|
Son illər təhsilimizdə böyük vüsətlə həyata keçirilən
islahatlar təlimin məzmunu ilə yanaşı, təşkilat
formalarına, metod və üsullarına da bir sıra yeniliklər
gətirmiş, yeni təlim texnologiyalarının və
innovasiyaların tədrisdə geniş tətbiqinə, vaxtilə mövcud
olmuş, sonralar müəyyən səbəblərdən unudulmuş bəzi
mütərəqqi ənənələrin dirçəldilməsinə, yenilərinin
yaranmasına rəvac vermiş, müəllim yaradıcılığına,
təşəbbüsünə meydan açmışdır. Həyata yeni vəsiqə qazanan
belə yenilikçi təşəbbüslərdən birinin də bu yaxınlarda,
konkret desək yanvarın 24-də şahidi olduq. Belə ki,
həmin gün tanınmış müəllim və təhsil işçisi, Şuşa Rayon
Təhsil Şöbəsinin aparıcı məsləhətçisi Əyyub Əbdüləzimov
rayonun Malıbəyli kənd 1 nömrəli tam orta məktəbində ilk
ustad dərsi keçdi.
 XI
sinif şagirdləri ilə ədəbiyyatdan "Məhəmmədhüseyn
Şəhriyarın həyat və yaradıcılığı" mövzusunda keçilən
dərsdə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin şöbə
müdiri, "Kurikulum islahatının davam etdirilməsi və
kurikulumun tətbiqinə dəstək" alt-komponentinin
koordinatoru Aydın Əhmədov, Şuşa Rayon İcra Hakimiyyəti
başçısının ictimai-siyasi və humanitar məsələlər üzrə
müavini Vüsalə Fətəliyeva, Təhsil Problemləri
İnstitutunun direktor müavini, Kurikulum Mərkəzinin
direktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Ənvər
Abbasov, həmin institutun elmi katibi, pedaqoji elmlər
doktoru, Rusiya Pedaqoji və Sosial Elmlər Akademiyasının
həqiqi üzvü, professor Akif Abbasov, professor Ənvər
Əhmədov, Şuşa Rayon Təhsil Şöbəsinin müdiri Təvəkkül
Əliyev, şöbənin əməkdaşları, rayonun Azərbaycan dili və
ədəbiyyat müəllimləri, məktəb rəhbərləri, "Təhsil və
zaman" qəzetinin redaktoru Böyükağa Mikayıllı, dərs
keçilən sinfin əsas müəllimi, eyni zamanda Malıbəyli
kənd 1 nömrəli tam orta məktəbinin direktoru Günəş
Hüseynova iştirak edirdilər.
Öncə onu diqqətə çatdıraq ki, ustad dərsi keçmək ideyası
və təşəbbüsü elə Əyyub müəllimin özünə məxsusdur. O bu
təşəbbüsü RTŞ-ın Şuşa Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının
ictimai-siyasi və humanitar məsələlər üzrə müavini
Vüsalə Fətəliyevanın iştirakı ilə keçirilən şura
iclasında irəli sürmüş və bu maraqlı təşəbbüsü onun
tərəfindən də dəstəklənmişdir.
Əyyub Əbdüləzimov bizimlə söhbətində təşəbbüsünü belə
əsaslandırdı: Bu gün tez-tez təlimdə interaktivlikdən və
bunun mahiyyətinə müxtəlif prizmadan yanaşılmadan söhbət
açılır. Əslində interaktivlik şagirdləri hərtərəfli
öyrətməyə yönələn, onlardakı tədqiqat bacarığını üzə
çıxaran, birgə əməkdaşlığı inkişaf etdirən vasitələrdən
biridir. Lakin vasitələr bununla məhdudlaşmır. Odur ki,
müəllim öyrəndikləri ilə yanaşı özü yaradıcı, tədqiqatçı
olmalıdır. Bunları sözdə yox, dərsdə əyani
göstərməlidir. Biz RTŞ-ın məsləhətçiləri kimi bu barədə
müəllimlərə tez-tez tövsiyələr verir, söhbətlər
aparırıq. Amma onlara göstərilən bu köməklik söz
vasitəsi ilə olur. Ona görə də mən qərara gəldim ki, bir
ustad dərsi deməklə müəllimlərə həm də əməli şəkildə
nümunə göstərim. Sağ olsunlar ki, həm Təhsil
Nazirliyində, həm də rayon icra hakimiyyəti və təhsil
şöbəsində təşəbbüsümü bəyəndilər və dəstəklədilər.
 Dərsin
təsviri və təhlilinə keçməzdən əvvəl onu da qeyd edək
ki, Əyyub müəllimin indiyədək heç vaxt ünsiyyətdə
olmadığı XI sinif şagirdləri ilə keçdiyi həmin dərs
yəqin ki, həm şagirdlərin, həm də dərsi dinləyən
çoxsaylı təhsil işçilərinin yaddaşında uzun müddət
qalacaq. Bu qənaəti bizdə dərs bitəndən sonra
şagirdlərin çöhrələrindən aydın sezilən heyranlıq və
razılıq hissləri, onların və əksəriyyəti təhsil
mütəxəssisləri olan dərsi dinləyənlərin dərs haqqındakı
zəngin təəssüratları və ona verdikləri yüksək qiymət
yaratdı.
Vaxtilə Şuşada işləyərkən yaxşı müəllim kimi tanınsa da,
son bir neçə il ərzində bilavasitə tədrislə məşğul
olmayan Əyyub müəllimin ilk ustad dərsini deməyə
özündə cəsarət tapması, dərsdə nümayiş etdirdiyi yüksək
yaradıcılıq və pedaqoji, psixoloji, metodik ustalıq,
müasir dərsə verilən tələblərin tam nəzərə alındığı,
İKT-dən böyük məharətlə istifadə olunduğu olduqca
maraqlı bir dərs nümunəsi nümayiş etdirməsi hamını valeh
etmişdi. Ustad dərsi göstərdi ki, hazırda dərs deməsə də
müəllimlik eşqi həmişə Əyyub müəllimin ürəyindədir, o,
sevib-seçdiyi bu sənətlə nəfəs alır.
Yazımızın bu məqamında Əyyub müəllimin qısa
bioqrafiyasına nəzər salmağı, bu eşq və sevginin haradan
qaynaqlandığını hörmətli oxucularımızın diqqətinə
çatdırmağı özümüzə borc bilirik.
Əyyub Şırlanlı - Əyyub Şəfahət oğlu Əbdüləzimov 8
oktyabr 1947-ci ildə Şuşa rayonunun Şırlan kəndində
anadan olub. İxtisasca filoloqdur. 1970-1980-ci illərdə
Şırlan kənd orta məktəbində dil-ədəbiyyat müəllimi,
tədris işləri üzrə direktor müavini, 1980-1983-cü
illərdə Şuşa şəhərindəki orta məktəblərdə müəllim,
1983-1990-cı illərdə Şuşa RTŞ-nin məktəblər üzrə
inspektoru, 1990-1992-ci illərdə Şuşa RTŞ-nin müdiri
vəzifələrində çalışmışdır. Hazırda RTŞ-ın aparıcı
məsləhətçisidir.
1976-cı ildə "Metodist müəllim", 1994-cü ildə "Ali
kateqoriyalı müəllim", 2000-ci ildə "İlin ən yaxşı
məktəb inspektoru" adlarına layiq görülmüşdür. Onun
vaxtilə Şuşa şəhərində dərs dediyi şagirdlərdən 11
nəfəri orta məktəbi qızıl və gümüş medallarla
bitirmişdir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü,
"Qızıl qələm" mükafatı laureatıdır. Təhsilin
inkişafındakı xidmətlərinə görə Ə.Əbdüləzimov ötən il
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə
"Tərəqqi" medalı ilə təltif olunub.
Əyyub müəllimin indiyədək 400-dən çox məqaləsi mətbuatda
dərc olunmuş, "Vətən kişiliyə çağırır bizi", "Qarabağ,
dərdinə qurban olum mən", "Erməni vəhşiləri", "Vətən
yaraları, Vətən harayı", "Ömrə nur saçan insanlar",
"Vüqarsız keçən günlər", "Qarabağın harayları",
"Dərdimin üsyanı", "Necə baxım gözlərinə dağların?",
"Ömrün yadda qalan illəri" və "Şuşa Zaqafqaziyada
müstəsna əhəmiyyət kəsb edən təhsil mərkəzi və ziyalılar
şəhəridir" kitabları çapdan çıxmışdır.
O, həm də istedadlı şair kimi tanınır. Yazıları ölkə
mətbuatı ilə yanaşı Baltikyanı ölkələrdə, Ukraynada,
Moskvada, İspaniyada, Təbrizdə, Misir Ərəb
Respublikasında, Gürcüstanda, Orta Asiya
respublikalarında, qardaş Türkiyə mətbuatında da dərc
olunub.
Şair-pedaqoqun təxminən 45 illik pedaqoji fəaliyyəti
dövründə ədəbiyyatımızın böyüməkdə olan nəsillərə
sevdirilməsində böyük xidmətləri olmuşdur. O, bu
sahədəki bacarıq və qabiliyyətini dediyi ustad dərsində
bir daha nümayiş etdirdi. 45 dəqiqəlik dərs ərzində
şagirdlər nəinki Məhəmmədhüseyn Şəhriyarı, eləcə də bir
çox Azərbaycan şairi və təbrizli şairlər haqqında
məlumat alıb onları sevdilər, tariximizin bir çox
məqamları, o taylı-bu taylı Azərbaycan haqqında
biliklərini genişləndirdilər, şuşalı ailələrindən
olsalar da, görmədikləri Şuşa, onun gözəllikləri
haqqında təsəvvür əldə etdilər.
Bir nüansı da qeyd etmək istərdik. Son vaxtlaradək ustad
dərsi ifadəsi əsasən musiqi sahəsində işlənirdi.
Görkəmli sənətkarlar öz yetirmələrinə nümunə göstərmək
üçün belə dərslər keçirlər. İndi isə bu ifadə təhsilə,
tədrisə də gəlməkdədir. Bu baxımdan Əyyub müəllimin
dediyi dərs yəqin ki, təhsil tariximizə həm də ilk ustad
dərsi kimi düşəcək. Əlbəttə, yaşlı nəslə mənsub təhsil
işçiləri, müəllimlər bu fikrimizə etiraz edib, indi
təhsilimizdə özünü göstərən bir çox yeniliklər kimi
ustad dərslərindən də əvvəllər istifadə olunduğunu deyə
bilərlər. Ola bilər, mübahisə etmirik. Lakin bu halda da
Əyyub müəllimin adı təhsil salnaməmizə ən azı vaxtı ilə
işlənmiş, lakin sonralar unudulmuş, yaddan çıxmış
faydalı bir ənənənin bərpaçısı və müasir dövrümüzdə ilk
tətbiqçisi kimi yazılacaq.
Əyyub müəllimin nümunəsi həm də "Kimlər ustad dərsi deyə
bilər" sualına bir aydınlıq gətirdi. Əyyub Əbdüləzimov
göstərdi ki, ürəyində müəllimliyə sonsuz sevgisi olan,
sənətini mükəmməl bilən, özünü təhsilin peşəkarı kimi
təsdiq etdirmiş, yaradıcı fəaliyyət göstərən və özünə
güvənən hər kəs belə dərsləri apara bilər.
Hamıya məlumdur ki, hazırda yuxarı siniflərdə, o
cümlədən də XI sinifdə tədris yeni kurikulumlarla deyil,
ənənəvi proqramlarla gedir və fənnin kurikulumunda
nəzərdə tutulmuş standartlar hələ tətbiq olunmur.
Dərslər də təbii ki, ənənəvidir. Əyyub müəllimin keçdiyi
mövzu da faktoloji materiala əsaslanan bir mövzudur və
hansı müəllim olsa burada ustalıq göstərə bilər. Lakin
Əyyub müəllim inteqrativliyə və interaktivliyə
əsaslanaraq elə bir dərs qurdu ki, ona çoxları həsəd
apara bilərdi. Bu, sözün həqiqi mənasında ustad dərsi
idi.
Əyyub müəllim dərsi üçün şagirdlərin görkəmli Azərbaycan
şairi Məhəmmədhüseyn Şəhriyar haqqında nə kimi məlumata
malik olduqlarını müəyyən etmək, onların şair barədə
məlumatlarını daha da zənginləşdirmək, 1828-ci ildə çar
Rusiyası və İran tərəfindən Azərbaycanın ərazilərinin
işğalını yada salmaq məqsədi ilə tarixə qısa bir ekskurs
etmək, Təbrizin Azərbaycan ədəbiyyatındakı rolunu
diqqətə çatdırmaq, şagirdləri tədqiqatlar aparmağa və
əməkdaşlığa istiqamətləndirmək kimi məqsədlər
müəyyənləşdirmiş, bu məqsədlərin əldə olunmasına daha
yaxşı imkan yaradan iş forma və üsulları seçmişdi.
Seçilmiş kiçik qruplarla iş formasına uyğun sinif 4
qrupa bölünmüş, onlar "Azərbaycan", "Qarabağ", "Bakı" və
"Təbriz" adlandırılmış, dərslikdən əlavə iş vərəqləri,
lent yazıları, tarixi sənədlər, şəkillər, tarix və
mədəniyyətlə bağlı rəsm əsərləri, musiqi parçalarından
ibarət zəngin resurs yaradılmışdı.
Bütün dərs boyu İKT-dən geniş istifadə edən müəllim öncə
ekranda Azərbaycanın 1801-1828-ci illərə qədərki ərazisi
əks olunmuş xəritəsini nümayiş etdirərək vaxtilə 410 min
kvadrat kilometr ərazisi olan Azərbaycanın bədnam
Türkmənçay müqaviləsinə əsasən parçalandığını, 130 min
km2-lik ərazimizin Rusiyanın, 280 min km2-lik
ərazimizin isə İranın tabeliyinə verildiyini diqqətə
çatdırdı. Şərh və sual-cavab yolu ilə o vaxtdan bəri
xalqımızın başına gətirilən müsibətlər, o cümlədən 20
Yanvar faciəsi, 90-cı illərin əvvəllərində ermənilər
tərəfindən işğal olunmuş torpaqlarımız xatırladıldı.
Sonra ekrana Təbriz şəhərinin ümumi görünüşünü əks
etdirən şəkillər, ustad Şəhriyarın şəkli gəldi, şairin
dilindən "Heydərbabaya salam" poemasından parçalar
səsləndi.
Əyyub müəllim dərsin mərhələləri arasında məharətlə
keçid edərək şagirdlərin müstəqil işi və digər üsullara
"Təbrizli" təxəllüslü şairlər, onların sırasında
Şəhriyarın yeri və mövqeyi, ustad sənətkarın
bioqrafiyası, yaradıcılığı, Azərbaycan dilində yazdığı
şeirlər, xüsusən də onun şah əsəri sayılan "Heydərbabaya
salam" poeması haqqında ətraflı məlumat verdi, şeirləri
həm şairin özünün, həm də şagirdlərin ifasında
səsləndirildi.
Dərsin maraqlı və cəlbedici cəhətlərindən biri də Əyyub
Əbdüləzimovun vaxtilə Təbrizə, M.Şəhriyarın ziyarətinə
gedərkən çəkdiyi şəkillərin nümayişi oldu. Müəllim böyük
ürək çırpıntısı ilə ziyarət etdiyi Təbriz, onun təbiəti,
"Şairlər xiyabanı"nda Şəhriyarın məqbərəsi və ev muzeyi,
burada baş vermiş zəlzələlər, Rza şah dövründə
Azərbaycan dilinin məhdudlaşdırılması, çətin vaxtlarında
Şəhriyara kömək əlini uzatmış məşhur Azərbaycan təbibi
və türkoloqu Cavad Heyət, onun nəşr etdiyi "Varlıq"
jurnalı, Şəhriyarın Şimali Azərbaycan arzuları, bu
mövzudakı şeirləri, məktublaşdığı şairlər haqqında
şagirdlərə geniş bilgilər verdi. Mövzunu məharətlə doğma
Şuşa ilə əlaqələndirib onun Azərbaycan mədəniyyətində,
təhsilində oynadığı roldan bəhs etdi. Təcrübəli müəllim
şuşalı ailələrindən olub heç vaxt Şuşanı görməmiş
şagirdlərin bu şəhər haqqında nə dərəcədə biliklərə,
məlumatlara malik olduqlarını da ustalıqla
müəyyənləşdirdi, onların qəlbində doğma yerlərə sevgi
qığılcımları oyatdı. Dərs o qədər canlı və maraqlı keçdi
ki, sanki şagirdlər müəllimin haqqında danışdığı yerlərə
səyahət edib onları öz gözləri ilə gördülər, mənən də
olsa doğma Şuşa ilə yaşadılar.
Əyyub müəllim dərsin son mərhələlərini də ustalıqla
əhatə edib qiymətləndirmə apardı və şagirdlərə evdə
mövzu ilə bağlı esse yazmağı tapşırdı.
Ustad dərsi başa çatdıqdan sonra təhlil olundu.
Müzakirədə çıxış edən Şuşa RTŞ-ın müdiri T.Əliyev,
Təhsil Nazirliyinin şöbə müdiri A.Əhmədov, TPİ-nin
direktor müavini, Kurikulum Mərkəzinin direktoru
Ə.Abbasov, həmin institutun elmi katibi, professor
A.Abbasov, professor Ə.Əhmədov, Şuşa RİH başçısının
müavini V.Fətəliyeva, RTŞ-ın aparıcı məsləhətçisi
C.Məmiyev, rayonun Malıbəyli kənd 1 nömrəli tam orta
məktəbinin direktoru G.Hüseynova, dil-ədəbiyyat
müəllimlərindən Q.Məmmədova, V.Salmanova, İ.Mirzəyeva,
E.Kərimova, K.Əliyeva və başqaları dinlədikləri dərs
haqqında təəssüratlarını bölüşüb onu yüksək
qiymətləndirdilər.
Çıxışlarda Əyyub Əbdüləzimovun təşəbbüsü təqdir olunub
onun müasir dövrdə respublikamızda ilk ustad dərsinə
imza atdığı vurğulandı, bu ənənənin davamlı olması arzu
edildi.
Çıxış edənlər habelə dərsin məziyyətlərindən söz açıb
onun unikal bir dərs olduğunu, yüksək səviyyədə
keçdiyini və hamıda dərin maraq doğurduğunu, Əyyub
müəllimin yüksək hazırlıq və pedaqoji-metodik ustalıq
nümayiş etdirdiyini, dərsdə əvvəldən axıradək yüksək
vətənpərvərlik hissinin hakim olduğunu, müəllimin
qruplar arasında sağlam rəqabət şəraiti yaratdığını,
şagirdlərin fəallığını təmin etdiyini, onu dinləyənlərin
də dərsdə çox yeniliklərin şahidi olduğunu qeyd etdilər,
Əyyub müəllimə uğurlar arzuladılar.
Sonda söz alan Əyyub Əbdüləzimov dərsinə verdikləri
yüksək qiymətə, haqqında deyilən xoş sözlərə görə çıxış
edənlərə minnətdarlığını bildirdi.
Yusif ƏLİYEV |
