Sürix
Universiteti (University of Zurich) İsveçrənin
Sürix şəhərinin mərkəzində yerləşir və ölkənin
ən böyük ali məktəbidir.
Böyük Britaniyanın "Times Higher Education
Supplement - QS World Universities Rankings"
jurnalının 2009-cu ildə apardığı dünya
universitetlərinin reytinqinə əsasən, Sürix
Universiteti 100 ən yaxşı ali məktəb arasında
Naqoya Universiteti ilə birlikdə 92-ci yerdə
sıralanıb. Sürix Universiteti 2010-cu ildə
dünyanın ən nüfuzlu universitetləri arasında
"Times Higher Education World University
Rankings"in açıqlamasına görə 90-cı yerdə, "QS
World University Rankings"in reytinq cədvəlində
isə 101-ci yerdə qərarlaşıb. Bu ali məktəb "QS
World University Rankings"in 2011-2012-ci tədris
ili üzrə tərtib etdiyi reytinq cədvəlində 106-cı
yeri tutub.
Tarixi
1833-cü il aprelin 29-da Sürix şəhərində
fəaliyyət göstərən İlahiyyat, Hüquq və Tibb
kollecləri yeni yaradılmış Fəlsəfə fakültəsi ilə
birləşdirilir. Bu birləşmə nəticəsində Sürix
Universiteti yaradılır. Yeni açılmış bu
universitet Avropada kral və ya kilsə tərəfindən
deyil, dövlət tərəfindən yaradılmış ilk ali
məktəb olur. Fəaliyyətinin ilk ilində
universitetə 161 tələbə, 55 müəllim qəbul
olunur.
1847-ci ildən universitetdə qız tələbələrə
fəlsəfə mühazirələrində iştirak etmək icazəsi
verilir, 1866-cı ildə isə ilk qız doktorant
qəbul edilir. 1859-cu ildə fakültələr humanitar
və dəqiq elmlər sahələrinə bölünür. 1901-ci ildə
universitetin bu sahə üzrə ən qədim fakültəsi
olan Baytarlıq fakültəsi yaradılır. 1905-ci ildə
universitetin tələbələrinin sayı sürətlə artaraq
1000 nəfəri keçir. 1909-cu ildən başlayaraq
Albert Eynşteyn Sürix Universitetində iki il
nəzəri fizika öyrənir və PhD səviyyəsi alır.
1912-ci
ildə Sürix Universitetinin adı rəsmi olaraq
təsdiqini tapır. Bir il sonra universitetin
professoru Alfred Verner kimya üzrə Nobel
mükafatına layiq görülür. 1914-cü ildə Sürix
Universiteti memar Karl Mozer tərəfindən inşa
edilmiş yeni binaya köçürülür. Həmin bina
əsrarəngiz incəsənət nümunələrindən hesab
olunur. 1923-cü ildə universitetin ilk nəşri -
"Sürix tələbəsi" dərc edilməyə başlanır.
1933-cü ildə Sürix Universiteti təntənəli
surətdə yaranmasının 100 illiyini qeyd edir.
İkinci Dünya müharibəsində Sürix Universiteti
çətin vəziyyət yaşasa da, tez bir zamanda öz
inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur. Bu inkişafın
nəticəsi olaraq 1949-cu ildə universitetin
professoru Valter Rudolf Hess tibb və
fiziologiya üzrə Nobel mükafatına layiq görülür.
Universitetin tələbələrinin sayı tədricən artır,
maddi-texniki bazası möhkəmləndirilir, yeni
tədris proqramları qəbul olunur.
1975-ci ildə universitetin Toksikologiya
İnstitutu açılır. 1970-1980-ci illərdə
universitetdə bir neçə dəfə tələbə nümayişləri
keçirilir və gərginlik yaşanır. 1985-ci ildə
universitetdə İnformatika fakültəsinin
tələbələrinin sürətlə artması müşahidə olunur.
İki il sonra universitetin professoru Aleks
Müller fizika üzrə Nobel mükafatına layiq
görülür. Artıq 1988-ci ildə ali məktəbin
tələbələrinin sayı 20000-i keçir. Onların
əksəriyyətini Biznes və iqtisadiyyat,
Psixologiya və Pedaqogika fakültələrinin
tələbələri təşkil edir. 1992-ci ildə
universitetdə Hüquq, İqtisadi tədqiqatlar və
Politologiya fakültələri fəaliyyət göstərir.
Universitet Şərqi Avropa ali məktəbləri ilə
əməkdaşlığa başlayır.
1996-cı
ildə Sürix Universitetində bir sıra islahatlar
həyata keçirilir, müəllimlərin əməkhaqqı və
tələbələrə təklif olunan kreditlərin məbləği
artırılır. 2 il sonra ali məktəbdə Nevrologiya,
Dəqiq Elmlər və Beynəlxalq Tədqiqatlar
mərkəzləri yaradılır. 2001-ci ildə Sürix
Universiteti və İsveçrə Federal Texnologiya
İnstitutu əməkdaşlıq haqqında rəsmi sənəd
imzalayırlar. Bir il sonra hər iki ali məktəb
"Expo 02" milli sərgisində iştirak edir və
nəhəng "Ada-intellektual məkan" layihəsini
həyata keçirir. 2006-cı ildə Sürix Universiteti
nüfuzlu Avropa Tədqiqat Universitetləri Liqasına
üzv seçilir. 2008-ci ildə Avropanın ən böyük
elmi-tədqiqat mərkəzlərindən biri olan Sürix
Universiteti yaranmasının 175 illiyini qeyd
edir.
Büdcəsi və təhsil haqqı
2010-2011-ci tədris ilində Sürix Universitetinin
gəlirləri ümumilikdə 1182700000 İsveçrə frankı
olub. Həmin vəsaitin 562500000-ni Sürix
kantonunun (İsveçrədə inzibati ərazi bölgüsü)
ayırdığı yardım, 245300000-ni digər federal
kantonların yardımları, 225600000-ni İsveçrə
Milli Elm Fondunun ayırdığı, 103200000-ni
universitetin göstərdiyi xidmətlər, 24700000-ni
təhsil haqqı, qalanları isə digər vasitələr
hesabına əldə olunan gəlirlər təşkil edib.
Ali
məktəbin xərcləri isə ötən tədris ilində
1166400000 İsveçrə frankına bərabər olub. Bu
məbləğin 711100000-ni əməkdaşlar üçün,
452100000-ni müxtəlif kommersiya və
təmir-tikinti işləri üçün ayrılan vəsait,
qalanlarını isə digər məsrəflər təşkil edib.
2011-2012-ci tədris ilində Sürix Universitetində
tələbələrin təhsil haqqı bakalavr və
magistratura səviyyələrində 640-690,
doktorantura səviyyəsində isə 140 İsveçrə frankı
təşkil edir. Əcnəbi tələbələr göstərilən təhsil
haqqından başqa əlavə olaraq 100 İsveçrə frankı
ödəyirlər. Eyni zamanda təhsil haqqından əlavə
bütün tələbələr semestr ərzində universitetə 49
İsveçrə frankı ödəməlidirlər. Bu məbləğin 6,50
İsveçrə frankını universitetin Təqaüd Fondu, 15
İsveçrə frankını kitabxana, 25 İsveçrə frankını
İdman Təşkilatı, 2,50 İsveçrə frankını isə
Tələbə Təşkilatı üzvlüyü üçün yığılan vəsait
təşkil edir.
Sürix Universitetində 1 ay təhsil almaq üçün
tələbəyə təxminən 1700-2000 İsveçrə frankı lazım
gəlir. Həmin vəsaitə otaq (istilik sistemi daxil
olmaqla 550 İsveçrə frankı), telefon və İnternet
(200 İsveçrə frankı), dərs ləvazimatları (50-150
İsveçrə frankı), qidalanma (400 İsveçrə frankı),
tibbi sığorta (250 İsveçrə frankı), nəqliyyat
(80 İsveçrə frankı), eləcə də şəxsi xərclər
(220-250 İsveçrə frankı) daxildir.
Sürix Universitetində ailə büdcəsi ildə
86000-300000 İsveçrə frankına bərabər və bu
məbləğdən aşağı olan tələbələr təqaüd almaq
hüququna malikdirlər. Sürix Universitetinin
Əcnəbi Tələbələr üçün Həmrəylik Fondu maliyyə
durumu çətin olan və yüksək təhsil nəticələri
göstərən əcnəbi tələbələrə ayda 650 İsveçrə
frankı dəyərində subsidiya ayırır. İsveçrə
dövləti tərəfindən əcnəbi tələbələrə İsveçrə
Federal təqaüdü təklif olunur. İsveçrə Federal
təqaüdü magistrant və doktorantlar üçün nəzərdə
tutulur. Bu təqaüdün məbləği tələbənin semestr
ərzində göstərdiyi nəticələrdən asılı olaraq
artırılır.
Universitet bu gün
Sürix
şəhəri İsveçrə Konfederasiyasının ən böyük
şəhəridir və ölkənin şimal-qərbində Sürix
gölünün ətrafında yerləşir. Limmat çayı şəhəri
iki yerə ayırır. Şəhər okeanik və rütubətli
kontinental iqlimə malikdir. 2 milyona yaxın
əhalisi olan şəhər dünyanın ən iri maliyyə
mərkəzlərindən hesab olunur. Burada çoxlu sayda
maliyyə institutları, nəhəng banklar, eləcə də
elmi-tədqiqat mərkəzləri yerləşir. Sürix
dünyanın ən keyfiyyətli həyat tərzinə malik və
ən varlı şəhərlərindəndir. Şəhərin görməli
yerlərindən Sürix gölünü, Sürix, İsveçrə milli
muzeylərini, Rietberq, Tram, Guild muzeylərini,
Qrossmünster, Fraumünster, Müqəddəs Pyotr
kilsələrini, Zoologiya, Botanika, Çin, Uotilberq
bağlarını, eləcə də çoxlu sayda gözəl memarlıq
nümunələrini qeyd etmək olar. Sürix mədəniyyət,
opera, balet, teatr şəhəridir.
Sürix Universitetinin binaları bütün Sürix
şəhəri üzrə paylanıb. Tibb Tarixi İnstitutu və
Muzeyi universitetin bir hissəsidir.
Sürix Universitetində 6 fakültə və 1 məktəb
fəaliyyət göstərir:
İlahiyyat fakültəsi islahatçı ilahiyyatçılar
hazırlayır. Fakültə ilahiyyat və dinşünaslıq
üzrə tədqiqatlar həyata keçirir. Fakültədə
"Əhdi-ətiq", "Əhdi-cədid" (İncilin və başqa
xristian dini kitablarının adı), Kilsənin
tarixi, Dini etika, Praktiki ilahiyyat,
Dinşünaslıq, Yaxın Şərqin dini tarixi, Qədim
xaçpərəstlik, Qədim yəhudi dini, İncilin
öyrənilməsi, Yəhudi dili və ədəbiyyatı,
Hermenevtika, Dini təhsil, Dini fəlsəfə,
Dinşünaslıq, Sistematik və praktiki ilahiyyat,
Etika proqramları öyrədilir.
Hüquq fakültəsi universitetin nüfuzlu
fakültələrindən biridir. Burada elmi təcrübə və
qanun məsələləri üzrə tədqiqatlar aparılır,
hüquq ixtisası üçün önəmli hesab edilən baza
biliklər əldə olunur. Məktəbdə bakalavr,
magistrant, PhD səviyyələri təklif olunur.
İqtisadiyyat
fakültəsi iqtisadiyyatın öyrənilməsi üzrə yeni
elmi nəzəriyyə və metodların işlənməsi, onların
öyrənilməsi məqsədini daşıyır. Eyni zamanda
məktəb iqtisadiyyat, siyasət və digər elmi
sahələr üzrə idarəetmə ixtisasları təklif edir.
Bakalavr, magistrant və PhD səviyyələri üzrə
məktəbdə İqtisadiyyat, Menecment, Bank işi və
maliyyə, İnformatika proqramları təklif olunur.
Fakültənin nəzdində İqtisadiyyat, Menecment,
Bank işi və maliyyə, İnformatika institutları
fəaliyyət göstərir.
Riyaziyyat və dəqiq elmlər fakültəsinə
Qeyri-üzvi kimya, Fizika, Təkamül biologiyası və
təbiətdən istifadə, Coğrafiya, Riyaziyyat,
Molekulyar biologiya, Bitkilərin biologiyası,
Sistematik botanika, Üzvi kimya, Fiziki kimya,
Nəzəri fizika, Paleontologiya bölmələri,
Antropologiya Muzeyi daxildir. Universitetin
Tibb Məktəbi ilə Riyaziyyat və dəqiq elmlər
fakültəsi birgə Biokimya, Molekulyar Onkologiya,
Fiziologiya institutları, Texnologiya İnstitutu
ilə birlikdə Neyro-İnformatika İnstitutuna
sahiblik edir.
İncəsənət fakültəsi 1833-cü ildə yaradılıb.
Həmin dövrdə fakültədə fəlsəfə, klassika (yunan
və latın dilləri və mədəniyyətləri), tarix kimi
humanitar sahələr əhatə olunur. Sonradan
fakültəyə filologiya, sosiologiya, incəsənət,
musiqi və digər elmlər əlavə olunur, filologiya
və tarix fənlərinin diapazonu genişlənir.
Hazırda bu fakültə universitetin ən sürətlə
inkişaf edən fakültələrindən biridir. Fakültənin
Ümumi dilçilik, Ümumi və müqayisəli
ədəbiyyatşünaslıq, Slavistika, Alman, İngilis,
Hind-Avropa, Hindologiya, Şərqi Asiya (Yaponiya
və Çin), Fəlsəfə, Psixologiya, Pedaqogika,
Tarix, Klassika, Filologiya, Şərqşünaslıq,
Musiqi, Sosial antropologiya, Film tədqiqatları
departamentləri, Arxeologiya və Arxeoloji
Kolleksiyalar, Kompüter Linqvistikası, Orta və
Peşə Təhsili, Xüsusi Təhsil, Bədii Tarix, Siyasi
Elmlər, Kommunikasiya və KİV, Sosiologiya
institutları, Fonetik laboratoriyaları fəaliyyət
göstərir.
Vetsuisse
fakültəsi 3 departament, 11 institut və Sürix
Baytarlıq xəstəxanasından ibarətdir. Bunlar
Kiçik heyvanlar (Kiçik heyvanların tibbi, Kiçik
heyvanların cərrahiyyəsi, Diaqnostik
vizualizasiya, Radioloji onkologiya, Klinik
zoopark, ev və çöl heyvanları, Kiçik heyvanların
reproduksiyası, Oftalmologiya bölmələri),
Atçılıq (Atların cərrahiyyəsi, İdman tibbi,
Daxili tibb, Sümük-əzələ tədqiqatları,
Anesteziologiya bölmələri), Heyvandarlıq
(Gövşəyən heyvanlar, Reproduktiv tibb, Təcili
yardım və tibbi ehtiyatlar, Tibbi laboratoriya
bölmələri) departamentləri; Baytarlıq, Baytarlıq
Biokimyası və Molekulyar Biologiya, Baytarlıq
Fiziologiyası, Heyvanların Qidalanması,
Baytarlıq Bakteriologiyası, Parazitologiya,
Virusologiya, Baytarlıq Epidemiologiyası,
Baytarlıq Patalogiyası, Farmakologiya və
Toksikologiya, Qida Məhsullarının Təhlükəsizliyi
və Gigiyena, Heyvandarlıq Laborator Elmlər
institutlarıdır. Fakültədə təkcə heyvanların
xəstəlikləri deyil, insan sağlamlığı, ətraf
mühitin patogen mikroorqanizmlərdən mühafizəsi,
heyvan və insanların xəstəliklərinin biotibbi
tədqiqatları öyrənilir.
Tibb Məktəbi bu sahə üzrə İsveçrənin ən böyük
məktəbidir. Məktəbə Anatomiya, Angiologiya,
Oftalmologiya, Biokimya, Dermatologiya,
Endokrinologiya, diabet və kliniki qidalanma,
Qastroenterologiya və hepatologiya, Kliniki
mamalıq, Ginekologiya, Gematologiya, Ailə tibbi,
Ürək-damar cərrahiyyəsi, İmmunologiya, İnfeksion
xəstəliklər və epidemiologiya, Kardiologiya,
Çənə-üz cərrahiyyəsi, Kliniki əczaçılıq və
toksikologiya, Neonatologiya, Nefrologiya,
Neyrocərrahiyyə, Nevrologiya, Nüvə tibbi, Qulaq,
burun, boğaz və boyun cərrahiyyəsi, Onkologiya,
Farmakologiya və Toksikologiya, Fiziologiya,
Plastik cərrahiyyə, Pulmonologiya, Psixiatriya
və psixoterapiya, Radio-onkologiya, Döş, zədə
cərrahiyyəsi, Urologiya, Transplantasiya,
Stomatologiya, Pediatriya departamentləri,
Anesteziologiya, Biotibbi Etika, Biotibbi
Mühəndislik, Diaqnostik və Müdaxilə
Radiologiyası, Eksperimental İmmunologiya,
Kliniki Kimya, Kliniki Patalogiya, Tibbi
Genetika, Tibbi Mikrobiologiya, Tibbi Molekulyar
Genetika, Virusologiya, Molekulyar Onkologiya,
Nevropatalogiya, Tibbi Məhkəmə, Reproduktiv
Endokrinologiya, Revmatologiya və Fiziki Tibb,
İctimai və Profilaktik Tibb institutları, Sürix
Uşaq, Psixiatriya xəstəxanaları daxildir.
Sürix
Universitetində bakalavr səviyyəsində dərslər
əsasən alman dilində keçilir. Lakin son zamanlar
ingilis dilində tədris olunan proqramların sayı
artmaqdadır. Dəqiq elmlər və biznes sahələri
üzrə ingilisdilli proqramlar çoxluq təşkil edir.
Universitetin kitabxanası Əsas, Mərkəzi və bir
neçə köməkçi kitabxanalara bölünüb. Əsas
kitabxanada dəqiq elmlər, riyaziyyat və tibb
sahələrini əhatə edən kitablar toplanıb. Bu
kitabxana İrçel elmi, İrçel tədqiqat, Careum
tibb bölmələrindən ibarətdir. Mərkəzi kitabxana
geniş kütlə üçün nəzərdə tutulub. Kitabxanadan
təkcə Sürix Universitetinin tələbələri deyil,
şəhər sakinləri və digər ali məktəblərin
tələbələri də istifadə edə bilərlər. Bu
kitabxanada bütün sahələrə aid kitablar vardır.
Ümumilikdə universitetin kitabxanalarında 5
milyon cilddən çox kitab mövcuddur. Sürix
Universitetinin fakültələrinin və Tibb
Məktəbinin, institutlarının da şəxsi
kitabxanaları fəaliyyət göstərir.
Sürix Universitetinin strateji məsələləri ilə
ali məktəbin rektoru, akademik məsələlər, elmi
tədqiqatlar, tədris, fakültə, Tibb Məktəbinə aid
olan işlər və digər məsələlərlə isə üç
vitse-rektor məşğul olur. Universitetin maliyyə,
insan resursları və infrastruktur məsələlərinə
inzibati işlər üzrə direktor nəzarət edir. Sürix
Universitetinin rektoru professor Andreas Fişer,
tibb və dəqiq elmlər üzrə vitse-rektoru Daniel
Uayler, hüquq və iqtisadi elmlər üzrə
vitse-rektoru Eqon Frank, humanitar və sosial
elmlər üzrə vitse-rektoru Otfrid Carren,
maliyyə, kadr və infrastruktur məsələləri üzrə
direktoru isə Ştefan Şnayderdir. Universitetin
əməkdaşlarının ümumi sayı 5382 nəfərdir.
Əməkdaşların 507 nəfəri professor, 2897 nəfəri
elmi-pedaqoji, 1977 nəfəri isə inzibati-texniki
işçilərdir. Sürix Universitetinin 15-dən çox
professoru Nobel mükafatına layiq görülüb.
Sürix Universitetində ümumilikdə 26168 nəfər
tələbə təhsil alır. Tələbələrin 14754 nəfərini
qızlar təşkil edirlər. Ən çox tələbə İncəsənət
fakültəsində qeydə alınıb (12482). Tələbələrinin
sayına görə ikinci yerdə Hüquq (3720), üçüncü
yerdə isə (3228) Riyaziyyat və dəqiq elmlər
fakültəsi durur.
Sürix Universitetinin yataqxanaları yoxdur.
Tələbələrin məskunlaşması məsələsi ilə digər
müxtəlif müəssisələr məşğul olur. Yaşayış
yerlərinə tələbat çox olduğundan tələbələr
əvvəlcədən axtarışa başlamalıdırlar. Sürix
Universitetinin tələbələri ilk olaraq İsveçrə
Federal Texnologiya İnstitutunun
yataqxanalarından istifadə edə bilərlər.
Tələbələrə xidmətlər təklif edən müxtəlif
agentliklər yataqxana bülletenləri çap edir.
Burada agentliklərin təklif etdiyi mənzil və
evlər, onların qiymətləri, qoyulan şərtlər
haqqında məlumatlar öz əksini tapır.
Sürix Universiteti bəşəriyyətin mədəni, sosial,
iqtisadi inkişafında ən mühüm rola malik
elmi-tədqiqat mərkəzinə çevrilmək, Avropa və
dünya kontekstində bu sahədə aparıcı yer tutmaq
məqsədini daşıyır.
Universitetin Nobel mükafatına layiq görülmüş
müəllimləri
|
Emil Teodor Koxer |
tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatı
laureatı |
|
|
Karl Landşteyner |
tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatı
laureatı |
|
|
Henrik Kar Piter Dam |
tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatı
laureatı |
|
|
Corc Uold |
tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatı
laureatı |
|
|
Hamilton Smit |
tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatı
laureatı |
|
|
Erik Uieschaus |
tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatı
laureatı |
|
|
Rolf Zinkernagel |
tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatı
laureatı |
|
|
Maks fon Laue |
fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Ervin Şredinger |
fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Karl Aleks Müller |
fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Uolter German Nernst |
kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Albert Hofmann |
kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Piter Debye |
kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Lavoslav Stepan Rujiçka |
kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Laynus Polinq |
kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
Universitetin Nobel mükafatına layiq görülmüş
məzunları
|
Albert Eynşteyn |
fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Vilhelm Konrad Rentgen |
fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Alfred Verner |
kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Pol Karrer |
kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Teodor Mommzen |
ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı |
|
|
Valter Rudolf Hess |
tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatı
laureatı |
|
Hazırladı:
Lamiyə ƏLİYEVA |
|