|
Qloballaşmanın
getdikcə artdığı, rəqabətin gücləndiyi müasir dövrümüzdə
inkişafın əsas hərəkətverici qüvvəsi olan təhsilin
keyfiyyətinin yüksəldilməsi ən prioritet məsələlərdən
hesab olunur. Bununla əlaqədar demək olar ki, bütün
ölkələrdə təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə,
beynəlxalq standartların təhsilə tətbiqinə hədəflənmiş
islahatlar aparılır. Ölkəmizdə də bu sahədə ardıcıl və
sistemli işlər görülür. Dünyanın ən qabaqcıl ölkələrinin
təhsil təcrübəsi öyrənilərək tətbiqi yönündə addımlar
atılır, təhsil sahəsində beynəlxalq qurumlarla sıx
əməkdaşlıq edilir. Belə qurumlardan biri də Beynəlxalq
Bakalavriat Təşkilatıdır. Bu qurumun ölkələrin
məktəblərinə təklif etdiyi Beynəlxalq Bakalavriat
Proqramı indi dünyada böyük nüfuz və populyarlıq
qazanmışdır. Proqram dünya üzrə 1 milyondan artıq təhsil
alanı əhatə edir və tədrisin keyfiyyətli təşkilinə zəmin
yaradır.
Beynəlxalq
Bakalavriat Proqramı nədir?
 Beynəlxalq
Bakalavriat Təşkilatı (International Baccalaureate-IB)
qeyri-hökumət təşkilatı (daha dəqiqi qeyri-kommersiya
təhsil fondu) olub UNESCO və Avropa Şurasında məsləhətçi
statusa malikdir. Beynəlxalq Bakalavriat Təşkilatı
1968-ci ildə Cenevrədə (İsveçrə) Cenevrə Beynəlxalq
Məktəbi və Nyu-Yorkda BMT Məktəbinin təşəbbüsü ilə
beynəlxalq təhsilin standartlaşdırılması məqsədi ilə
yaradılıb. Hazırda Beynəlxalq Bakalavriat Təşkilatına
dünyanın 144 ölkəsindən 3557 məktəb daxildir və həmin
məktəblərdə təşkilatın təklif etdiyi 4 proqramdan biri
və ya bir neçəsi üzrə tədris aparılır. 3 yaşdan 19
yaşadək uşaqları və məktəbliləri əhatə edən həmin
proqramlar aşağıdakılardır:
I- Kiçik (erkən) yaşlı uşaqlar üçün Beynəlxalq
Bakalavriat Proqramı (The IB Primary Years Proqramme).
Bu proqram 3-12 yaşlı uşaqlarda tədqiqatçılıq
keyfiyyətini inkişaf etdirməyə istiqamətlənib.
II-Yeniyetmələr (ümumi orta məktəblər) üçün Beynəlxalq
Bakalavriat Proqramı (The IB Middle Years Proqramme). Bu
proqram 11-16 yaşlı şagirdlər üçün nəzərdə tutulur və
onların ənənəvi öyrənilən fənlərlə real aləm arasında
əlaqələri dərk etmələrinə, tənqidi düşünən və mühakimə
yürüdən insanlar kimi yetişmələrinə kömək edir.
III - Beynəlxalq Bakalavriat Diplom Proqramı (The IB
Diploma Proqramme). Bu 16 yaşdan 19 yaşadək
şagirdlər (X-XII siniflər) üçün motivasiyalı və
balanslaşdırılmış proqram olub onları ali məktəblərə
hazırlayır.
 IV
- Beynəlxalq Bakalavriatın Peşəkar Sertifikatı (The IB
Career - related Certifikate). Bu 16-19 yaşlı şagirdlər
üçün yeni proqram olub onların peşə hazırlığını nəzərdə
tutur.
Beynəlxalq Bakalavriatın qeyd olunan proqramlarından
üçüncüsü - Beynəlxalq Bakalavriat Diplom Proqramı daha
ilkin olub qabiliyyətli şagirdlər üçün ikiillik
universal kurs proqramı (IB-nin "universitetöncəsi" və
ya diplom proqramı) kimi ötən əsrin 20-60-cı illərində
işlənib hazırlanmışdır. Sonralar "Beynəlxalq
Bakalavriat" adını almış həmin proqram bizim günlərdə
müntəzəm olaraq yeniləndirilir.
Digər iki proqram - I və II proqramlar ötən əsrin 90-cı
illərindən tətbiq olunur. Sonuncu - 4-cü proqram isə
cəmi 2 ildir ki, reallaşdırılmağa
başlanıb.Yüngülləşdirilmiş bu proqramda əsasən uşaqların
peşəyönümü əsas götürülüb.
Yalnız Beynəlxalq Bakalavriat Təşkilatı (IBO) tərəfindən
tanınan məktəblər bu proqramlarla tədris hüququna
malikdir.
Beynəlxalq Bakalavriat Proqramının əsas məqsədi
şagirdlərin intellektual, sosial, emosional, tədqiqat,
müstəqil öyrənmə və mədəniyyətlərarası anlaşma
bacarıqlarını inkişaf etdirməkdir. BBP üzrə tədrisin
ingilis dilində aparılması bütün ölkələrdən olan
şagirdlərin əməkdaşlıq və ünsiyyət imkanlarını artırır.
İngilis dilindən əlavə BBP fransız, alman, Çin və rus
dillərində də tədris olunur. BBP çərçivəsində çalışan
müəllimlər hər üç ildən bir ixtisasartırmaya cəlb
olunur. Müvafiq məktəblərdə isə hər 5 ildən bir
monitorinq aparılır. IB-nin hər üç təhsil prosesi (ilk
üç proqram) varislik prinsipi əsasında fəaliyyət
göstərir. Hər üç proqram ən yaxşı dünya təhsil
praktikasını əks etdirən məzmuna malik geniş fənlər
spektrinin öyrənilməsini tələb edir, dilin
mənimsənilməsi və inkişafına xüsusi diqqət yetirir.
Proqramın üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, BBP-nin hər
bir mərhələsi (PYP, MYP, DP-nin hər biri) ayrılıqda
tətbiq oluna bilir. Beynəlxalq Bakalavriat Diplom
Proqramı (X-XII sinif şagirdləri üçün) dünyanın bütün
ölkələrində universitetlərə daxil olmağa hazırlığı təmin
edir. Bu baxımdan IB-nin diplomu prestijli ali təhsil
almaq üçün, bir növ, pasportdur.
Beynəlxalq Bakalavriat Diplom Proqramı beynəlxalq
birliyə daxil olan bütün məktəblər üçün ümumi imtahan
sistemi ilə başa çatır. Bu imtahan sistemi bütün
məktəblər və məzunlar üçün mərkəzləşdirilmiş yoxlama və
vahid kriteriyalar üzrə qiymətləndirməni nəzərdə tutur.
Diplom müdafiəsi (bütün kurs işləri və imtahanların
verilməsi) zamanı toplanan maksimum bal 45-dir. Nəzərə
alsaq ki, dünya universitetlərinin reytinq cədvəlində
ilk onluğa daxil olan universitetlər abituriyentlərdən
(gələcək tələbələrindən) 38 və daha çox, ilk yüzlüyə
düşənlər isə 35-36 bal tələb edir, onda IB balının nə
qədər keçərli olduğu aydın görünür. IB proqramlarının
ilkin tətbiqindən sonra onun təqdim etdiyi diplomun,
bizim dildə desək, attestatın, dünya universitetləri
tərəfindən tanınması prosesi başlanıb.
Hazırda IB-nin diplomu dünyanın 102 ölkəsindəki 2500
universitet, o cümlədən Kembric, Oksford, Harvard və Yel
kimi ən nüfuzlu və məşhur universitetlər tərəfindən
tanınır.
IB-nin Diplom Proqramının məzunları topladıqları ballara
uyğun olaraq həmin universitetlərə, əgər xüsusi tələblər
nəzərdə tutulmayıbsa, birbaşa imtahansız daxil ola
bilərlər. Lakin bəzi ölkələrdə universitetlər xüsusi
qaydalar (testlər) tətbiq edir ki, şagirdlər məktəbi
qurtarmamışdan öncə bu testi verməlidirlər. Ondan sonra
istənilən halda həmin universitet IB diplomunun
nəticələrini qəbul edir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki,
ABŞ-da və bir çox digər ölkələrdə IB diplomu çox yüksək
səviyyəli diplom hesab olunur.
Beynəlxalq Bakalavriat Proqramı Azərbaycanda
İrəlidə qeyd etdiyimiz kimi, Beynəlxalq Bakalavriat
Proqramını ancaq bu quruma daxil olan məktəblər tətbiq
edə bilərlər. Beynəlxalq Bakalavriat Təşkilatına üzvlük
isə o qədər də sadə məsələ olmayıb bir sıra çətin
prosedurları nəzərdə tutur. Belə ki, bu proqramın tətbiq
edildiyi məktəblər həm maddi-texniki baza, həm də
pedaqoji heyətin hazırlığı baxımından yüksək tələblərə
cavab verməlidir.
Azərbaycanda IB proqramlarının tətbiqinə ötən əsrin
90-cı illərinin ortalarında başlanıb. Ölkəmizdə "Əsrin
müqaviləsi" adlandırılan neft müqavilələri imzalandıqdan
(1994-cü il) sonra bu sahədə təşəbbüslər edilməyə
başlanıb. Bunu zəruri edən səbəblərin biri də ölkəmizdə
fəaliyyət göstərən xarici təşkilatların əməkdaşlarının
övladlarının təhsili üçün beynəlxalq məktəblərin
yaradılması olub. Bu baxımdan demək olar ki, IB proqramı
ölkəmizdə təxminən 16-17 ildir tətbiq olunur. İndiyədək
bir neçə təhsil müəssisəsi bu proqrama qoşulub. Rusiya
Federasiyası kimi böyük bir ölkədə 16 tədris ocağının
Beynəlxalq Bakalavriat Təşkilatı ilə əməkdaşlıq etdiyini
nəzərə alsaq, bu, o qədər də pis nəticə deyil. Əsas
məsələ isə odur ki, belə məktəblərin sırası
artmaqdadır.
6 nömrəli məktəb-lisey IB proqramını ölkəmizdə tətbiq
edən ilk dövlət məktəbidir
2010-cu ildən Təhsil Nazirliyinin nəzdindəki 6 nömrəli
məktəb-liseydə də bu proqramın tətbiqi istiqamətində
hazırlıq işlərinə başlanmışdır. 2011-ci ildən isə
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham
Əliyevin müvafiq sərəncamına uyğun olaraq Təhsil və
Maliyyə nazirliklərinin dəstəyi ilə bu təhsil ocağında
BBP tətbiq olunur. Son 3 ildə toplanan təcrübə əsas
götürülərək bu il martın 13-də məktəb-liseydə Beynəlxalq
Bakalavriat Proqramının geniş təqdimatı keçirilib.
İndiyədək əsasən ibtidai və diplom proqramı üzrə
təhsilin tətbiq olunduğu 6 nömrəli məktəb-liseydə bu
ildən etibarən MYP- V-IX siniflər üzrə də qəbul
aparılacaqdır. Bu barədə artıq KİV-də də müvafiq elan
verilmişdir.
Təhsil müəssisəsində BBP çərçivəsində bir sıra xarici
ölkələrdən gəlmiş müəllimlər çalışır. Məktəb-lisey MDB
ölkələri üzrə BBP məktəbləri Assosiasiyasının üzvüdür.
"Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə
Dövlət Strategiyası"na uyğun olaraq, dövlət
məktəblərində ödənişli əsaslarla beynəlxalq təhsil
tətbiq oluna bilər. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, 6
nömrəli məktəb-lisey dövlət məktəbi olmaqla yanaşı həm
də Beynəlxalq Məktəb (International School) statusuna
malikdir. Tədris ocağında tətbiq olunan kurikulum Milli
Kurikuluma inteqrasiya olunub. Təhsil müəssisəsini
bitirən məzunlara BBP diplomu ilə bərabər, Azərbaycanın
ümumtəhsil məktəblərinin məzunlarına verilən sənəd -
attestat da təqdim olunur. IB Proqramının qəbul
olunması, icazə alınması, tədrisə başlanması üçün
müəllimlər müxtəlif treninqlərdə, beynəlxalq
seminarlarda, Work Shorlarda (İsveçrə, İtaliya, Almaniya
və Rusiyada) iştirak etmiş, öz üzərlərində çalışaraq
müəyyən təcrübə qazanmışlar.
6 nömrəli məktəb-lisey Beynəlxalq Bakalavriat Proqramı
üzrə artıq ilk uğurlarını əldə edib. Belə ki,
məktəb-liseyin XI sinif şagirdləri bu il beynəlxalq
qiymətləndirmə əsasında diplom alaraq dünyanın nüfuzlu
universitetlərinə qəbul olunmaq hüququ qazanıblar.
Məktəb-liseyin Beynəlxalq Bakalavriat Proqramı ilə
təhsil almış 11 şagirdinin hamısı qiymətləndirmədən
uğurla keçərək 27-38 arasında bal toplayıblar ki, bu da
nüfuzlu xarici universitetlərə daxil olmaq üçün kifayət
qədər yüksək nəticədir. Şagirdlərdən Eldar Rəhimov daha
yüksək - 38 bal toplayıb. O, artıq sənədlərini Şeffild
Universitetinə verib. Digər məzunlar da ali təhsil
almaq üçün Toronto, Birminhem, Edinburq və b.
universitetləri seçiblər.
Proqramın ölkəmizdə tətbiqi perspektivləri
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 24
oktyabr 2013-cü il tarixli sərəncamı ilə təsdiq olunmuş
"Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə
Dövlət Strategiyası"nda ölkəmizdə ümumi təhsilin
keyfiyyətinin yüksəldilməsi, kurikulumların daha da
təkmilləşdirilməsi, təhsil standartlarının beynəlxalq
standartlara uyğunlaşdırılması xüsusi qeyd olunub və bu
istiqamətlərdə strateji hədəflər müəyyənləşdirilib. Əgər
biz bu gün IB diplomunun dünyanın əksər universitetləri
tərəfindən qəbul olunmasından danışırıqsa, deməli bu,
elə təhsilin keyfiyyətinə dəlalət edir. IB
proqramlarının ölkəmizdə tətbiqinin genişləndirilməsini
bu baxımdan təhsilin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına
yaxşı zəmanət hesab etmək olar. Digər bir tərəfdən, IB
proqramları sırf proqram deyil, çərçivə sənədləridir.
Deməli, bunlar Azərbaycanın ümumtəhsil kurikulumlarına
daxil edilə bilər. Belə halda Azərbaycan kurikulumları
da birbaşa beynəlxalq standartlara cavab verən
kurikulumlar olar. Ona görə də IB proqramları ilə
işləyən təhsil mütəxəssisləri bu proqramların tətbiqinin
ölkəmizdə yaxşı perspektivlərə malik olduğunu qeyd
edirlər. Onlar belə hesab edirlər ki, bu proqramların
tətbiqi Azərbaycan təhsilinin inkişafına, təhsilin
keyfiyyətinin yüksəlməsinə öz töhfəsini verəcəkdir.
Proqramın ölkəmizdə tətbiq dairəsinin genişlənməsi insan
resurslarının, kurikulumların və tədris resurslarının
inkişafına gətirib çıxaracaqdır ki, bu da təhsilimizin
inkişafı və keyfiyyətinin yüksəlməsinə müsbət təsir
göstərəcəkdir.
Yusif ƏLİYEV,
"Azərbaycan müəllimi" |
