Bütün
dünya kimi Azərbaycan Respublikası da III minilliyə
qədəm qoymuşdur. Bu gün məktəbdə təlim alan uşaqlar
yaxın gələcəkdə cəmiyyətimizin tamhüquqlu üzvləri
olacaqlar. Qarşıya belə bir sual çıxır: "Gələcəyin
təlimi necə olmalıdır? XXI əsrdə insanlara vacib olan
bilik, bacarıq, vərdiş və keyfiyyətlər hansılardır?".
Biz sürətlə dəyişən dünyada yaşayırıq. Elmin, texnika və
texnologiyanın sıçrayışlı inkişafının şahidləriyik.
Daima dəyişən həyata alışmaq üçün çevik olmaq, yeni
şəraitə uyğunlaşmaq, öz qabiliyyətlərini
gerçəkləşdirməyi bacarmaq, özünüinkişafa və
özünütəkmilləşdirməyə hazır olmaq zəruridir. Bu gün
pedaqoji ictimaiyyətin qarşısında duran vacib
məsələlərdən biri, yaradıcılığa meyilli, geniş
dünyagörüşə malik, hərtərəfli biliyə yiyələnmiş
şəxsiyyətin formalaşdırılmasıdır.
Qarşısındakı şagirdə tələb olunan keyfiyyətləri aşılamaq
isə, ilk növbədə, orta məktəb müəlliminin vəzifəsidir.
Deməli, müəllim də öz gələcək fəaliyyətini yeni
əsaslarla qurmağa çalışmalıdır.
Müasir təlim metodlarından istifadə, ilk növbədə,
müəllimin öz işinə yaradıcı yanaşmasına, şagird-müəllim
münasibətlərində səmimiliyin yaranmasına imkan verir,
ikinci bir tərəfdən isə şagirdlər müstəqil fikir
yürütməyə vərdiş edir, onların tam fəallığı təmin
olunur, onlar yeni bilikləri hazır şəkildə yox,
apardıqları tədqiqatın gedişində əldə edirlər.
Yeni texnologiyalarla qurulan müasir dərsdə müəllim
istiqamətverici rol oynayır. Burada əsas fikir və söz
şagirdindir.
Müasir dərslər motivasiya ilə başlayır. Burada əsas
məqsəd yaddaş məktəbindən təfəkkür məktəbinə keçməkdir.
Yaddaş məktəbində biz şagirdə yalnız bilik verməklə
məşğul idik. Verdiyimiz biliklərin həyata tətbiqinə o
qədər də əhəmiyyət verilmirdi. İndi şagirdlərdən
öyrəndiyi bilikləri həyata tətbiq etmək bacarığı tələb
olunur. Ənənəvi dərsdə şagirdin özünün tədqiqata
qatılmasına şərait yaradılmırdı, müasir üsullarda isə
əksinə, şagird özü düşünür, sintez edir, tədqiqat
aparır, nəticə çıxarır.
Uzunmüddətli pedaqoji təcrübəyə malik coğrafiya müəllimi
kimi mən də fəal təlim metodlarını dərslərimdə tez-tez
tətbiq edirəm.
IX sinifdə "Qərbi Avropa ölkələri" mövzusunda keçdiyim
fəal dərsin bəzi məqamlarını oxuculara çatdırmaq
istəyirəm.
Dərsin ilk mərhələsində liderlik və nüfuz haqqında
söhbət aparılır. Kompüterin köməyilə şagirdlərə Avropa
İttifaqı və Avropa Şurasının bayraq və iqamətgahları,
Avropanın iri şəhərləri, mühüm turizm bölgələri, Eyfel
qülləsi, dünyanı qərb və şərq yarımkürələrinə bölən
Qrinviç rəsədxanası, Cəbəllütariq boğazı və s.
slaydlar şəklində göstərilir.
Şəkillər və slaydlar vasitəsilə tədqiqat sualı
müəyyənləşdirilir:
Biz bu regionu nə üçün öyrənirik?
Qrupların cavabları:
1. Çox böyük iqtisadi gücünə, həm də siyasi çəkisinə
görə.
2. Dünya təsərrüfatının mühüm mərkəzlərindən biri
olduğuna görə.
3. İnsan haqları və vətəndaş hüquqlarının yüksək
səviyyədə qorunduğu regiondur.
4. Siyasi dünyagörüşümüzü artırmaq üçün.
Avropa köhnə,yaxud yeni dünya adlanır?
Qərbi Avropa ölkələrinin hamısının inkişaf etmiş
ölkələrə aid edilməsinin səbəbi nədir?
Ayrı-ayrı qrupların cavabları meyarlar cədvəlində öz
qiymətini alır.
Dərsin əsas hissəsi olan tədqiqatın aparılması qruplar
şəklində təşkil olunur.
I qrup - Qərbi Avropanın iqtisadi-coğrafi mövqeyi,
ərazi, təbii ehtiyatları
II qrup - Qərbi Avropanın əhalisi
III qrup - Sənaye və kənd təsərrüfatı
IV qrup - Nəqliyyat və xarici əlaqələri
Məlumatın mübadiləsi və müzakirəsi:
Hər bir qrupun təqdimatı digər qruplar tərəfindən
dinlənilir.
Şagirdlərin əldə etdikləri biliklərin mövzu çərçivəsində
qalması diqqət mərkəzində saxlanılır.
Təcrübə göstərir ki, qrup halında tapşırıqların yerinə
yetirilməsi şagirdlərin qarşılıqlı əməkdaşlığına və
biliyi sərbəst əldə etmək bacarıqlarının inkişaf
etməsinə şərait yaradır.
Ümumiləşdirici nəticə:
Ayrı-ayrı qruplara test tapşırıqları təqdim olunur. Hər
bir qrup öz cavablarını müəllimə təqdim edir, cavablar
hazır şablonlar vasitəsilə yoxlanılaraq, nəticələr
ümumiləşdirilir.
Ayrı-ayrı qrupların aldıqları ballar toplanaraq meyarlar
cədvəlində qeyd olunur. Qalib komanda elan olunur.
Dərsin sonunda mövzu ilə bağlı açılmış sərgi həm
şagirdlərə, həm də qonaqlara təqdim olunur.
Refleksiya:
1. Mövzunun keçilməsi sizə nə verdi?
2. Avropa-Azərbaycan əlaqələri haqqında nə bilirsiniz?
3. Avropada təhsil almaq istərdinizmi?
4. Avropa mövzusu ilə bağlı daha nələri öyrənmək
istərdiniz?
Zalxa RAZIYEVA,
N.Allahverdiyev adına Qax şəhər 2 nömrəli məktəb-liseyin
coğrafiya müəllimi |