|
Heç təsadüfi deyildir ki, hələ XV əsrdə Azərbaycanı
birləşdirib qüvvətli bir dövlət yaratmış, Azərbaycan
dilini də dövlət dili elan etmiş Şah İsmayıl Xətai
zamanından başlayaraq Azərbaycan dilinin nüfuz dairəsi
artmış, rəsmi dillər sırasında xüsusi yer tutmuş və
inkişaf etmişdir. Həm Şah İsmayıl Xətai, həm də onun
müasirləri çox sadə, ahəngdar bir dildə "Dəhnamə",
"Nəsihətnamə" və "Leyli və Məcnun", M.P.Vaqifin
qoşmaları kimi əsərlər yaradaraq bədii dilimizin möhkəm
özülünü qoymuşlar.
Məhz XVI əsrdə Məhəmməd Füzuli də bu yolu davam
etdirmiş, xüsusi ustalıq nəticəsində Azərbaycan sözləri
və Azərbaycan dilinin qrammatik quruluşu əsasında
dilimizin klassik nümunələrini yaratmışdır.
Mövzunun adından da görünür ki, söhbət dildən, dilimizin
gözəlliyindən, onun musiqililiyindən, doğma dilimizin
qorunub saxlanmasından gedir. Bildiyiniz kimi,
Azərbaycan dili türk dilləri qrupuna daxildir.
M.Ə.Rəsulzadə haqlı olaraq deyir: "gözəl ilə böyüyə -
türk, gözəllik ilə böyüklüyə - türklük, gözəl və böyük
sözə - türkcə, gözəllik və böyüklük diyarına -
Türküstan" deyilir...".
Baxmayaraq ki, dilimiz bu qədər əzablı yollar keçib,
artıq püxtələşib, o, bir sərvətə çevrilmişdir, özü də
mənəvi sərvətə. Bu baxımdan M.Füzulinin Azərbaycan
dilinin poeziya dili üçün çətin olduğunu deyənlərə qarşı
fikrini poetik şəkildə belə ifadə edir:
"Məndə tövfiq olsa bu düşvari asan eylərəm,
Növbahar olğac dikəndən bərgi-gül izhar olur".
Hər il 21 fevral bütün dünyada Beynəlxalq Ana Dili Günü
kimi qeyd olunur. YUNESKO-nun təsis etdiyi bu günün qeyd
olunmasında məqsəd dünyada dillərin qorunub
saxlanmasına diqqəti cəlb etməkdir. Dünyada məhv olmaq
təhlükəsi ilə üzləşən dillərin qorunması məqsədilə hər
il keçirilən Beynəlxalq Ana Dili Günü hər kəsə öz doğma
dilinin varlığını hiss etmək, onunla qürur duymaq, onu
qorumaq, inkişaf etdirmək hüququ olduğunu bir daha
xatırladır. Ən sadə şəkildə desək, dil ünsiyyət
vasitəsidir, eyni zamanda dil millətin simasını
səciyyələndirən amillərdən biri, bəlkə də birincisidir.
O, hər hansı bir xalqın varlığının təzahürü, onun milli
sərvəti, qan yaddaşıdır. Bu mənada, dilimizin dövlət
dili statusu qazanması, həqiqətən, qürur gətirən tarixi
hadisədir. Bu gün dilimizin dövlət statuslu dillər
arasında olmasına görə dilimizin mənəvi saflığı uğrunda
misilsiz xidmətlər göstərmiş, "Dilimiz çox zəngin və
ahəngdar dildir, dərin tarixi köklərə malikdir. Şəxsən
mən öz ana dilimi çox sevir və bu dildə danışmağımla
fəxr edirəm" deyən ümummilli lider Heydər Əlirza oğlu
Əliyevə minnətdar olmalıyıq. Ona görə minnətdar
olmalıyıq ki, ümummilli lider bir zamanlar öz dilində
danışmağı ar bilən kəsləri, hətta rəsmi dairələrdə belə
ana dilində - öz doğma dilində danışmağa məcbur etdi.
Onları başa saldı ki, hər bir kəs əvvəl öz dilini
incəliyinə qədər bilməli, duymalı, sevməli və sevdirməyi
bacarmalıdır.
Mən özüm məktəb direktoru olmağımdan savayı, həm də
filoloq, metodist alim, bir müəllim kimi gələcəyimiz
olan balalarımızın dilinin saflığı, təmizliyi uğrunda
mübarizə aparıram. Dünyanın ana dili uğrunda belə
qətiyyətlə mübarizəyə qalxması çox mühüm əhəmiyyət kəsb
etdiyindən, həm nitqimizdə, həm də yazılarımızda ədəbi
dilin tələblərinə tabe olmaq, onun qayda-qanunlarına
əməl etmək hər birimizin müqəddəs müəllimlik,
vətəndaşlıq borcumuzdur. Dil insanın mənəvi aləminin
əks-sədasıdır. Ulu Tanrının insana bəxş etdiyi ən
ecazkar və qüdrətli nemətidir. Dil hər bir millətin,
xalqın varlığı deməkdir. Öz doğma dilimiz olan ana dili
- Azərbaycan dili isə bizim üçün mövcud olan dillərin
sırasında ən möhtəşəmidir. Ona görə də dilin şirinliyi,
təbiiliyi bu gün də qorunub saxlandı. Heç şübhəsiz, əgər
müəllim olmasa, heç birimiz cəmiyyətdə tutduğumuz yeri
tuta bilməz, fəaliyyət göstərə və dilimizi qoruyub
saxlaya bilməzdik.
Həyat göstərdi ki, Heydər Əliyev bütün ömrü boyu
Azərbaycan dilinə məhz millətin taleyi kimi yanaşaraq,
onu sevməklə bərabər, keşiyində mərdliklə dayandı,
nüfuzunu qaldırdı, tərəqqisi üçün illərlə mübarizə
apardı və istəyinə nail oldu. Dərk etdirdi ki, sözün
qədrini bilmək, hər sözü yerində işlətmək, az sözlə
bütöv bir fikri ifadə etmək mümkün və daha gözəldir.
Necə ki, Səfəvi hökmdarı qüdrətli şair Şah İsmayıl Xətai
bir qoşmasında sözün qüdrətini tərif edir, xalq arasında
çox yayılmış və yerində işlənmiş hikmətli sözlərin
qədrini bilməyə çağırırdı:
Sözünü
bir söyləyənin,
Sözünü edər sağ bir söz,
Pir nəfəsin dinləyənin,
Yüzünü edər ağ bir söz.
Söz vardır kəsdirər başı,
Söz vardır kəsər savaşı.
Söz vardır ağulu aşı,
Bal ilən edər yağ bir söz.
İstər dərs prosesində, istərsə də yığıncaqlarda
şagirdlərimizə çatdırıram ki, ana dili anamızın dili,
müqəddəs varlığımızın dilidir. Bu dildə yazılmış gözəl
əsərlərimizi oxuyun, mütaliə edin, öyrənin. Ana dilindən
bəhs edən əsər həmişə müasirdir. Ana dilimizi lazımsız
söz axınlarından qorumaq lazımdır. Ulu öndər Heydər
Əliyevin sözlərini onların yadına salıram, "Musiqi də,
ədəbiyyat da, ayrı-ayrı tarixi abidələr də millətin
milliliyini təsdiq edir. Amma millətin milliliyini
təsdiq edən onun dilidir. Əgər Azərbaycan dili olmasa,
Azərbaycan dilində ədəbiyyat da olmaz, Azərbaycan dili
olmasa, Azərbaycan dilində mahnılar da olmaz, musiqi də
olmaz". Bütün bunları qoruyub göz bəbəyi kimi saxlamaq,
yadlara verməmək, öz milli adət-ənənələrimizi yaşatmaq
şagirdlərin üzərinə düşür.
Azərbaycan dilinin ahəngdarlığı, poetik vüsəti təkcə
azərbaycanlılar tərəfindən deyil, qədirbilən digər
xalqlar tərəfindən də yüksək qiymətləndirilir. Məsələn,
gürcü şairi Georqi Leonidzenin Səməd Vurğun poeziyası
haqqında dediyi sözləri xatırlamaq kifayətdir:
"Səməd Vurğun Azərbaycan Sovet poeziyasının balı və
südü, duzu və çörəyidir, öz xalqının canlı təcəssümüdür.
Onun parlaq, qüdrətli istedadı önündə baş əyirəm. Səməd
Vurğunun adı bizim hamımıza yaxın və əzizdir. Onun
poeziyasının sönməz şəfəqi Azərbaycan və gürcü
xalqlarının nəhayətsiz dostluğu yolunda əbədi şölə
saçacaqdır".
Bu sözlər Səməd Vurğunun poetik dilinə - Azərbaycan
dilinə verilmiş yüksək qiymətdir. Bu yüksək qiyməti
saxlamaq isə bizim mənəvi borcumuzdur.
Azərbaycan dili dövlətçiliyin əsas rəmzi kimi
qiymətləndirildiyindəndir ki, bu qədər qərarlar,
sərəncamlar verilir. Biz də dilimizin keşiyində mətin
durmalı, iri addımlarla Azərbaycanımız naminə irəli
getməliyik.
Elmira İSMAYILOVA,
275 nömrəli tam orta məktəbin direktoru, pedaqogika
üzrə fəlsəfə doktoru |
