|
 Müasir
təlim metodlarının tətbiqi nəticəsində şagirdlər dərs
prosesində qarşıya qoyulan problemi həll etməkdə
çətinlik çəkmir, yoldaşlarının fikirlərinə hörmətlə
yanaşır, habelə öz fikirlərini daha sərbəst ifadə edə
bilirlər. Kurikulumun ənənəvi tədris proqramlarından ən
üstün cəhəti məhz belə nəticəyönümlü olmasıdır.
Ümumtəhsil sistemində təlim nəticələrinin standartlar
əsasında müəyyənləşdirilməsi tədris edilən fənlər üzrə
ümumi təlim nəticələrinin reallaşdırılmasına imkan
yaradır. Təlim prosesində motivasiyanın yaradılması,
sinifdə fəallığın artırılması, məzmunun hərtərəfli
aşılanması və şagirdlərdə müasir dünyagörüşün
formalaşdırılmasında həyat bilgisi fənninin rolu
əvəzsizdir. Digər fənlərdə olduğu kimi, həyat bilgisi
fənninin tədrisində uğurlu nəticələr əldə etmək üçün
fəndaxili, fənlərarası və fənlərüstü inteqrasiyanın
böyük əhəmiyyəti vardır. Fəndaxili inteqrasiyada
şagirdlər başlanğıc problemi diqqətdən qaçırmadan onunla
bağlı olan bilgilərini daha da genişləndirdiyi halda,
fənlərarası inteqrasiyada digər fənnə aid olan biliklərə
istinad olunması nəzərdə tutulur. Fənlərüstü inteqrasiya
isə şagirdlərin məktəbdə öyrəndikləri məzmun ilə
məktəbdən kənarda aldıqları məzmunu sintez edir.
Həyat bilgisi fənninin başlıca vəzifəsi şagirdlərin
maraqlarını təmin edəcək və birgə fəaliyyət
bacarıqlarını inkişaf etdirəcək metod və üsullara
üstünlük verməsidir. Bu fənnin tədrisində şagirdlərdə
milli və ümumbəşəri dəyərlərin formalaşdırılması əsas
hədəflərdən birini təşkil edir. Milli dəyərlərimiz
içərisində ailə birliyinə önəmvermə, vətənsevərlik,
qonaqpərvərlik, yardımsevərlik həyat bilgisinin
aşıladığı ən vacib dəyərlərdəndir.
Həyat bilgisi fənni üzrə nəzərdə tutulan biliklərin
aşılanması və bacarıqların formalaşdırılması üçün
müxtəlif təlim üsullarından istifadə olunur. Buraya
müşahidə, tədqiqat, sual-cavab, müzakirə, qrup
çalışması, təqdimat və s. daxildir. Mən dərslərimdə
müzakirə formasından daha çox istifadə edirəm. Çünki
müzakirə zamanı şagirdlər birlikdə düşünmək, fikirlərini
əsaslandırmaq, onları sərbəst ifadə etmək vərdişlərinə
yiyələnirlər. Müzakirələrin səmərəli təşkili üçün
şagirdlərin mövzu ilə bağlı lazımi bilik və bacarıqlara
yiyələnmələri təmin edilməlidir. Bütün bunlara
əsaslanaraq tətbiq etdiyim bir dərs formasını aşağıda
həmkarlarımın diqqətinə çatdırmaq istəyirəm:
Həyat bilgisi
III sinif
Mövzu:
Səma niyə mavi rəngdədir?
Standart:
1.1.1. Varlıq və hadisələr arasındakı əlaqələri sadə
formada şərh edir.
1.1.2. Maddələrin və hadisələrin təbiətini öyrənmək üçün
kiçik təcrübələr aparır və nəticələri izah edir.
Məqsəd:
1. Səmanın rənginin dəyişməsində müxtəlif təbiət
hadisələrinin əlaqəsini şərh edir.
2. Göy qurşağının yaranmasını sadə formada izah edir.
3. Müxtəlif rənglərdən istifadə etməklə göy qurşağını
təsvir edir.
İnteqrasiya:
Təsviri incəsənət
Dərs üsulu:
əqli hücum, müzakirə
Dərs forması:
kiçik qruplarla iş, fərdi iş
Təchizat:
dərslik, A-4 kağız, marker
Dərsin gedişi
1. Motivasiya:
Müəllim əqli hücum metodundan istifadə edərək aşağıdakı
sualla şagirdlərə müraciət edir:
- Təbiət belə əsrarəngiz olmasaydı həyat necə olardı?
Həyatımız maraqlı olardımı?
Fərziyyələr dinlənilir.
Tədqiqat sualı:
Təbiət niyə rəngarəngdir?
Müəllim şagirdləri qruplara bölür və onlara tapşırıqlar
verir.
I qrup
Su təbiətdə necə dövran edir?
II qrup
Göy qurşağı necə yaranır və onun əsas rəngləri
hansılardır?
III qrup
Göy qurşağında olan rəngləri hansı rənglərin
qarışığından almaq olur?
IV qrup
Səmanın müxtəlif rənglərdə görünməsi nə ilə bağlı ola
bilər?
Şagirdlər qruplarda öz fərziyyələrini müzakirə edib
təqdimat hazırlayırlar.
Təqdimatdan sonra müəllim dərslikdəki mətni hissələrə
bölüb şagirdlərə oxutdurur (səh.26-27).
Mətnin oxunuşundan sonra müəllim bir daha qrupların
təqdimatına diqqət yetirib anlaşılmaz qalan məsələləri
izah edir.
Müzakirə:
- Göy qurşağı necə yaranır?
- Müxtəlif rəngləri necə almaq olar?
- Rənglərin həyatımızda hansı rolu var?
Tətbiqetmə:
İş dəftərində "Göy qurşağı" rəsmi çəkilir.
Nəticənin çıxarılması və ümumiləşdirmə:
Müəllimin köməyi ilə şagirdlər belə nəticəyə gəlirlər
ki, təbiətin rəngarəngliyi də işıqla bağlı təbiət
hadisəsidir. Günəş işığı göy qurşağındakı rənglər
toplusudur. Ağ işıq 7 rəngin qarışığıdır.
Ev tapşırığı:
Gündüz günəş işığında, axşam isə lampa işığında
rəngləri müşahidə edin və dəftərinizdə qeydlər aparın.
"Təbiət və biz" məzmun xəttinə aid olan bu dərs nümunəsi
vasitəsilə şagirdlər ətrafla təmas zamanı lazım olan
davranış qaydalarına, müstəqil müşahidələr aparıb
nəticələr çıxarma və onları təsviretmə bacarıqlarına
yiyələnirlər. Şagirdlər təbiət hadisələri ilə əlaqədar
araşdırma apararkən onlarda müşahidələrə qiymət vermək
bacarığı da formalaşır.
Düşünürəm ki, məktəb şagirdlərə onların özlərini tanımaq
və cəmiyyətdə yerlərini müəyyən etmək üçün köməklik
göstərilən müqəddəs bir yerdir. Hər bir şagirdin fərdi
xüsusiyyətlərini nəzərə alsaq deyə bilərik ki, müasir və
ənənəvi təlim metodlarının vəhdətdə tətbiq edilməsi
şagirdlərdə yaradıcı düşüncənin formalaşması və
tədqiqatçılıq qabiliyyətinin yaranması üçün daha
səmərəli nəticə verir. Bunlarla yanaşı, şagirdlərdə
vaxtdan səmərəli istifadə vərdişləri aşılanmalıdır ki,
bu da müəllimin dərs metodikasından asılıdır. Bu
baxımdan, ən mühüm vəzifə müəllimin üzərinə düşür.
Müəllim şagird şəxsiyyətinə hörmətlə yanaşmalı, öz
təhsili, təcrübəsi üzərində fasiləsiz olaraq işləməli,
innovasiyaların tətbiqinə hazır olmalı, innovativ metod
və fəaliyyət növlərindən səmərəli istifadə etməlidir.
Sevda BALAKİŞİYEVA,
Bakıdakı 202 nömrəli tam orta məktəbin müəllimi |
