Ölkəmizin
təhsil sistemində özünün bilik və bacarığını xalqının
maariflənməsinə sərf edən müəllimlərimiz az deyildir.
Onlardan biri də respublikanın maarif əlaçısı,
pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, Təhsil
Problemləri İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Mürşüd
Fərəcovdur. O, həqiqətən təcrübəli müəllimdir. Onun üç
il dərs dediyi Kürdəmir rayonunun Axtaçı kənd orta
məktəbini bitirən şagirdlərindən altı nəfəri kimya
müəllimidir. Onlardan Mədət Şahbazov hazırda
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dosentidir.
Müəllimi haqqında onun dediklərindən:
"Yeni dərsimiz etilenin alınması və kimyəvi xassələri
idi. Mürşüd müəllim keçən dərslə bağlı tapşırıqları
yoxladı və bizim sinifdən çıxmağımızı bildirdi,
laboratoriyadan gətirdiyi və içərisində bir çox
təchizat olan qutudan qlükoza ampulasına oxşar
ampulanı bizə göstərib dedi: uşaqlar, bu qırmızı qan
rəngli maddə bromdur. Ampulanı sındırıb onu ağzı şüşə
tıxaclı ətir şüşəsindəki distillə edilmiş suyun üzərinə
əlavə etdi. Bu zaman bromdan müəllimin və şüşəni tutan
şagirdin də əlinə düşdü. Bromun pis iyi, dərini
yandırması, ətrafda olanların tənəffüs yollarına mənfi
təsiri özünü göstərdi. Mürşüd müəllim etilenin alınması
üçün təcrübəni izahat verə-verə hazırladı və təcrübə
nəticəsində alınan etilenin bromlu suyu
rəngsizləşdirməsini bizə göstərdi. Bizim kimya
dərslərimizdə həmişə təcrübələr aparılırdı. Mürşüd
müəllim şagirdlərinin təcrübələr əsasında bilik və
bacarığa yiyələnməsinə nail olmağa çalışırdı".
Şagirdləri, tələbələri və ixtisasartırma institutlarının
kimyaçı müdavimləri öz peşəsini sevən Mürşüd müəllimdən
həmişə razılıq edirlər. Azərbaycan Müəllimlər
İnstitutunda keçirilən görüşdə respublikanın qabaqcıl
kimya müəllimlərindən bir müdavim müəllimdən icazə
istəyib dedi: Mürşüd müəllim, sizi yazılarınızdan və
təcrübəli müəllim kimi uzun illərdir tanıyırıq, bu
görüşümüzdə də sizdən çox razı qalırıq, ancaq bir
məsələdə sizdən gileyliyik ki, o da sizi əvəz edən
alimlərin yetişməsinə az fikir verməyinizdir.
Həmin görüşə kimya dərsliklərinin müəllifi kimi dəvət
olunan kimya elmləri doktoru, professor, AMEA-nın
müxbir üzvü Vaqif Abbasov bu gileylə bağlı öz
məsləhətlərini müdavimlərə çatdırdı.
Ömrünün 74-cü baharını yaşayan Mürşüd Fərəcov 17 noyabr
1938-ci ildə Kürdəmir rayonunun Sığırlı kəndində anadan
olmuşdur.
O, 1945-1955-ci illərdə kəndlərindəki orta məktəbdə
təhsil almış və Salyanın Xalac kəndindəki texniki peşə
məktəbində altı aylıq kursu bitirdikdən sonra kolxozda
traktorçu-mexanizator işləmişdir. 1957-1962-ci illərdə
Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun (indiki ADPU-nin)
tələbəsi olmuşdur. Təyinatla 1962-1965-ci illərdə
Kürdəmir rayonunun Axtaçı və sonra da Sığırlı kənd orta
məktəblərində işləmiş, kimya, biologiya və kənd
təsərrüfatının əsasları fənlərindən dərs demişdir.
1965-ci ildə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər
İnstitutunun aspiranturasına daxil olan Mürşüd Fərəcov
1968-ci ildə "Kimyanın tədrisinin fizika ilə
əlaqələndirilməsi" mövzusunda namizədlik
dissertasiyasını vaxtından qabaq yazıb başa
çatdırmışdır. 1972-ci ildə namizədlik dissertasiyasını
müdafiə etmiş və 1985-ci ilə qədər kiçik elmi işçi və
baş elmi işçi vəzifələrində çalışmışdır. 1985-ci ilin
noyabrından Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda kimya və
biologiyanın tədrisi metodikası kafedrasında dosent
vəzifəsində çalışıb. 1995-1999-cu illərdə fakültə dekanı
işləmiş, 2000-2005-ci illərdə institutun Həmkarlar
İttifaqı Komitəsinin sədri olmuşdur.
Mürşüd müəllimin "Kimyanın tədrisində fənlərarası əlaqə"
(1989-cu il) monoqrafiyasında qeyri-üzvi və üzvi
kimyanın fizika ilə əlaqəli tədrisindən, kimyanın
tədrisinin yerli istehsalatla əlaqələndirilməsindən və
kimyadan sinifdənxaric işlərdə fənlərarası əlaqələrdən,
"Kimyanın tədrisində müasir təlim texnologiyası"
(2008-ci il) kitabında qabaqcıl iş təcrübəsinin
öyrənilməsindən, təlimin təşkilat forması olan dərslərin
təşkilindən, mövcud kimya proqramları əsasında müstəqil
işlərin təşkilindən, təlimin yeni konsepsiyasının
prinsiplərinə əsaslanan kimya dərslərindən və kimyanın
tədrisində şagirdlərin peşə bacarıqlarının necə inkişaf
etdirilməsindən məlumat verilir. "Şərəfli ömür yolu"
(2001-ci il) kitabı isə Azərbaycan Respublikasının
əməkdar müəllimi Şəfiqə Əliyevanın qabaqcıl iş
təcrübəsinin öyrənilməsinə və ümumiləşdirilməsinə həsr
edilmişdir. "D.İ.Mendeleyevin dövri sistem cədvəlində
elementlərin (bəsit maddələrin) fiziki-kimyəvi
xassələrini göstərən cədvəl" (1986-ci il) və "Kimyadan
universal sorğu cədvəli" (2011-ci il) kimi metodik
vəsaitləri, 100-dən artıq qəzet və jurnal məqaləsi
çapdan çıxmışdır.
Mürşüd Fərəcov hazırda Azərbaycan Respublikası Təhsil
Problemləri İnstitutunun Kurikulum Mərkəzinin
"təbiət-riyaziyyat" bölməsində aparıcı elmi işçi
vəzifəsində çalışır. Onun son illərdə yeni təhsil
konsepsiyasının tələb və prinsipləri əsasında yazılmış
məqalələri "Kimya məktəbdə" məcmuəsində dərc olunaraq
həmkarlarına çatdırılmışdır. ("Təlim və tədrisin yeni
konsepsiyasının prinsiplərinə əsaslanan kimya dərsləri",
2007, №3, "Fəal təlim metodlarından kimya dərslərində
istifadə", 2007, №4, "Kimyadan şagird biliyinin
qiymətləndirilməsi", 2008, №1, "Fəal təlim metodları
əsasında kimyəvi reaksiyaların sürəti"nə aid mövzunun
tədrisi", 2008, №3, "Kimya dərslərinin səmərəli təşkili
planlaşmadan başlayır" və "Dövri sistemin I-III qrupun
əsas yarımqrup metalları bölməsinin yeni təhsil
konsepsiyasının prinsipləri əsasında tədrisi
təcrübəsindən", 2010, №2, "Metallar və onların ümumi
xassələri mövzusunun tədrisinin fizika ilə
əlaqələndirilməsi təcrübəsindən" və "Məktəbdə kimya
gününün təşkili təcrübəsindən", 2011, №1, "Allotropiya
anlayışının tədrisi təcrübəsindən" və "Aromatik
karbohidrogenlərin tədrisi təcrübəsindən", 2011, № 2-3
və s.).
Bütün bunları peşəsini sevən alim-müəllimin pedaqoji
sahədə keçdiyi 50 illik həyat yolunun uğurlu
nəticələri saymaq olar. Mürşüd Fərəcov gözəl alim və
təcrübəli müəllim olmaqla yanaşı, həm də layiqli ailə
başçısıdır. Ömrünün yarım əsrini təhsilimizə xidmətə
həsr etmiş Mürşüd müəllimə bundan sonra da möhkəm
cansağlığı və səmərəli fəaliyyət arzulayırıq.
Mütəllim ABBASOV,
pedaqoji elmlər doktoru, professor, AMEA-nın
Neft Kimya Prosesləri İnstitutunun aparıcı elmi işçisi,
Akif ƏLİYEV,
TPİ-nin Kurikulum Mərkəzinin şöbə
müdiri, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru |