Azərbaycan təhsilinə
informasiya texnologiyaları daxil edilir. Ali və
orta ixtisas məktəblərinə qəbul zamanı
şəffaflığın bərpa olunması üçün Azərbaycanda ilk
dəfə Neft və Kimya İnstitutunda imtahanlar
xüsusi maşınlarla götürülməyə başlanmışdı. Bu,
SSRİ miqyasında yalnız 3 yerdə - Moskva
İqtisadiyyat və Statistika İnstitutunda,
Xabarovsk Politexnik İnstitutunda və bizdə
həyata keçirilməyə başlanmışdı.
O zaman
Azərbaycanda ixtisaslı kadr çatışmazlığını
aradan qaldırmaq məqsədilə dövlət başçımız
Heydər Əliyev azərbaycanlı gəncləri SSRİ
məkanında fəaliyyət göstərən digər ali
məktəblərə göndərməyi qərara aldı. Bu məqsədlə
mən, (o zaman Nazirlər Soveti sədrinin müavini
işləyirdim) Qurban Əliyev və nazirliyin maliyyə
şöbəsinin o zamankı müdiri Bəybala Xankişiyevlə
birlikdə Moskvaya, SSRİ Təhsil Nazirliyinə gedib
çox çətinliklə gənclərimizin başqa şəhərlərdə
təhsil almaları üçün müəyyən sayda yer ala
bildik və həmin illərdən gənclərimiz başqa
şəhərlərdə təhsil almağa başladılar. Heydər
Əliyevin tövsiyəsi ilə digər şəhərlərdə
təhsilini başa vurub vətənə qayıdan gənclərin
yaşayış şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün
beşmərtəbəli bina tikib ehtiyacı olanlara
mənzillər verilirdi. Bu hal ardıcıl olaraq hər
il həyata keçirilirdi.
Elə hallar
olurdu ki, başqa şəhərlərə oxumağa gedən
gənclərin yarısı təhsilini başa vurduqdan sonra
geri qayıtmır, təhsil aldıqları şəhərlərdə qalıb
işləməyə üstünlük verirdi.
Buna görə
Qurban Əliyev narahat olurdu, düzü, mən də
nigarançılıq hissi keçirirdim. Axı həmin
gənclərin başqa ölkələrdə təhsil almaları üçün
dövlətimiz külli miqdarda pul xərcləyirdi. Bu
məsələyə Heydər Əliyevin necə münasibət
göstərəcəyini düşünüb-daşınırdıq. Və bir gün
tərəddüdlə bu məsələni açıb Heydər Əliyevə
danışdıq. Heydər Əliyev gülümsədi: "Bunun nəyi
pisdir ki, gənclərimiz başqa ölkələrdə qalıb
işləsələr, Azərbaycanımızı layiqincə təmsil
edəcəklər. Bu hal isə bizim xeyrimizədir", dedi.
Məhz həmin gənclər bu gün Azərbaycan diasporunun
yaradıcısı və fəal üzvləridirlər.
Qurban Əliyev
gözəl ailə başçısı, qayğıkeş insan, səmimi dost
idi. Ailəvi gediş-gəlişimiz olduğu, onu yaxından
tanıdığım üçün bunları deməyə mənə əsas verir.
O, işdən çıxandan sonra da xislətinə sadiq
qaldı. 1988-ci ildə Azərbaycan Kommunist
Partiyası Mərkəzi Komitəsinə rəhbərlik edən
Əbdürrəhman Vəzirov M.Qorbaçovun diktəsi ilə
Heydər Əliyevə qarşı yaramaz kampaniya aparır,
onun vaxtilə gördüyü işlərə kölgə salmağa
çalışırdı.
Bir gün
Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin büro iclasında
Ə.Vəzirov yenə çirkin siyasətini həyata
keçirərək Heydər Əliyevin gördüyü işlərə ləkə
yaxmaq istədi. Buna dözməyən Qurban Əliyev
yerindən qalxaraq cəsarətlə Ə.Vəzirovu ciddi
tənqid etdi. Dəlil və sübutlarla Heydər Əliyev
siyasətinin mahiyyətini açıqladı və "Heydər
Əliyev dühasının nəyə qadir olduğunu tarix
göstərəcək", - deyib heç nədən qorxmadan haqlı
olaraq məsləkdaşını müdafiə etdi.
Qurban Əliyev
həmişə Heydər Əliyev siyasətinin aktiv
təbliğatçılarından biri olub. O, vətənini sevən,
millətinin tərəqqisinə sevinən və bu yolda
əlindən gələni əsirgəməyən bir Azərbaycan övladı
idi.
"O,
Konovalovun cavabını qorxmadan, sərtliklə
vermişdi"
Gültəkin HÜSEYNOVA,
Təhsil Nazirliyinin elm şöbəsinin müdiri
- Hər bir
insan dünyaya göz açanda İlahi tərəfindən ona
müxtəlif keyfiyyətlər də bəxş edilir. İnsana xas
olan nə qədər müsbət keyfiyyətlər varsa, hamısı
Qurban müəllimdə cəmləşmişdi. Onun sadəliyi,
insansevərliyi və geniş fəaliyyəti haqqında
saatlarla danışsaq xatirələr yenə də
bitib-tükənməz.
Qurban
Əliyevin rəhbərliyi zamanında respublikanın ali
məktəblərində elmi-tədqiqat işinin gündən-günə
genişləndirilməsi elmi işçilərin sayının kəskin
artmasına səbəb olmuşdur. 1970-ci ildən 1980-ci
ilə qədər ali məktəblərdə çalışan elmi-pedaqoji
işçilərin sayı 5042 nəfərdən 7156 nəfərə qədər
artmışdı. Elmlər doktorları və elmlər
namizədlərinin sayı iki dəfə çoxalmışdı.
Təhsilin
keyfiyyətini qaldırmaq üçün bir sıra tədbirlər
həyata keçirilirdi. Bütün ali məktəblərdə tələbə
elmi cəmiyyətləri fəaliyyət göstərirdi, tələbə
konfransları keçirilirdi, ən yaxşı məruzəyə görə
diplom, ən yaxşı tələbə elmi-tədqiqat işinə görə
medal təsis edilmişdi. Təhsildə müvəffəqiyyət
qazanmış tələbələr hər il xarici ölkələrdən
birinə getmək üçün turist putyovkası ilə
mükafatlandırılırdı.
Tez-tez xarici
ölkələrə səfərlər edən Qurban müəllim
Çexoslovakiya, Bolqarıstan, Tailand, Yaponiya,
Polşa və başqa ölkələrin təhsil sistemi ilə
yaxından tanış olub fikir mübadiləsi aparıb.
Bundan sonra respublikada yeni tikilən ali
məktəblər zəruri avadanlıqlarla təchiz edilib,
tədrisin keyfiyyətinin dövrün tələbləri
səviyyəsinə qaldırılması məsələləri ön plana
çəkilib. Bir neçə ali məktəb üçün tikilən yeni
korpuslar günün tələbləri səviyyəsində
maddi-texniki baza ilə təchiz edilib.
O zaman Şuşada
Xankəndi musiqi məktəbinin filialının
fəaliyyətinə ermənilər maneələr törətdikləri
üçün bu məsələnin SSRİ Ali və Orta İxtisas
Təhsili Nazirliyində müzakirəyə çıxarılmasına və
filialın müstəqil məktəbə çevrilməsinə nail
olub.
Qurban müəllim
kadr seçiminə xüsusi diqqət yetirdiyi üçün
bilikli gənclərə daha çox üstünlük verirdi. 28
yaşımda mən artıq Elm idarəsinin elmi-pedaqoji
kadrların hazırlanması şöbəsinin müdiri təyin
edilmişdim. O vaxt nazirlikdə mən ən gənc şöbə
müdiri idim. Başqa gənclər də həm nazirliyin
aparatında, həm də ali məktəblərdə məsul
vəzifələrə təyin edilirdilər.
Qurban Əliyev
nazir işlədiyi dövrdə nazirliyin aparatında və
təhsil müəssisələrində azərbaycanlıların sayı
xeyli artmışdı. Bu da onun uğurlu kadr
siyasətinin nəticəsi idi. Ancaq bu uğur sonralar
onu gözü götürməyənlər üçün bəhanəyə çevrildi.
1987-ci ildə
Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi
Komitəsinin II katibi Konovalov bu siyasəti əldə
bayraq tutaraq Qurban Əliyevdən hesabat istəyib
və onu kiçik burjua millətçisi adlandırıb.
Bundan
hiddətlənən Qurban Əliyev: "Nə etmişəmsə, xalqım
üçün, Vətənim üçün etmişəm və bundan da peşman
deyiləm, əksinə, əməllərimdən həzz alıram", -
deyib və işdən getməsi üçün ərizə yazıb. Xalqını
sevdiyinə, xeyirxah əməllərinə görə kreslosunu,
nazir postunu qurban verib.
Əminəm ki,
onun əziz xatirəsi qədirbilənlər tərəfindən
həmişə anılacaq.
"Qurban
Əliyev Azərbaycan dilinin inkişafına xüsusi önəm
verirdi"
Abuzər XƏLƏFOV,
BDU-nun kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsinin
kitabxanaşünaslıq kafedrasının müdiri, əməkdar
elm xadimi, tarix elmləri doktoru, professor
- Qurban
müəllim Rusiya Federasiyasının Zabaykalye
vilayətinin Çita şəhərində anadan olmuş, orta və
ali təhsilini Bakıda, rus dilində almışdır. Buna
baxmayaraq o, Azərbaycan dilində səlis danışır,
respublikada ana dilimizin inkişafına xüsusi
diqqət yetirirdi.
Yaxşı
yadımdadır, mən ADU-da qəbul imtahan
komissiyasının məsul katibi idim. Qəbul zamanı
bir valideyn Qurban Əliyevə şikayət edərək
bildirdi ki, övladı bir neçə orfoqrafik səhv
buraxdığına görə imtahandan qeyri-kafi qiymət
alıb. Qalan başqa fənləri əla bilən uşağına
kömək etməsini nazirdən xahiş etdi. Qurban
müəllim: "Atacan, övladın başqa fənlərdən zəif
bilsəydi, ona kömək edərdim, ancaq ana dilimiz
olan Azərbaycan dilini mükəmməl bilmək hamımızın
müqəddəs borcudur. Ana dilini sərbəst bilməyən
vətəndaş xalqına heç bir xeyir verə bilməz", -
demişdi.
O zaman ADU-da
qəbul imtahanlarını başqa ali məktəblərdə
işləyən müəllimlər götürürdülər. Həmin
müəllimlər Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunda
yaradılmış xüsusi komissiya tərəfindən imtahan
günü seçilərək ADU-ya göndərilir, bununla da
şəffaflıq üçün şərait yaradılırdı.
Qəbul
imtahanlarına nəzarət etmək üçün tez-tez
universitetə gələn Qurban müəllim məsul katib
olduğum üçün mənimlə mütləq görüşər, ümumi
vəziyyətlə maraqlanardı. Bir dəfə o, mənə
"Abuzər müəllim, səndən möhkəm şikayət var,
deyirlər müəllimlərin uşaqlarına kömək edirsən.
Elə buna görə də səni işdən çıxaracağam", - dedi
və gülümsədi. Onda güclü yumor hissinin olduğunu
bilirdim. Elə buna görə də mən də ona yumorla
cavab verib: "Yoldaş Əliyev, xahiş edirəm əmrdə
"Müəllimlərə kömək etdiyi üçün işdən çıxarılır"
sözlərini yazasınız, qoy müəllimlər ordusu
bilsin ki, onlara kömək etdiyim üçün
cəzalandırılıram", - dedim. Qurban müəllim
güldü: "Səninlə zarafat etmək istədim, ancaq sən
məni başa düşüb qabaqladın", - dedi.
Onun
xasiyyətini bilirdim, hər vəchlə müəllimlərə
kömək etmək, onlara dayaq durmaq üçün əlindən
gələni əsirgəmirdi. Onun qəbuluna düşən hər bir
müəllim oradan fərəh hissiylə, qürur və
sevinclə, böyük ümidlə çıxardı.
Qurban Əliyev
həmişə "Müəllimlər gələcəyimizin
tərbiyəçiləridir. Gələcəyimizin intellekti
onlardan asılıdır", - deyərdi. Xalqının
maariflənməsi üçün ömrünü sərf edənlər heç vaxt
yaddan çıxmır, unudulmurlar. Allahdan ona
qəni-qəni rəhmət diləyirəm.
"Qurban
müəllim hər bir ərizəyə diqqətlə baxar, insan
taleyinə biganə qalmazdı"
Bəybala XANKİŞİYEV,
Azərbaycan İqtisad Universiteti maliyyə kafedrasının
professoru, respublikanın əməkdar iqtisadçısı
Qurban Əliyev
nazir olanda mən Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı
İnstitutunda baş mühasib işləyirdim. 1975-ci
ildə aspiranturanı bitirdikdən sonra məni
Maliyyə Nazirliyinə idarə rəisi vəzifəsinə dəvət
etdilər. İşdən çıxmaq üçün ərizə yazdım. O vaxt
işdən çıxmaq istəyənlərin ərizələrinə nazir özü
dərkənar qoyardı.
Bir gün
ərizəmlə bağlı Qurban müəllim məni yanına
çağırdı. İşdən getməyimin səbəbini öyrəndi.
Mənimlə 45 dəqiqə söhbət apardı. Sən demə o,
mənim bilik səviyyəmi yoxlayırmış. Sonra məni
rəhbərlik etdiyi nazirliyin plan-maliyyə
şöbəsinə müdir təyin etdi.
Bir dəfə
Nazirlər Sovetinə təqdim etmək üçün iki
səhifəlik məktub hazırlamışdım. Məktubu nəzərdən
keçirən Qurban müəllim məndən icazə istəyib iki
yerdə düzəliş apardı və məktubu mənə verib bir
də diqqətlə nəzərdən keçirməyimi xahiş etdi. O,
bütün tapşırıqlarını xahiş edərək verərdi. Bu
xasiyyət onun böyüklüyündən irəli gəlirdi.
Məktuba yenidən diqqətlə baxdım, onun
düzəlişlərinin biri ilə razılaşmadım. Səhəri gün
iradımı ona bildirdim. Qurban müəllim: "İşin
xeyrinə mübahisə etməli, bir-birimizi
anlamalıyıq. Bundan inciməyə heç birimizin haqqı
yoxdur", - dedi. Bax o, belə sadə insan idi.
Onunla
dəfələrlə səfərlərdə olmuşam. Bir dəfə Şuşada
Xankəndi musiqi məktəbinin filialında olduq.
Filialın direktoru şikayət edərək bildirdi ki,
Stepanakertdən həmişə onların işlərinə müdaxilə
edilir, sərbəst işləmələrinə mane olurlar.
Qurban Əliyev Moskvada məsələni müzakirəyə
çıxarıb məktəbin müstəqil fəaliyyət göstərməsinə
nail olmuşdu. Hazırda həmin musiqi məktəbi
Bakıda fəaliyyətini davam etdirir.
O zaman
Lənkəranda pedaqoji məktəb vardı.
Lənkəranlıların xahişini nəzərə alan nazir həmin
məktəbin nəzdində məktəbəqədər ixtisas şöbəsinin
açılmasına nail oldu. O vaxt hər şey Moskva ilə
razılaşdırılmalı idi. Bu çətinliklərə baxmayaraq
Qurban Əliyev nazir olduğu zaman respublikamızda
bir sıra təhsil ocaqlarının yaradılmasına və
maddi-texniki baza ilə təchiz olunmasına nail
ola bilmişdi.
Qurban Əliyev
1987-ci ildə təqaüdə gedəndə mənə yarızarafat,
yarıciddi: "Bəybala, sənin qələmindən çox şey
asılıdır, qələmin "yox" desə, bir təhsil
müəssisəsinin kitabı bağlanır, əgər "hə" desə,
digər təhsil ocağına həyat bəxş edilir. Sən də
çalış qələmin həmişə "hə" desin. Çünki bu,
millətin xeyrinədir" - demişdi.
Mən ondan
həmişə dostluq, atalıq, qardaşlıq qayğısı
görmüşəm.
Qələmə aldı: Nizami MİRZƏ |