Formativ qiymətləndirmə jurnalının ləğvini müəllimlər
müsbət qiymətləndirirlər
Formativ qiymətləndirmə nədir?
"Ümumi təhsil məktəblərində məktəbdaxili
qiymətləndirmənin aparılmasına dair müvəqqəti
təlimat"dan çıxarış
3.1.
Formativ qiymətləndirmənin məqsədi təhsilalanın təlim
prosesində məzmun standartlarından irəli gələn bilik və
bacarıqların mənimsənilməsinə yönəlmiş fəaliyyətini
izləməkdən, bu zaman qarşıya çıxan problemləri müəyyən
etməkdən və onları aradan qaldırmaqdan ibarətdir.
3.2.
Formativ qiymətləndirmə rəsmi qiymətləndirmə deyil.
3.3.
Formativ qiymətləndirmə fənnin məzmun standartları üzrə
təlim məqsədləri əsasında müəyyənləşdirilmiş
qiymətləndirmə meyarlarına görə aparılır.
3.4.
Müəllim qiymətləndirmə meyarlarına uyğun dörd səviyyəli
rubriklər (I-IV səviyyə) hazırlayır. Zəruri hallarda
rubriklər 3 və ya 5 səviyyədə tərtib oluna bilər.
3.5.
Müəllim təhsilalanın fəaliyyətinin nəticəsini "Müəllimin
formativ qiymətləndirmə dəftəri"ndə rubrikə uyğun olaraq
rum rəqəmləri (I, II, III və IV) ilə, "Məktəbli
kitabçası"nda isə sözlərlə yazır.
3.6.
"Müəllimin formativ qiymətləndirmə dəftəri"ndə
rubriklərin məzmunu və şagirdin formativ
qiymətləndirilməsinə dair məlumatlar sərbəst formada
aparılır.
3.7.
Müəllim yarımillərin sonunda "Müəllimin formativ
qiymətləndirmə dəftəri" əsasında şagirdin yarımil
ərzində fəaliyyətinin qısa təsvirini hazırlayır və
portfolioda saxlayır.
2013-cü il sentyabrın 2-də təhsil nazirinin əmri ilə
"Ümumi təhsil məktəblərində məktəbdaxili
qiymətləndirmənin aparılmasına dair müvəqqəti Təlimat"
təsdiq edilib. Artıq iki aya yaxındır ki, müəllimlər
yeni Təlimatla qiymətləndirmə aparırlar. Bəs görəsən
yeni təlimat müəllimləri qane edirmi? Formativ
qiymətləndirmə sahəsində əvvəllər mövcud olan problemlər
aradan qaldırılıbmı?
Təhsil nazirinin müvafiq əmri ilə, eyni zamanda ümumi
təhsil müəssisələrində formativ qiymətləndirmə
jurnalının istifadəsi dayandırılıb. Bu məsələlərə
münasibət bildirilməsi üçün paytaxt məktəblərində
çalışan, formativ qiymətləndirmə sahəsində təcrübəsi
olan bir neçə müəllimlə söhbət etdik. Onların
fikirlərini oxucuların nəzərinə çatdırırıq.
Xanım
MURADOVA,
Bakıdakı 132-134 nömrəli təhsil kompleksinin biologiya
müəllimi, "Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsinin qalibi
- İlk növbədə qeyd etmək istərdim ki, bizim məktəbin
yeni fənn kurikulumları tətbiq olunan siniflərində
çalışan bütün müəllimlər "Ümumi təhsil məktəblərində
məktəbdaxili qiymətləndirmənin aparılmasına dair
müvəqqəti Təlimat"ın təsdiq edilməsini bu sahədə
atılan mühüm addım kimi dəyərləndirdilər. Çünki əvvəlki
formativ qiymətləndirmə jurnalı ilə işləmək tədris
prosesində müəyyən çətinliklər törədirdi. Dərs zamanı
qiymətləndirmə aparıldıqda buna bir neçə dəqiqə vaxt
gedirdi. Bu zaman həm də sinifdə boşluq yaranır və
digər şagirdlər sərbəst qalırdı.
Dərslər arasında verilən 5 dəqiqə tənəffüs müddətində də
bu işi yerinə yetirmək - həm jurnalda, həm də məktəbli
kitabçasında qeydiyyat aparmaq olmurdu. Sonra müəllim
özünü tələsik növbəti dərsi keçəcəyi digər sinfə
çatdırmağa çalışırdı. İndi isə işimiz çox asanlaşıb.
Mənim formativ qiymətləndirməni həyata keçirmək üçün
ayırdığım dəftərçədə şagirdlərin siyahısı verilib.
Onların dərsdəki fəaliyyətinin nəticəsini qarşısındakı
qrafada yalnız rubrikə uyğun olaraq səviyyələr üzrə rum
rəqəmləri ilə qeyd edirəm. Məktəbli kitabçasında isə
qiymətləndirməni sözlərlə yazıram. Yeri gəlmişkən, qeyd
edim ki, bizim kompleksdə Kurikulum Mərkəzi yaradılıb.
Həmin mərkəzdə çalışan mütəxəssislər formativ
qiymətləndirmənin həyata keçirilməsinə, gündəlik tədris
prosesində bu qiymətləndirmənin düzgün aparılmasına daim
xüsusi diqqət yetirirlər.
Dilarə
ƏSGƏROVA,
Bakıdakı Xarici dillər təmayüllü gimnaziyanın ibtidai
sinif müəllimi
Təhsil naziri Mikayıl Cabbarovun "Təlimatın təsdiq
edilməsi barədə" 2 sentyabr 2013-cü il tarixli əmri
müəllimləri gərəksiz, əlavə yükdən azad etdi. Formativ
qiymətləndirmə jurnalı tədris prosesində çox çətinliklər
yaradır, dərsin vaxtını alırdı. Fərdi olaraq real
qiymətləndirmə aparmaq olmurdu. Ona görə də müəllimlər
məcburiyyət qarşısında qalaraq jurnalda formal qeydiyyat
aparırdılar. Çünki o qrafalarda ancaq birinci səviyyəni
yazmağa yer çatırdı.
İndi hər bir müəllimin formativ qiymətləndirilmə
apardığı ayrıca qeyd dəftəri var. Mən hər gün həmin qeyd
dəftərində qiymətləndirmə aparıram. Qeyd etdiyim
səviyyələrə görə şagirdin nəyi bildiyini, nədə çətinlik
çəkdiyini təyin edirəm. Əvvəllər eyni fikri həm formativ
qiymətləndirmə jurnalına, həm də məktəbli kitabçasına
yazmalı olurduq. İndi həmin vaxtı tədrisin keyfiyyətinin
yüksəlməsinə xidmət edən digər məşğuliyyətlərə sərf
edirik.
Mənim fikrimcə, şagirdin fəaliyyətinin nəticəsinin
məktəbli kitabçasına sözlərlə yazılması çox düzgün
yanaşmadır. Bu vaxt aparsa da müntəzəm məktəbə gəlmək
imkanı olmayan valideynlərlə ünsiyyət saxlamaq
baxımından çox əlverişlidir. Onlar övladlarının təlim
nailiyyətlərindən xəbərdar olur, çətinlik çəkdikləri
sahələrdə köməklik göstərirlər. Beləliklə, şagirdlər
qiymətə alışmır, verilən biliyi dərindən mənimsəyirlər.
Lakin bir məsələni qeyd etmək istərdim ki, məktəbli
kitabçasında qiymətləndirmə meyarlarına uyğun bütün
səviyyələr üzrə rubrikləri yazmağa yer çatmır.
İxtisarla yazanda isə valideynlər oxuya bilmirlər.
Gələcəkdə bunun nəzərə alınması müəllimlərin ürəyindən
olardı.
Afət
ALLAHVERDİYEVA,
Bakıdakı 164 nömrəli tam orta məktəbin ibtidai sinif
müəllimi, "Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsinin qalibi,
əməkdar müəllim
- Bildiyimiz kimi, formativ qiymətləndirmənin məqsədi
şagirdin təhsildə irəliləyişlərini izləmək, bu zaman
qarşıya çıxan problemləri müəyyən etmək və onları aradan
qaldırmaqdan ibarətdir. Formativ qiymətləndirmə rəsmi
qiymətləndirmə olmadığı üçün hər hansı bir dövlət
sənədinə əsasən aparılmasına da heç bir ehtiyac yoxdur.
Hər bir müəllimin bu məsələyə fərdi yanaşması olmalıdır.
Bu baxımdan mən təhsil naziri Mikayıl Cabbarovun əmri
ilə formativ qiymətləndirmə jurnalının istifadəsinin
dayandırılmasını normal hal hesab edirəm.
2013-2014-cü dərs ilində formativ qiymətləndirməni biz
artıq "Ümumi təhsil məktəblərində məktəbdaxili
qiymətləndirmənin aparılmasına dair müvəqqəti Təlimat"a
əsasən həyata keçiririk.
Təlimata əsasən müəllim formativ qiymətləndirməni özünün
ayırdığı hər hansı bir qeyd dəftərində apara bilər. Mən
hər bir fənnin məzmun xətlərinə uyğun müşahidə vərəqləri
hazırlamışam. Həmin müşahidə vərəqləri ilə hər gün
şagirdlərin təlim bacarıqlarının hansı səviyyədə
olmasının xüsusi işarələrlə qeydiyyatını aparıram. Həftə
sonunda valideynlərlə görüş keçirir və hər bir uşaq
haqqında məlumatı çatdırıram. Geriləmə müşahidə olunan
şagirdlər üçün köməkçi tapşırıqlar hazırlanır. Bu eyni
zamanda müəllim-şagird-valideyn əməkdaşlığının
yaranmasına və vaxt keçdikcə daha da möhkəmlənməsinə
gətirib çıxarır.
Deməli, formativ qiymətləndirməni həyata keçirmək üçün
hər hansı bir sənədin təyin edilməsi o qədər də vacib
deyil. Əsas odur ki, müəllim işinə məsuliyyətlə,
yaradıcı yanaşsın.
Xalidə
RƏŞİDOVA,
Bakıdakı İlyas Əfəndiyev adına "Elitar" gimnaziyanın
ingilis dili müəllimi
- Təbii ki, formativ qiymətləndirmə jurnalının
istifadəsinin dayandırılması təhsil naziri Mikayıl
Cabbarov tərəfindən atılan çox müsbət bir addımdır.
Nəticəsi olmayan bir işi görmək mənasızdır. Bu baxımdan
eyni meyarı həm məktəbli kitabçasına, həm iş vərəqinə,
həm də jurnala yazmağın heç bir əhəmiyyəti, məntiqi
əsası yox idi.
Jurnalın özünə gəldikdə isə qrafalar kiçik və sıx
olduğundan meyarlar yerləşmirdi. Uşaqların adlarının
qarşısında meyar əvəzinə hər hansı bir işarə yazılsaydı,
daha ağlabatan olardı. Digər tərəfdən, bir gün ərzində
eyni meyarı bir neçə şagirdin qarşısında yazmaq nə
dərəcədə düzgündür?
Jurnalın yazılması müəllimin vaxtını çox alırdı. Müəllim
məcburiyyət qarşısında çox gərəksiz bir işi yerinə
yetirməli olurdu. Mən hesab edirəm ki, məktəbdaxili
qiymətləndirmənin digər növləri - diaqnostik və summativ
qiymətləndirmə ilə müqayisədə formativ qiymətləndirmə
daha mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çünki formativ
qiymətləndirmə dərsi müşayiət edən prosesdir. Fənn üzrə
aparılan formativ qiymətləndirmə şagirdin ehtiyaclarını
öyrənmək, uğur qazana bilməməsinin səbəblərini
araşdırmaq və onun inkişafını təmin etmək məqsədilə
müntəzəm olaraq həyata keçirilir.
Formativ qiymətləndirmənin müsbət cəhətləri kimi
şagirddə fikrini sərbəst ifadə etmək, xüsusi
qabiliyyətini nümayiş etdirə bilmək bacarığını
formalaşdırmasını göstərmək olar.
Lakin onu da etiraf etməliyik ki, yeni qiymətləndirmə
sisteminin tətbiqi sahəsində hələ də boşluqlar
mövcuddur. Bu sahədə bir sıra dəyişikliklərin həyata
keçirilməsi zəruridir.
Aynur
QURBANOVA,
Bakıdakı Məktəb-lisey kompleksinin tarix müəllimi
- Əvvəllər formativ qiymətləndirmə jurnalında qeydlərin
aparılması üçün keçən vaxtı indi tədrisə sərf edirik. Bu
da tədrisin keyfiyyətinin yüksəlməsinə xidmət edir.
Bu baxımdan formativ qiymətləndirmə jurnalının
istifadəsinin dayandırılmasını müsbət hal kimi
dəyərləndirirəm. Fikrimi əsaslandırmaq üçün bəzi
məqamlara toxunmaq istərdim.
Jurnalda şagirdlərin adlarını yazmaq üçün cəmi 26 yer
var idi. Sinifdə 5-10 uşaq artıq olanda qrafaları
ortadan bölməyə məcbur olurduq. Jurnalda vərəqlərin sayı
az olduğundan tez-tez üzünü çıxartdırmaqdan
yorulmuşduq.
Artıq keçən tədris ilindən müəyyən təcrübəmiz olduğundan
şagirdlərin nailiyyətlərini qiymətləndirməkdə o qədər də
çətinlik çəkmirik. Cari dərs ilində "Ümumi təhsil
məktəblərində məktəbdaxili qiymətləndirmənin
aparılmasına dair müvəqqəti Təlimat"ın tətbiqi isə bu
işdə bizə çox böyük yardımçı olur. İndi gərəksiz işləri
yerinə yetirməkdən azad olan müəllimlər özlərini daha
sərbəst hiss edir və formativ qiymətləndirmə sahəsində
işlərini Təlimata əsasən düzgün qura bilirlər.
Bildiyimiz kimi, formativ qiymətləndirmə rəsmi
qiymətləndirmə deyil. Buna görə də mən ayırdığım qeyd
dəftərində şagirdlərin formativ qiymətləndirilməsinə
dair məlumatları işlədiyim kimi apara bilirəm. Əksər
müəllimlər kimi, mən də şagirdin fəaliyyətinin
nəticəsinin məktəbli kitabçasında sözlərlə yazılmasını
vacib sayıram. Çünki qiymətdə şagirdin təlim nailiyyəti
əks olunmur.
Hazırladı: Hicran ƏKBƏROVA,
"Azərbaycan müəllimi" |