1975-ci
ildə Ağsu rayonunun Dilman kəndində müəllim ailəsində
anadan olmuşam. 1992-ci ilin yayında Azərbaycanda ilk
dəfə keçirilən test imtahanlarında iştirak edərək
Türkiyənin ali məktəblərində oxumaq arzumu
gerçəkləşdirmək istədim. Bir neçə ay sonra imtahanın
nəticəsi açıqlandı və Ankara şəhərindəki Qazi
Universitetinin pedaqoji fakültəsinin türk dili və
ədəbiyyatı müəllimliyi bölümünə qəbul olunduğumu
öyrəndim. Noyabrın 14-də soyuq və yağışlı bir payız
günündə Türkiyə universitetlərinə qəbul olunmuş
tələbələrlə birlikdə təyyarə ilə Ankaraya uçduq.
1993-cü ilə qədər bir il TÖM-də (Türkcə Öyrətim
Mərkəzi) Türkiyə türkcəsini və qrammatikasını öyrəndik.
1993-1997-ci illərdə universitetdə türk dili və
ədəbiyyatı sahəsində təhsil aldım.
1997-ci ildə universiteti bitirib magistraturaya qəbul
olundum. 2000-ci ilin baharında magistraturanı bitirdim.
1999-cu ildə Türkiyənin mötəbər ali məktəblərindən
sayılan İstanbuldakı Fateh Universitetinin Türk dili və
ədəbiyyatı bölməsində araşdırmaçı kimi işə başladım.
Həmin il həyatımdakı bir yenilik də ailə qurmağım oldu.
2001-ci ildə "Artıq vətənə xidmət vaxtıdır", - deyərək
geri döndüm. 2001-2008-ci illər arasında Bakıdakı Qafqaz
Universitetinin Türk dili və ədəbiyyatı bölməsində baş
müəllim olaraq çalışdım. 2008-ci ildə Azərbaycan Milli
Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat
İnstitutunun Ədəbiyyat nəzəriyyəsi şöbəsində "Qarabağlı
Seyyid Mir Həmzə Nigarinin həyatı, yaradıcılığı və
türkcə divanının poetik strukturu" mövzusunda namizədlik
dissertasiyası müdafiə etdim.
2008-ci ilin yayında yenidən Türkiyəyə döndük. Bu dəfə
Nevşehir Universitetində çalışacaqdıq. 2009-2013-cü
illər arasında burada çağdaş türk ləhçələri və
ədəbiyyatları bölümündə işlədim. Bu arada Azərbaycan-Türkiyə
ədəbi-mədəni münasibətlərinə həsr olunmuş layihə,
konfrans və seminarlarda Azərbaycan dili, mədəniyyəti,
tarixi və folklorunu Türkiyədə tanıtmağa çalışdım.
Xocalı soyqırımı ilə bağlı dəfələrlə konfranslar keçirib
universitet əməkdaşlarını və Nevşehir ictimaiyyətini bu
faciənin dəhşətləri ilə məlumatlandırmışam.
2013-cü ilin mart ayından etibarən məzunu olduğum Qazi
Universitetində müəllim işləyirəm. Bunu həyatımdakı ən
uğurlu nailiyyətlərdən sayıram. 2-17 noyabr tarixlərində
ABŞ-ın Texas ştatının Austin şəhərindəki Orta Şərq
Araşdırmaları Mərkəzində Azərbaycan dilini, tarixini,
mədəniyyətini və yeni ədəbiyyatını tanıdan seminarlar
aparmışam. Xüsusən XIX-XX əsrlər Azərbaycanın sosial-siyasi
durumu və ədəbiyyatı mövzusundakı seminarım maraqla
dinlənildi.
Çalışmağa başladığım gündən bəri klassik və müasir türk
ədəbiyyatı, ədəbi cərəyanlar, klassik Azərbaycan
ədəbiyyatı, ədəbiyyatın nəzəri məsələləri, Füzuli, türk
ədəbiyyatında məsnəvi, qədim türk ədəbiyyatı, türk
ölkələri ədəbiyyatı, müasir türk ölkələri ədəbiyyatı və
başqa fənləri tədris edirəm.
Magistraturada oxuyarkən super liseydə bir il çalışmışam.
Bu mənə önəmli təcrübələr qazandırıb. Həm Azərbaycan
ədəbiyyatının, həm də türk ədəbiyyatının bütün
dövrlərini bilməyim mənə müqayisəli ədəbiyyat sahəsində
çalışma imkanı vermişdir. Akademik çalışmalarımı klassik
və müasir Türkiyə-Azərbaycan və türk ölkələri ədəbiyyatı
sahəsində müştərək olaraq davam etdirməkdəyəm.
Türkiyədə bir çox ali məktəblər kimi bizim universitet
də Bolonya prosesinə qoşulmuşdur. Universitetdə bir
semestrdə 3 dəfə imtahan olur. Birinci imtahan noyabr
ayının üçüncü həftəsi başlayan vizə imtahanlarıdır. Bu
imtahandan sonra semestrin axırında "final" adlandırılan
daha önəmli bir imtahan keçirilir. Tələbə girdiyi vizə
və final imtahanlarından toplam olaraq 60 və ya 65-dən
çox bal yığarsa, o zaman dərsdən keçmiş sayılır. Əgər
bacarmazsa, final imtahanları bitdikdən sonra "bütünləmə"
deyilən başqa bir imtahana da girir və lazımi qiyməti
alıb semestri tamamlamış olur. Əgər tələbə bu imtahandan
da keçməzsə, növbəti il eyni dərsi bir daha öyrənməli
olur. Burada kredit sistemi olduğu üçün hər dərsin bəlli
bir krediti vardır. Tələbənin kəsiri çox olarsa, təhsil
ili də uzanar və o, universiteti 4 ildə - 8 semestrdə
deyil, daha uzun bir müddətdə qurtarar. Buna görə də
bütün tələbələr hər dərsi aid olduğu semestrdə keçmək
məcburiyyətindədirlər.
İmtahan suallarını fənni tədris edən müəllimlər
hazırlayıb çoxaldırlar. İmtahanları da onlar özləri
keçirirlər, amma nəzarət üçün assistentlər də iştirak
edirlər. Qiymətləndirmə işi də müəllimlərin öhdəsindədir.
Türkiyənin dövlət universitetlərində əməkhaqqı vəzifəyə
və iş stajına görə fərqlidir. Əsasən doktorluq müdafiə
edib yardımçı dosent doktor ştatında çalışan hər bir
müəllim orta hesabla 2500 türk lirəsi məbləğində (təxminən
1200 ABŞ dolları) maaş alır. Amma dərs saatı, vəzifəsi
yoxdursa 10 krediti 10 saatı aşarsa girdiyi hər dərsə
görə də əməkhaqqı alır. Bu da orta hesabla hər ay 300-dən
1000-dək Türkiyə lirəsi və ya daha artıq ola bilər.
Ümumiyyətlə, Türkiyədə yardımçı dosent orta hesabla
2500-3000 türk lirəsi miqdarında maaş almaqdadır.
Şəhərin və ya universitetin paytaxtdan uzaqlığı da
maaşın artmasına səbəb ola bilir. Universitet
müəllimlərinin adətən boş vaxtları olmur. Çünki dərs
keçməkdən əlavə seminar və konfranslarda iştirak etmək,
elmi məqalə, kitab yazmaq və başqa akademik,
fəaliyyətlər də gerçəkləşdirmək lazımdır. İş stajı 10
ilədək olan müəllimlərin rəsmi olaraq ildə 20 gün
məzuniyyət haqqı vardır. Bundan əlavə, fövqəladə
hallarda istifadə etmək üçün 15 gün də icazəsi vardır.
Universitet müəllimləri tələbələrlə yaxından məşğul olur,
onların həm akademik, həm də fərdi bacarıqlarının
artmasına çalışırlar. Gənclər bizim gələcəyimiz olduğu
üçün onlarda milli mənəvi dəyərlərin inkişafına
çalışırıq.
Tələbələrə dərslərdə mühazirə oxumaqla yanaşı, onları
tədqiqat aparmağa istiqamətləndirmək, kürsüyə çıxıb
araşdırdığı mövzunu müəllim və bütün auditoriya
qarşısında şərh etməsinə imkan yaratmaq üçün zaman-zaman
tapşırıqlar verilir.
Tələbələrlə ölkə içində müxtəlif yerlərə gəzintiyə
gedilir, muzey, əlyazmaları institutu və digər elmi
tədqiqat institutlarına ziyarətlər olunur.
Bütün dərslərimdə Azərbaycan ədəbiyyatını və
mədəniyyətini tanıtmağa və layiqincə təmsil etməyə
çalışıram. Bunu apardığım seminar və konfranslarda,
dərslərdə gerçəkləşdirirəm, Azərbaycanın türk
dünyasının önəmli və ayrılmaz bir qolu, zəngin tarixi və
mədəni keçmişə malik olduğunu hər fürsətdə vurğulayıram.
Bütün tələbələrim də bu sahədə biliklərə sahib olub
Azərbaycanı görmək və tanımaq üçün çalışırlar.
Azərbaycan musiqisi, şeir və sənəti, roman və hekayəsi
artıq dərs verdiyim türkiyəli tələbələrin diqqət
mərkəzindədir.
Pərvanə Bayram,
Türkiyənin Qazi Universitetinin müəllimi |