|
Yeni nəsil Azərbaycan pedaqoji elminin istedadlı orta
nəsil nümayəndələrindən biri olan pedaqogika üzrə elmlər
doktoru, Rusiya Dövlət Təhsil Akademiyasının akademiki
Hümeyir Əhmədovun bu yaxınlarda Almaniyada ingiliscə
nəşr edilmiş "Azərbaycanda təhsilin inkişaf
strategiyası" əsəri son illərin ciddi elmi
araşdırmalarından hesab edilməklə, ingilis dilində nəşr
edilən ilk milli monoqrafiya olaraq "Azərbaycan
Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət
Strategiyası"ndan irəli gələn vəzifələrin beynəlxalq
təbliği baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır (The
Strategy of Education Development in Azerbaijan.
Saarbrücken, Deutschland / Germany. LAP LAMBERT Academic
Publishing, 2014, 245 p.).
Müəllif monoqrafiyada öncə ölkəmizdə təhsilin tarixinə
ekskurs edərək keçilmiş yola nəzər salır, müxtəlif
ictimai-siyasi dönəmlərdə xalqımızın dilini, dinini,
milli-mənəvi dəyərlərini qorumaq uğrunda apardığı
mübarizəsini, xüsusilə təhsilə, maarifə diqqət
yetirməsini, məktəbi, müəllimi yüksək qiymətləndirməsini
konkret tarixi proseslərin axarında şərh edərək milli
təhsilin xronologiyasına diqqətimizi cəlb edir.
Dörd fəsildən ibarət olan monoqrafiyada Azərbaycanda
təhsilin tarixinə ümumi nəzər yetirməklə, təhsilin son
dövr inkişafında ümummilli lider Heydər Əliyevin tarixi
xidmətlərinin ictimai-pedaqoji təhlili aparılır,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin,
Heydər Əliyev Fondunun, onun prezidenti, millət vəkili,
UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban
xanım Əliyevanın təhsil quruculuğu sahəsindəki çoxşaxəli
fəaliyyətləri araşdırılır və təqdir edilir.
Monoqrafiyada təhsil tariximizin birinci respublika
dövrünə-ADR dövrünə xüsusi həssaslıqla diqqət yetirən
müəllif ali təhsilli mütəxəssis hazırlığı ilə bağlı bu
dövrdə görülən işlərdən bəhs edərək yazır: "Ali təhsilli
milli mütəxəssislərin hazırlanması təhsil quruculuğunda
mühüm yer tuturdu... Bununla bağlı milli hökumətin ilk
tədbiri xüsusi Parlament Komissiyası tərəfindən seçilmiş
yüz nəfər azərbaycanlı gəncin xaricdə oxumağa
göndərilməsi oldu".
Monoqrafiyada, qeyd etdiyimiz kimi, mühüm məsələlərdən
biri ümummilli lider Heydər Əliyevin milli təhsil
strategiyasının müəyyənləşdirilməsində və təhsil
quruculuğunun formalaşması sahəsində çoxşaxəli
fəaliyyətinin tədqiqata cəlb edilməsidir. Çünki ölkədə
elmin, təhsilin, ümumilikdə mədəniyyətin inkişafında
müstəsna xidmətləri olan Heydər Əliyev rəhbərliyinin
bütün dövrlərində bu sahəyə diqqət və qayğısını
əsirgəməmiş, daim milli elmimizin, təhsilimizin güclü
himayədarı kimi çıxış etmişdir. Ümummilli liderin bu
sahəyə son dərəcə həssas münasibəti heç də səbəbsiz
deyildi. Heydər Əliyev həmişə elmin, təhsilin inkişafına
milli təhsil quruculuğu prosesinin zəruri əsası kimi
yanaşır, xalqın intellektual səviyyəsinin artırılmasını
ən vacib vəzifələrdən biri kimi nəzərdən keçirirdi.
Müəllif ulu öndərin təhsil sahəsindəki fəaliyyətinin
əsas istiqamətlərinə toxunaraq yazır: "O, Azərbaycan
maarif sisteminin ştat heyətini yerli kadrlar hesabına
milliləşdirir, respublikanın hər yerində, xüsusən, kənd
yerlərində məktəblər tikdirir, müəllimlərə qayğı
göstərir, təyinat sistemini genişləndirir, təyinatla
kənd yerlərində işləyən müəllimlərə mənzil kirayə haqqı
verilir və digər güzəştlər edilir, gənclərə ali təhsil
almaq üçün şərait yaradılır, kənd yerlərini
mütəxəssislərlə təmin etmək üçün gənclər ali məktəblərə
müsabiqədənkənar qəbul edilir, ali məktəblərin
şəbəkəsini genişləndirir, onların maddi-texniki bazası
gücləndirilir, Azərbaycan təhsilinin qabaqcıl dünya
ölkələrinin təhsil sistemi ilə əlaqəsini qurmaq üçün
səylər göstərilirdi".
Ümumiyyətlə I və II fəsil Azərbaycan təhsilinin inkişaf
tarixinə xronoloji baxış olmaqla bərabər, son dərəcə
geniş statistik rəqəm və hesabatlara istinadən faktoloji
materiallara əsaslanaraq orijinal araşdırmanı ərsəyə
gətirə bilməsi xüsusi qeyd edilməlidir.
Monoqrafiyanın III fəsli Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyevin hakimiyyətə gəldiyi zamandan
təhsilin inkişafı sahəsində görülən işlərin tədqiqi və
təhlilinə həsr edilmişdir.
Ölkə başçısının "bizim ən böyük resursumuz insanların
biliyidir, savadıdır. Biz öz imkanlarımızdan səmərəli
istifadə edərək maddi kapitalı insan kapitalına
çevirməliyik" fikrini əsas götürən monoqrafiya müəllifi
bu dövrdə təhsilin modernləşməsi və beynəlxalq
standartlara inteqrasiyası baxımından həyata keçirilən
layihələri tədqiqata cəlb etmişdir. Göstərilən fəsildə
toxunulan məsələlərin elmi-yanaşma arealı da geniş
coğrafiyası ilə diqqəti cəlb edir: müasir təhsilin
strategiyası, Milli Kurikulum, dərslik siyasəti,
informasiya əsrinin meyarları, Azərbaycanda distant
təhsil, təhsil yoxsulluğa qarşı, Azərbaycanda ali
təhsilin inkişaf perspektivləri, Bolonya
prosesi-reallıqlar, problemlər, perspektivlər,
Azərbaycan təhsilində yeni istiqamətlər, yaşlıların
təhsili, insan kapitalı.
Müəllif qeyd edir ki, "Prezident İlham Əliyevin
rəhbərliyi ilə Azərbaycanın son illər əldə etdiyi
tərəqqinin əhatəsi ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafı,
insanlarımızın maddi-rifah halının yaxşılaşması,
respublikamızın inkişaf göstəricilərinə görə dünyada
lider dövlətlərdən birinə çevrilməsi reallığından daha
genişdir, ölkəmizdə ictimai-siyasi sabitliyin
qorunmasını təmin edən əsaslar son illərdə daha da
möhkəmləndirilmiş, Azərbaycanda bütün dünyanın örnək
kimi qəbul etdiyi milli, dini, mədəni tolerantlıq mühiti
formalaşdırılmışdır".
Konkret faktlara istinadən milli təhsilimizin beynəlxalq
əlaqələrinin geniş mənzərəsinin yaradıldığı
monoqrafiyadan öyrənirik ki, "Təhsil Nazirliyi ABŞ,
Fransa, Böyük Britaniya, Qazaxıstan, Almaniya, Rusiya,
Çin, Yaponiya, İsrail, Cənubi Koreya, Səudiyyə
Ərəbistanı, Türkiyə, İran, Misir, Hindistan, Ukrayna,
Gürcüstan, Moldova, Çexiya, Slovakiya, Özbəkistan və
Polşa kimi ölkələrlə birbaşa təhsil əlaqələri
yaratmışdır və bu əməkdaşlıq bu gün də uğurla davam
etdirilir". Bu sahədə görülən çoxşaxəli işlərlə bərabər
ölkəmizin ali məktəblərinin xarici ölkələr üçün kadr
hazırlığı sahəsində əldə etdiyi uğurlar da monoqrafiyada
təhsil statistikasının dili ilə geniş elmi-nəzəri
təhlilini tapmışdır.
Monoqrafiyada son vaxtlar həyata keçirilən hər bir
layihəyə münasibət bildirilmiş, beynəlxalq təşkilatların
müvafiq normativ sənədlərinə istinadən görülmüş işlərin
koordinasiyasına toxunulmuşdur.
Monoqrafiyada müəllif haqlı olaraq müasir bazar
iqtisadiyyatı şəraitində təhsilin keyfiyyətini
artırmaqla, dövlətin iqtisadi və mənəvi dəyərlərinin
qorunmasına, inkişaf etdirilməsinə, respublikanın əmək
qabiliyyətli əhalisinin tam və səmərəli məşğulluğunun
təminatına nail olmaq qənaətinə gələrək, qeyd edir ki,
bunun üçün ilk növbədə respublika vətəndaşlarının ümumi
inkişaf səviyyəsinin, intellektual potensialının,
peşə-ixtisas dərəcəsinin və təhsil səviyyəsinin
artırılması vacibdir. Çünki hər bir vətəndaşın
mütəxəssis kimi yetişdirilməsi, formalaşdırılması və
cəmiyyətdə rolunun artırılmasına qısa vaxtda nail olmaq
mümkün deyil. Buna görə də yüksək kadr hazırlığına nail
olmaq üçün hər kəsin təhsilin bütün pillələrində yüksək
təhsil almasına şərait yaradılmalıdır - qənaətinə gələn
müəllif bunun üçün ölkədə həyata keçirilən yeni təhsil
quruculuğunun geniş inkişaf mənzərəsini vermişdir.
Monoqrafiyada həmçinin Heydər Əliyev Fondunun
prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri
Mehriban Əliyevanın humanitar sahədəki ahəngdar
fəaliyyəti, xüsusilə təhsil quruculuğuna yeni impuls
vermək baxımından müstəsna xidmətləri də geniş
ictimai-pedaqoji təhlilə cəlb edilmişdir.
Monoqrafiyada "Heydər Əliyev Fondu milli maarifçilik
ənənələrinin davamçısıdır", "Gələcəyə körpü", "Yeniləşən
ölkənin yeni məktəbləri" başlığı altında verilən
materiallarda ölkənin birinci xanımı Mehriban
Əliyevanın çoxşaxəli maarifçilik fəaliyyəti
işıqlandırılmışdır.
Hümeyir Əhmədovun "Azərbaycanda təhsilin inkişaf
strategiyası" monoqrafiyası ölkəmizdə həyata keçirilən
dövlət təhsil siyasətinin xronologiyasını verməklə mühüm
elmi nəzəri-praktik əhəmiyyət daşıyır. Monoqrafiya
təhsil işçiləri, təhsilşünaslar və təhsili idarəetmə
üzrə mütəxəssislər üçün, eləcə də çoxminli
professor-müəllim heyəti və tələbə kollektivi üçün əsl
töhfədir.
Pedaqogika üzrə elmlər doktoru Hümeyir Əhmədovun ölkə
pedaqoqları içərisində Almaniyada monoqrafiyası nəşr
olunan və son dövrün ən uğurlu elmi-pedaqoji
ədəbiyyatlardan olmaqla ölkəmizdə həyata keçirilən
təhsil islahatının ingilis dili vasitəsilə Avropa
ölkələrində təbliği baxımından da müstəsna əhəmiyyət
daşıyır.
Fərrux RÜSTƏMOV,
əməkdar elm xadimi, pedaqogika üzrə elmlər doktoru,
professor, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin
dekanı
Həsən BAYRAMOĞLU,
pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji Universitetinin dosenti |
