|
Faciənin dəhşətləri rəqəmlərin dili ilə
 *
613 nəfər öldürülüb (106 nəfəri qadın,
63-ü azyaşlı uşaq, 70-i qoca)
* 8 ailə tamamilə məhv edilib
* 25 uşaq hər iki valideynini itirib
* 130 uşaq isə valideynlərindən birini itirib
* 1275 nəfər girov götürülüb
* 150 nəfər itkin düşüb
* 1000 nəfər əlil olub
O gecənin səkkiz aylıq şahidi
Mən Xocalı faciəsinin ağrılarını gözündə, ürəyində
gəzdirən Salatını Bakıdakı 39 nömrəli orta məktəbdə
tapdım. İndi Xocalı faciəsinin ən körpə şahidini, həm də
o gecənin qurbanlarından birinin övladını - 21 yaşlı
Salatın Yelmar qızı Əhmədovanın özünü dinləyək:
 -
Mən 1991-ci il iyun ayının 12-də Xocalıda dünyaya göz
açmışam. 26 fevral 1992-ci ildə baş verən Xocalı
faciəsi barədə mənim bildiklərim, eşitdiklərim
bunlardır: O qırğın törədiləndə, mən anamın qucağında 8
ay yarımlıq, südəmər bir körpə olmuşam. Əslində, o
faciədə başıma gələnləri çox sonralar, yəni, səkkizinci
sinifdə bilmişəm. Aşağı siniflərdə oxuyanda
məktəbimizdə keçirilən tədbirlərdə həmişə anam da
iştirak edirdi. Anamın çıxışlarında Xocalı körpəsi
Salatının başına gələnləri mən də eşitmişdim. Ancaq
ağlıma da gəlməzdi ki, o Salatın mən özüməm. Sonra
biləndə ki, mən o Salatınam, çox sarsıntı keçirdim. İlk
vaxtlar anamdan qaçaq düşdüm. Bir müddət xalamgildə
qaldım. Heç cür anamı başa düşə bilmirdim, bağışlaya
bilmirdim ki, mənə niyə qəsd edib? İllər ötdükcə
böyüdüm və anama haqq qazandırdım.
Görün bir, Allah da mənim anamın bala qatili olmağına
qıymayıb. Üç gün bağlı yaylığın arasında cansız qalan
bədənimə yenidən ruhumu qaytarıb. O gecə mən südümü
əmib beşiyimdə uyuyurkən, əynimdəki bir nazik körpə
libasımnan anam məni qoynunda gizlədib meşəyə üz
tutmuşdu! Niyə məhz meşəyə?
Çünki anam eşitmişdi ki, dünyanın ən qəddar və yırtıcı
heyvanı olan yalquzaq da körpəyə toxunmur. Əksinə, onu
bəsləyib saxlayır. Ancaq erməni vəhşiləri hər zaman türk
çocuğunun qanına yerikləyir... Odur ki, bizi öldürməyə
gələn erməni qatillərinin əlinə keçməmək üçün anam
meşəyə pənah aparmışdı! Meşənin dərinliklərində anam bir
dəstə Xocalı qız-gəliniylə rastlaşmışdı. Onlar da erməni
əlinə keçməmək üçün meşəni seçmişdilər! Gecə güman ki,
acından və ya soyuqdan mən ağlamağa başlayanda səsimi
kəsə bilməyən anam əlləri ilə ağzımı qapamışdı! Niyə?
Otuz-qırx nəfər qız-gəlinin erməni qaniçənləri
tərəfindən təhqir olunmaması, öldürülməməsi naminə!
Anam öz döğma balasının həyatından niyə keçmişdi,
bilirsiniz?! Çünki, ermənilərin əlinə düşsəydik, türk
uşağı olduğum üçün birinci məni süngüyə keçirəcəkdilər!
Ona görə, anam mənə - özünün 8 ay yarımlıq
dilsiz-ağızsız körpə balasına qıymışdı.
Atam şəhid, anam da əlil olduğu üçün bizi ana babam,
nənəm, xalamgil böyütdülər. Nənəm Şuşadan idi, babam da
Laçından. Hər ikisinin yeri- yurdu 22-23 ildi ki, erməni
işğalçılarının əlindədir. Nənəm "Şuşa" deyə-deyə
dünyadan köçdü.
- 2009-cu ildə məktəbi bitirib Azərbaycan Müəllimlər
İnstitutunun tarix-coğrafiya fakültəsinə daxil oldum.
Tarix fakültəsini nənəmin məsləhəti ilə seçmişəm. Artıq
dördüncü kurs tələbəsiyəm. Ancaq ən böyük arzum
jurnalist təhsili almaq, adını daşıdığım Salatın kimi
jurnalist olmaqdır. İnşallah, təhsilimi başa vurduqdan
sonra ikinci ali təhsil almağa çalışacağam.
Məndən böyük bacılarımın hər ikisi müəllimdir.
İndi "Xocalıya ədalət" şüarı altında imza toplanır.
Artıq ümid edirəm ki, dünya bizim haqq səsimizi
tanıyacaq.
Mən istəyirəm ki, yer kürəsinin bütün ataları, bütün
anaları mənim itirilmiş körpəliyimin üsyanını
dinləsin:
Ey dünya anaları! Ey dünya ataları! Mən 8 ay 14 günlük
olanda atamı- Xocalı aeroportunun mühafizə xidmətinin
əməkdaşını ermənilər öldürüb. Mən 21 il əvvələ qayıtmaq,
atalı böyümək istəyirəm. Ancaq bu, bir daha mümkün olan
deyil.
Mən də dünyaya bir dəfə gəlmişəm və bir də gəlməyəcəyəm.
Amma bu dünyada mən heç vaxt atamla yanaşı dayana
bilməyəcəyəm.
Mənim atam heç vaxt mənə baxıb gülümsəməyəcək.
Atam heç vaxt mənim başımı tumarlamayacaq.
Atam heç vaxt məni gəzməyə aparmayacaq.
Atam heç vaxt ad günlərimdə mənə hədiyyə almayacaq.
Atam heç vaxt... heç vaxt... heç vaxt bizə heç nə
etməyəcək. Çünki erməni qatilləri atamı türk
olduğuna görə öldürüblər.
Ey dünyanın sülhsevər insanları!
Məni, atamı, nənəmi, babamı, əmilərimi, bibilərimi
Allah yaratmamışdımı?! Biz Xocalı sakinləri, Xocalı
körpələri bu sivilizasiyanın insanları deyildikmi?
Ey dünya anaları! Ermənilərin süngüyə keçirməməsi üçün
səkkiz ay on dörd günlük qızını öz əlləri ilə boğmağa
məcbur olan anamın əbədi iztirablarını duyursunuzmu?
Erməni vəhşilərinin əlindən qaçıb meşəyə sığınanda məni
də kürəyində daşıyan anamın ayaqlarının hər ikisini don
vurub. Anam Əhmədova Müşkülat İsa qızı o gecə ömürlük
şikəst olub. Hazırda əlildir. Ayaqlarına görə heç harda
gedib işləyə bilmir.
Ey atamı doğrayan, öldürən qatil! Günahımız nə idi ki,
məni və bacılarımı atasız qoydun?
Niyə dünyadakı başqa yaşıdlarımız kimi ata çörəyi ilə,
ata məhəbbəti ilə böyümək bizə qismət olmadı?!
Ey mənim bu dünyadakı həqiqətimi tapdalayan, özünü
korluğa vurub mənim kimi günahsızların faciəsini
görməzdən gələn, erməni vəhşiləri tərəfindən dünyadan
nakam köçənlərimin ruhunu təhqir edən bədxah "yazıçı",
qoy bundan sonra sənin titulların, ordenin, medalın
əvəzinə, şəhid olmuş azəri ruhlarının lənəti asılsın
yaxandan!
Hazırladı: Ellada UMUDLU
Xocalı
faciəsinin qurbanları anıldı
Astara Pedaqoji Kollecində Xocalı faciəsinin 21-ci
ildönümünə həsr olunan silsilə tədbirlər keçirilməsi
nəzərdə tutulmuşdur. Bu tədbirlərdən biri də tələbə və
müəllimlərin iştirakı ilə kollecin kitabxanasında
keçirildi. Xocalı faciəsini təsvir edən xüsusi guşədə
həmin müdhiş gecədə baş vermiş hadisələrin fotoxronikası
əks olunmuşdu.
Anım tədbirini giriş sözü ilə kollecin kitabxanaçısı
Əminə Ərəbova açdı. O, öz çıxışında XX əsrin ən böyük
faciəsi - Xocalı qırğınında baş vermiş dəhşətlər barədə
ürəkağrısı ilə danışdı. Ə.Ərəbova qeyd etdi ki, "kafir
ermənilər həmin o dəhşətli gecədə nə ağbirçək anaya,
ağsaqqal qocaya və hətta südəmər körpəyə belə rəhm
eləmədilər. Onları diri-diri süngüdən keçirdilər. Sanki
bu vəhşiləri ana yox, şeytan dünyaya gətirmişdi. İllər
keçəcək, əsrlər ötəcək, amma Xocalı şəhidləri
unudulmayacaq. Onların qisası mütləq alınacaq!".
Sonra kitabxana müdiri Günel Rəcəbova "Xocalı soyqırımı
unudulmayacaq", kollecin tarix müəllimi Möhübbət Eyvazov
"Bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş cinayət" mövzularında məruzə
etdilər.
Kollecin dil-ədəbiyyat müəllimi Xalid Məmmədov və tarix
müəllimi Sədaqət Səmədova çıxış edərək tələbələrə o
qanlı-qadalı günlərdən, dinc əhalinin başına gətirilən
müsibətlərdən danışmış və son zamanlarda düşmənin həqiqi
simasının açılması istiqamətində atılan mühüm
addımlardan söhbət açmışlar. Onlar xüsusilə vurğuladılar
ki, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla
Əliyevanın təşəbbüsü ilə yaradılan "Xocalıya ədalət"
beynəlxalq kampaniyasının erməni cinayətkarlarının ifşa
edilməsində müstəsna əhəmiyyəti vardır. Müəllimlər son
günlərin qalmaqallı mövzusu olan "Daş yuxular" adlı
romanın müəllifi Ə.Naibov tərəfindən yazılmış yalan,
böhtan, iftira və nifrət dolu fikirlərə öz
münasibətlərini bildirmiş və birmənalı olaraq həmin
cızmaqaranın erməni lobbilərinin sifarişi ilə
yazıldığını bəyan etmişlər. Vurğulanıb ki, Əkrəmin
"əsəri" Azərbaycan ədəbiyyatına ləkədir və onun digər
əsərləri ilə yanaşı özü də Azərbaycan ədəbiyyatından
silinməlidir.
Tələbələrdən Elza Əfruzzadə və Aytac Şirəliyeva Xocalı
haqqında yazılmış şeir və bayatıları ürək yanğısı ilə
söylədilər. Anım tədbiri gənclərin yaddaşından uzun
müddət silinməyəcəkdir.
Azad ABDULLAYEV
"Xocalı
qisasa çağırır bizi"
Ötən əsrdə ermənilər tərəfindən xalqımıza qarşı
törədilmiş ən dəhşətli soyqırımı aktlarından biri olan
Xocalı faciəsinin 21-ci ildönümü Bakıdakı 304 nömrəli
tam orta məktəbdə də geniş qeyd olundu. Bu məqsədlə
fevralın 20-də məktəbin akt zalında "Xocalı qisasa
çağırır bizi" adlı anım mərasimi keçirildi. Zal
tədbirin ruhuna uyğun tərtib olunmuş, Xocalı faciəsinə
həsr olunmuş kitablardan guşə yaradılmış, şamlar
yandırılmış, divar qəzetləri asılmışdı.
Məktəbin tarix müəllimi Sevda Adıgözəlzadə faciənin
bütün dəhşətlərini, erməni qəsbkarlarının
vəhşiliklərini, amansızlığını əks etdirən və mərasimin
hər bir iştirakçısında düşmənə qarşı güclü nifrət və
qəzəb hissi oyadan təsirli ədəbi-bədii kompozisiya
ssenarisi hazırlamışdı.
Mərasim Dövlət himninin ifası ilə başlandı. Sonra faciə
qurbanlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olundu.
Tədbirin aparıcıları Xəyalə, Məhərrəm, Fatimə 21 il
öncə fevralın 25-dən 26-na keçən gecə ermənilərin dinc
Xocalı sakinlərinə qarşı törətdikləri vəhşiliklərdən,
faciənin başvermə səbəblərindən, o vaxtkı Azərbaycan
hakimiyyətinin öz vətəndaşlarının taleyinə qarşı
göstərdiyi biganəlikdən danışdılar, qırğının miqyasını,
nəticələrini əks etdirən kədərli statistikanı diqqətə
çatdırdılar. Uşaqlar hər dəfə böyük ürəkağrısı ilə söz
açdıqları faciəni soyqırımı, genosid adlandırdılar.
Məktəbin V-IX siniflərində təhsil alan istedadlı
şagirdlər çıxış edərək Xocalıya, onu müdafiə edən
qəhrəmanlara həsr olunan, dinc əhaliyə tutulmuş amansız
divanı, onu törədən erməniləri lənətləyən şeirlər
söylədilər, səhnəciklər nümayiş etdirdilər. Hadisələrin
iştirakçısı olmuş, ermənilərin zülmünə məruz qalmış,
həmin dəhşətli gecədə olmazın müsibətlər çəkmiş
insanların açı xatirələrinin, bayatıların şagirdlər
tərəfindən söylənməsi, məsum bir qızın öz namusunu
qorumaq, ermənilərin əlinə keçməməkdən ötrü onu öldürmək
üçün əsgərə yalvarması, ağbirçək ananın düşmən gülləsinə
tuş gəlmiş igid balasını oxşayaraq ağlaması və s. kimi
səhnələr mərasim iştirakçılarına xüsusilə güclü təsir
göstərdi, ürəklərdə erməni cəlladlarına qarşı nifrət
hissini alovlandırdı. Xocalı hadisələri zamanı əhalinin
şəhərdən çıxmasına kömək edən, şəhərə qəfil soxulmuş
düşmənə qarşı mərdliklə döyüşən qəhrəmanların, faciə
barədə həqiqətləri öz kamerası vasitəsilə dünyaya
çatdırmağa can atan telejurnalist Çingiz Mustafayevin
şəninə qoşulmuş şeirləri də məktəblilər böyük məharətlə
ifa edib, həmin qəhrəmanlardan nümunə götürəcəklərini,
Xocalı faciəsinin heç zaman unudulmayacağını
bildirdilər. O müdhiş gecədə günahsız insanların
axıdılmış qanlarının yerdə qalmayacağını, soyqırımı
törədənlərin nəhayət öz cəzalarını alacaqlarına, 21
ildir ki, düşmən əsarətində qalmış Xocalının azad
olunacağına inam hissini ifadə etdilər.
Məktəbin direktoru İradə Hüseynova şagirdlərin
çıxışlarını yüksək qiymətləndirib onlara baxdıqca
düşmənə qalib gələcəyimizə əmin olduğunu söylədi.
Rəşad ZİYADOV
"Atamı gözlərimin qarşısında yandırdılar"
 |
ƏMİROVA XƏZANGÜL TƏVƏKKÜL QIZI
Təvəllüdü: 25 sentyabr 1983-cü il
Doğulduğu yer: Xocalı |
 |
"Fevralın 25-i gecə saat təxminən on birə qalmış evdən
çıxdıq. Hər yandan partlayış səsi gəlirdi. Gurultudan
qulaq tutulurdu. Qorxurdum. Anam balaca qardaşım Vüqarı
qucağına almışdı. Atam bacım Nigarı. Mən və dörd yaşlı
bacım Yeganə özümüz gedirdik. Xocalıdan çıxanda ana
nənəm Əntiqə gəlib bizi tapdı.
O, anamdan qardaşım Vüqarı aldı. Atam bizi çaydan
keçirdi. Meşəyə girdik. Hər yan qar idi. Üşüyürdüm. Gecə
meşədə qaldıq. Səhər açıldı. Ermənilər camaatımızı
qırdı. Hər tərəf meyit idi. Atam ayağından yaralandı,
sonra da çiynindən. Atam meşədən qırdığı yoğun ağac
budağına söykənə-söykənə gedirdi. Anam Nigarı atamdan
almışdı. Dərəyə enmişdik. Oturmuşduq. Bizi ermənilər
gülləyə tutdular. Anam başını əyib bacım Nigarı
qucaqladı ki, güllə ona dəyməsin. Güllə anamın başından
dəydi... Anam yerindəcə keçindi. Nənəm haray çəkirdi,
qışqırırdı, ağlayırdı. Balaca bacılarım Yeganə, Nigar
donuq-donuq baxırdılar. Anamı qucaqlayıb ağlayırdım.
İstəmirdim anam orada qalsın. Atam qolumdan tutub
dartdı. Anamın üstünü başına bağladığı şalla örtdü...
Biz gedirdik. Hey dönüb anama baxırdım. İstəyirdim anam
da gəlsin... Bir az getmişdik ki, altı yaşlı bacım
Yeganəni vurdular, o da yerindəcə keçindi. O da meşədə
qaldı. Sonra bilmirəm, ermənilər bizi tutdu. Bir kəndə
gətirdilər. Atamı tüfəngə tuşlayıb öldürmək
istəyirdilər. Erməni yaraqlısının ayağını qucaqlayıb
yalvarırdım ki, anam ölüb, bacım ölüb, atamı öldürməyin.
Məni itələdilər. Atamı güllə ilə vurmadılar. Sonra onu
simlə ağaca sarıdılar. Dedilər: "De ki, Qarabağ
Ermənistan torpağıdır!". Atam demədi. Ayaqlarına benzin
töküb yandırdılar. Atamın ayaqları yananda mən də, nənəm
də qışqırırdıq. Bir də dedilər: "De ki, Qarabağ
Ermənistan torpağıdır! Buraxaq get, balalarını saxla".
Atam yenə demədi. Bu dəfə onun boğazından aşağı benzin
tökdülər. Yandırdılar atamı...".
Qışqırırdım... Atama kömək etmək istəyirdim. Hər
qolumdan bir erməni saqqallısı tutmuşdu. Onlar
gülürdülər! "Türklərə göz dağı olsunlar!" deyirdilər.
Orada çoxlu meyit vardı... Boyunlarına məftil bağlayıb
sürüyürdülər. İnsan əzabından zövq alıb gülürdülər!
Bilmirəm biz oradan necə qurtardıq. Artıq heç nə hiss
etmirdim. Heç nə xatırlaya bilmirəm. Nənəm deyir ki,
Milli Ordunun əsgərləri bizi qurtardı. Ağdama
gəlmişdik".
"Ölən
uşaqları meşədə qoydular"
 |
HƏSƏNOV RAMİN QARYAĞDI OĞLU
Təvəllüdü: 25 iyul 1981-ci il
Doğulduğu yer: Xocalı |
 |
"Anamın dayısı Kazımgilin evinin zirzəmisində idik.
Dayılarım Natiq, Yamən, Firdovsi, xalam qızı Nəzakət və
başqa qohumlarımız da orada idi. Ana babam İsa gəldi ki,
bəs ermənilər Xocalıya giriblər. Təxminən 11-i keçmiş
olardı. Evdən çıxıb üzüaşağı yürüdük. Millət bir-birinə
qarışmışdı.
Anamı, məni, dayım uşaqları Elçin, Elgiz, Mehdini dayım
kürəyində çaydan keçirdi. Firdovsi dayım yaralı idi. O,
fevralın 21-də Xocalını müdafiə edərkən Noraguh
istiqamətindəki postda yaralanmışdı. Ona görə də bizimlə
gedə bilmirdi. Dedi: "Siz qabaqda gedin. Mən gələcəm". O
biri dayılarım da bizdən ayrı düşmüşdü. Hey gedirdik.
Bələdçimiz yox idi. Xocalıdan 12 gün əvvəl işğal edilmiş
Quşçular kəndinə gedib çıxdıq. Meşədə azmış Quşçular
camaatı da bizə qoşuldu. 4-5 gün eləcə meşədə fırlandıq.
5-ci və ya 6-cı gün Şelliyə yaxınlaşdıq. Bizim dəstədə
olan uşaqlardan çoxu acından, soyuqdan öldü. Ölən
uşaqları meşədə qoydular. Onların üstünə ya ağac şaxları
örtürdülər, ya da qarı aralayıb altına soxurdular.
Yanımda bir qadına güllə dəydi. Kürəyinə uşağını
şəlləmişdi. O qadının yoldaşı onun kürəyindən uşağı açıb
götürdü. O qadın da orada qaldı... Bir oğlana güllə
ağzından dəydi. Qan fışqırırdı. O da meşədə qaldı. Biz
gedirdik. Şelli kəndinə sarı. Orada şumluq deyilən yer
vardı. Çoxlu meyitlər, qarın üstündə topa-topa qırmızı
ləkələr vardı. Yamən dayım artıq bizimlə idi. Burada
qırğın olduğunu söylədi. Gecə idi. Şelliyə lap
yaxınlaşanda, Yamən dayım atəş açdı ki, Şelli camaatı
duyuq düşüb, köməyə gəlsin. Elə də oldu. Elə bil camaat
bizi gözləyirmiş. Artıq tam taqətsiz idik. Şelli postuna
çatanda bəlkə yarım vedrə su içdim. Beş-altı gün meşədə
bir damcı da qar yeyə bilməmişdim. İstəyirdim yeyəm,
boğulurdum. Şellidə bir cavan oğlan bizi evinə apardı.
Orada da xeyli çay içdim. Ancaq bir tikə yemək yeyə
bilmədim. İndi də inana bilmirəm sağam. Bunu möcüzə
hesab edirəm. Xocalıda - evdən çıxanda sanki güllədən
yağış yağırdı. O güllələrdən biri məni tutmadı. Güllələr
qulağımın dibindən, başımın üstən vıyıldayırdı. İndi də
o vıyıltı məni rahat buraxmır. Xocalı dəhşətini unutmaq
mümkün deyil. Dayım Firdovsi, yoldaşı Heyran, uşaqları
Elçin, Eldəgizdən hələ də xəbər yoxdu... Ailənin yeganə
sağ qalan üzvü Mehdidir. Bizdə yaşayır. Hər dəfə Mehdiyə
baxanda anam ölüb dirilir.
Şellidən bizi səhər açılanda Ağdama gətirdilər. Vaqon
"xəstəxanaların" birində yerləşdirdilər. Oranı da
ermənilər atəşə tutdu. Sonra Bakıya - Semaşko
xəstəxanasına gətirildik. Ayaqlarımı don vurmuşdu. Anam
Rəhilənin ayaq barmaqlarını kəsdilər".
"Güllələnmiş uşaqlıq" kitabından
|
