|
Şagirdlərdə
mütaliə mədəniyyətinin yaradılması müəllimlərin, məktəb
kitabxanasının birgə işidir. Lakin burada kitabxana daha
geniş imkanlara malikdir.
Son illər təhsil sahəsində aparılan islahatlar
çərçivəsində məktəb kitabxanalarının inkişafı üçün də
xeyli işlər görülmüşdür. Məktəb kitabxanalarının
maddi-texniki bazası yenilənmiş, dərslik və kitab fondu
zənginləşdirilmişdir. Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti cənab İlham Əliyevin latın qrafikası ilə
kitabların kütləvi nəşri haqqında sərəncamlarına müvafiq
olaraq vaxtilə kiril qrafikası ilə buraxılmış bütün
kitablar, o cümlədən Azərbaycan ədiblərinin, dünya
klassiklərinin əsərləri latın qrafikalı Azərbaycan
əlifbası ilə çap olunaraq məktəblərə verilmişdir.
Məktəb kitabxanaları, eyni zamanda yeni ensiklopediya,
lüğət və digər məlumat-soraq kitabları ilə
zənginləşdirilmişdir. Mənim işlədiyim 151 nömrəli tam
orta məktəbin kitabxanası da bütün bu əsərlərlə tam
təchiz olunmuşdur. Təhsilə, məktəbə, ədəbiyyatımıza,
böyüməkdə olan nəslin tərbiyəsinə göstərdiyi bu diqqət
və qayğıya görə biz möhtərəm Prezidentimizə
minnətdarlığımızı bildiririk.
Lakin məktəblərin zəruri dərslik və kitablarla təchiz
olunması işin bir tərəfidir. Digər mühüm bir tərəfi isə
məktəblilərdə həmin kitabları oxumağa həvəs yaratmaq,
onlarda mütaliə mədəniyyəti formalaşdırmaqdır. Məktəbdə
bu işi müəllimlər və kitabxana (daha konkret desək
kitabxanaçılar) görməlidirlər.
Müəllimlər, ilk növbədə, (istər dərsdə, istərsə də
dərsdənkənar tədbirlərdə) şagirdlərə mütaliənin insan
həyatındakı rolu və əhəmiyyətini çatdırmalı, onlarda
mütaliəyə uşaqlıqdan həvəs yaratmalıdırlar. Əgər uşaqda
hələ kiçik yaşlardan mütaliəyə həvəs yaradılsa, bu həvəs
ömrü boyu onu müşayiət edər. Bu məqsədlə mütaliənin
faydası, insanı mənən zənginləşdirən, dünyagörüşünü
genişləndirən, ümumi səviyyəsini yüksəldən bir vasitə
olması barədə söhbətlər aparmaq, mütaliəsi geniş olan
tanınmış insanların həyatından misallar gətirmək və s.
kimi yollardan istifadə etmək olar. Ədəbiyyat
müəllimləri orta məktəb kursunda tədris olunan bütün
Azərbaycan ədiblərinin əsərlərinin şagirdlər tərəfindən
oxunmasına nail olmalıdır. Burada konkret resept yoxdur.
Hər müəllim bunu özünəməxsus yolla ("Kim çox kitab
oxuyub" mövzusunda müsabiqə, hər il yay tətili
tapşırıqları kimi və s.) edə bilər.
Müəllimlərin bu istiqamətdə görə biləcəkləri digər bir
iş şagirdləri necə gəldi mütaliəyə deyil - sistemli,
oxuduqdan sonra əsəri bir neçə yöndən dərindən təhlil
edə biləcək bir səviyyədə mütaliəyə alışdırmaq ola
bilər. Necə gəldi, səthi mütaliə ilə oxunmuş əsər çox
tezliklə uşağın yadından çıxır. Amma ikinci yolla
oxunmuş əsər uzun müddət yadda qalır və oradakı həyat
situasiyalarından yeri gələndə özü də bəhrələnə bilir.
Kitabxanaların şagirdlərin mütaliəsində rolu daha
böyükdür. Çox təəssüf ki, bu gün məktəblilərin
mütaliədən uzaq düşməsində onların gunahı çoxdur. Bir
çox məktəb kitabxanalarının işi ancaq daxil olan
kitabları qeydiyyata almaq, kartoteka düzəltmək, kitab
almaq üçün gəlmiş şagirdi yola salmaqdan və s.
ibarətdir. Əslində kitabxanaçıların ən böyük vəzifəsi
şagirdləri kitabxanaya cəlb etmək, fonddakı bütün
ədəbiyyatın onlar tərəfindən oxunmasına nail olmaqdır.
Bu məqsədlə aşağıdakı yollardan istifadə faydalı nəticə
verər:
*
Yeni kitabların təbliği.
Kitabxanaçılar məktəb kitabxanasına daxil olan bütün
yeni kitablar, onların həsr olunduğu sahə, qısa məzmunu
haqqında məktəblilərə məlumat verməlidir. Bu məqsədlə
məktəb, sinif yığıncaqlarının imkanlarından, yeni
kitabları növbə ilə 1-2 gün ərzində siniflərdə nümayiş
etdirməkdən, məktəbin foyesində daim yeniləşdirilən
"Yeni kitablar" guşəsi təşkil etməkdən və s. istifadə
edilə bilər.
*
Siniflər arasında "Kitabxana günü" təşkil etmək.
Bu zaman ay ərzində ayın hər bir günü bir və ya iki
sinif üçün "Kitabxana günü" elan olunur. Sinif
rəhbərləri ilə irəlicədən razılaşdırılmış bu tədbir
çərçivəsində müəyyən sinfin uşaqları həmin gün
kitabxanaya gəlir, buradakı kitablarla tanış olur,
onların təmrində iştirak edirlər və s.
*
Yazıçı və şairlərlə, elmi-kütləvi kitabların müəllifləri
ilə görüşlər.
Belə görüşlər şagirdləri daha çox cəlb edir və görüşü
keçiriləcək ədibin əsərlərini mütaliəyə sövq edir. Görüş
haqqında məlumat onun keçirildiyi vaxtdan xeyli əvvəl
elan olunmalıdır ki, şagirdlərin görüşü keçiriləcək
müəllifin əsərləri ilə tanış olmağa vaxtı çatsın.
*
Mütaliə müsabiqələri.
Belə müsabiqələri "1 həftədə, 1 ayda, 1 ildə kim çox
kitab oxuyub" mövzularında, eləcə də "Filan yazıçının
kim neçə əsərini oxuyub" adı altında keçirmək olar.
Müsabiqə qaliblərinə onların arzu etdikləri, lakin əldə
edə bilmədikləri kitabları tapıb hədiyyə etmək olar.
*
Oxuduğun əsərlər haqqında qənaətlərini yoldaşlarınla
paylaş.
Bu, mütaliəyə həvəs yaratmaqda mühüm rola malikdir.
Bunun üçün oxunmuş əsərlərin canlı və internet saytları
vasitəsi ilə müzakirəsini təşkil etmək olar.
Müzakirələrdə şagirdlər oxuduqları əsərlər, onların
məziyyətləri, xoşlarına daha çox gələn yerləri haqqında
danışa, öz qənaətlərini həmyaşıdları ilə paylaşa
bilərlər. Bakıdakı 276 nömrəli məktəbin şagirdlərinin
birinin bu sahədəki təşəbbüsü çox faydalıdır. İnternetdə
özünün mütaliə saytını açmış həmin şagird oxuduğu
əsərlər haqqında fikirlərini orada paylaşmaqla xeyli
həmyaşıdında mütaliəyə maraq yarada bilmişdir.
Ümumiyyətlə, şagirdlərdə mütaliəyə maraq yaratmağın
yolları çoxdur. Hər bir məktəbin kitabxanaçısı onlardan
yaradıcı şəkildə istifadə etsə, bu yolları öz
yaradıcılığı nümunələri ilə zənginləşdirsə məktəblilərin
mütaliəsinin zəif olmasına görə keçirdiyimiz narahatlıq
aradan qalxar və böyüməkdə olan nəsil böyük tərbiyə
vasitəsi sayılan kitabdan ayrı düşməz.
Solmaz SÜLEYMANOVA,
Bakıdakı 151 nömrəli tam orta məktəbin
Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi, əməkdar müəllim |
