|
 Böyük Britaniya və Rusiyanın bir
çox kütləvi informasiya vasitələrində verilən
məlumatlara görə, Avropoda ilk dəfə 2014-cü ildə Böyük
Britaniyanın "Grove House" məktəbində şagirdlərə onların
sağlamlığının qorunması üçün ayaq üstə dərs keçməyə
başlayıblar. Halbuki, Azərbaycanda bununla bağlı işlərə
2013-cü ilin iyun ayından başlanılıb. 2014-2015-ci
tədris ilindən isə Azərbaycanın milli brendi olan "Sağlam
təhsil - sağlam millət" layihəsi çərçivəsində ölkəmizin
6 ümumi təhsil məktəbində 15 "Sağlam təhsil sinfi"
yaradılıb. Böyük Britaniyanın www.dailymail.co.uk
portalında dərc olunmuş həmin yazılardan birini
tərcümə edərək oxucularımızın nəzərinə çatdırırıq.
Britaniyalı
məktəblilər ayaq üstə oxuyacaqlar
Hələ son vaxtlara qədər sözə baxmayan şagirdi
yoldaşlarının istehzalı baxışları altında sinifdə
dərsin sonuna qədər ayaq üstə durmaqla
cəzalandırırdılar. İndi isə Böyük Britaniyada bütün
siniflər ayaq üstə dərs keçirlər. Böyük Britaniyanın
www.dailymail.co.uk saytının yazdığına görə, ötən
ilin mayından Böyük Britaniyanın Bredford şəhərindəki
ibtidai məktəbdə qeyri-adi eksperiment başlayıb.
Avropada ilk dəfə olaraq keçirilən eksperiment ölkənin
Lafboro Universitetinin alimləri tərəfindən təşkil
olunub. Bir neçə sinifdə ayaq üstə işləməyə imkan
verən 6 xüsusi parta yaradılıb. On yaşlı uşaqlar 7
həftə ərzində dərslərdə xüsusi partalar arxasında dərs
keçiblər. Partanın hündürlüyü uşaqların boyuna görə
tənzimlənir. Şagirdlərə dərsin bir hissəsini parta
arxasında ayaq üstə keçirmək tövsiyə olunur. Lakin
əgər bu vəziyyətdə uşaq yorulacaq və ya sadəcə onun
üçün yazmaq çətin olacaqsa, o, dərhal parta
arxasında öz yerinə qayıda bilər. Alimlər iddia
edirlər ki, enerji sərfinin artması ilə yanaşı ayaq
üstə oxumaq şagirdlərin diqqətinin cəmləşməsinə xidmət
edir. Buna görə də uşaqlara böyük fasilələrdən sonra
ayaq üstə oxumaq tövsiyə olunur. Universitetin
professoru Steysi Klemens qeyd edir ki, bu cür təhsil
uşaqlarda, xüsusən də yeməkdan sonra hökmən yaranan
yuxuya meyilliliyi aradan qaldırır.
Eksperimentin təşəbbüskarlarının fikrincə, bu cür tədris
mühiti dərsdə uşaqların diqqətini keçilən mövzu
üzərində cəmləşdirməyə və onların sağlamlığını
yaxşılaşdırmağa kömək edəcək. Layihənin müəlliflərindən
olan doktor Salli Barber qeyd edir ki, eksperimenti
keçirməkdə iki məqsəd va r.
Birincisi, uşaqları sağlam həyat tərzinə alışdırmaq.
Alimlər tərəfindən artıq sübut olunub ki, oturaq həyat
tərzi uzunmüddətli perspektivdə diabetə gətirib çıxara
bilər, dərslərdə ayaq üstə dayanmaq vərdişinin
yaranması isə məhz uşaqların gün ərzində oturaq
vaxtının azalmasına xidmət edir. İkincisi,
tədqiqatçıların fikrincə, ayaq üstə tədris şagirdlərin
davranışına və diqqətin konsentrasiyasına müsbət təsir
göstərə bilər. Salli Barber eksperimentin nəticələrinə
dair ilkin hesabatın bu ilin sentyabrında dərc
olunacağını bildirib.
İbtidai məktəbin 28 yaşlı müəllimi Hanna Rocers
eksperiment barədə təəssüratlarını belə bölüşüb:
"Şagirdlər ilk dəfə idi ki, bu cür eksperimentdə iştirak
edirdilər, onlar çox həyəcanlı idilər, indi isə bu cür
tədrisi sevirlər. Mən iki həftəlik tədrisin nəticələrinə
görə deyə bilərəm ki, yenilik uşaqların inkişafına səbəb
olub".
Qeyd olunur ki, ayaq üstə təhsil təcrübəsi və
təcrübəyə əsaslanan məktəblər Avstraliya, Yeni Zelandiya
və Amerikada da mövcuddur.
Mənbənin məlumatına görə, şagirdlər arasında
piylənmənin artması da Böyük Britaniyanın Təhsil
Nazirliyi və Səhiyyə Nazirliyini ciddi narahat edir.
Son illər Qərb ölkələrinin bir çoxunda iş yerlərində,
ofislərdə xüsusi yazı masası yaradılıb ki, işçilərə
ayaq üstə işləməyə imkan verir. Alimlər sübut ediblər
ki, insanlar şaquli vəziyyətdə öz tarazlıqlarını
saxlamaq üçün daha çox enerji sərf edirlər. Beləliklə
iş gününün heç olmasa yarısını işdə ayaq üstə
keçirməklə nəzəri cəhətdən arıqlamaq olar. Bu fakt
Böyük Britaniyanın Təhsil Nazirliyi və Səhiyyə
Nazirliyinin rəsmi nümayəndələrinin diqqətindən
yayınmayıb. Hər iki qurum uşaqların sağlamlıqlarının
qorunması üçün ciddi tədbirlər üzərində işləyirlər.
Qeyd olunur ki, uşaqlar arasında kökəlmənin səviyyəsinə
görə Birləşmiş Krallıq hətta Qərbi Avropanın bir
sıra ölkələrini qabaqlayıb. Beləliklə də ayaq üstə
təhsil həm də şagirdlərin daha sağlam inkişafını təmin
edəcək.
"Oğlumun "Sağlam təhsil sinfi"ndə
oxuması ürəyimcədir"
 Sevda
SƏTTAROVA,
Bakıdakı 214 nömrəli tam orta məktəbin valideyni
Nə yaxşı ki, belə bir layihə həyata keçirilir. Biz
valideynlərə imkan verilir ki, sinif seçimi edək. Oğlum
Ruslanın məhz "Sağlam təhsil sinfi"ndə təhsil alması
ürəyimcədir. Burada istər şagirdlərin yüksək təhsil
almasına, istərsə də onların sağlamlıqlarına göstərilən
diqqətdən çox razıyam. Uşağım evə gələndə onda heç bir
yorğunluq hiss olunmur. Yaxşı olardı ki, bu siniflər
davamlı olsun, getdikcə yuxarı siniflər üzrə də
yaradılsın. Mənim ətrafımda olan insanlar da öz
uşaqlarının məhz belə sinifdə təhsil almasını
istəyirlər.
Günay HÜSEYNOVA,
Bakıdakı 114 nömrəli tam orta məktəbin valideyni
Oğlumun bu məktəbin "Sağlam təhsil sinfi"ndə təhsil
almasından çox razıyam. Boynunda əyrilik var idi, bu
sinifdə təhsil alandan boynu düzəlib, boyu artıb.
Uşağımın səhhəti ilə bağlı müsbətə doğru dəyişiklik
görürəm. Sağlamlığındakı bu dəyişikliklər həkimin
müdaxiləsi olmadan baş verib. Bu sinifdə şagirdlərin
istər təhsil almaları, istərsə də sağlamlıqları ilə
bağlı yaradılan yüksək şərait bir valideyn kimi
ürəyimcədir. Onu da deyim ki, oğlum çox utancaq idi,
müəlliminin səmimi münasibəti, uşaqlar arasında xoş
ünsiyyət ondakı utancaqlığın da aradan qalxmasına
kömək edib.
Aysel LƏTİFZADƏ,
Bakıdakı 114 nömrəli tam orta məktəbin I sinif şagirdi
Mənim sinfim və ev tapşırıqlarım başqalarından
fərqlənir, oturduğum parta da qeyri-adidir. Biz dərsdə
idman hərəkətləri də edirik. Mən sinifdə darıxmıram.
Müəllimim Elfira Nurullayevanın xoş ünsiyyəti,
mehribanlığı biz şagirdlərin daha sərbəst olmasına,
dərslərimizi sevə-sevə hazırlamağımıza səbəb olur.
Plastilindən fiqurlar düzəldirik və bu məşğuliyyəti
çox sevirəm. İstirahət günlərimizdə məktəb üçün
darıxıram.
"Sağlam təhsil"lə bağlı görülən işlərin xronikası
* 2013-cü ilin iyun ayından başlayaraq Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyinin yeni rəhbərliyi milli
quruluşa uyğun "Sağlam təhsil - sağlam millət" layihəsi
üçün dərhal hazırlıq işlərinə başladı.
* 2013-cü ilin dekabr ayında Azərbaycan Respublikası
təhsil naziri "Təhsilalanların sağlamlığının qorunması
və təlim nailiyyətlərinin yüksəldilməsi sahəsində təhsil
texnologiyalarının tətbiqi üzrə işçi qrupunun
yaradılması haqqında" əmr imzaladı.
* 2014-cü ilin yanvar ayında Təhsil Nazirliyinin
sifarişi ilə "Oturaq həyat tərzi - sivilizasiyanın
xəstəliyi" adlı elmi-kütləvi film Azərbaycan dilinə
tərcümə edilib. Film disk şəklində 8 min nüsxə
artırılaraq ümumtəhsil, ilk peşə-ixtisas, orta ixtisas
və ali təhsil müəssisələrinə paylanılmaqdadır. Daha
geniş yayımlanması üçün film mərkəzi və regional
kanallara da təqdim edilib.
* 2014-cü ilin aprel-may aylarında Təhsil Nazirliyinin
sifarişi əsasında Azərbaycan Tibb Universiteti və Milli
Təhsil Texnologiyaları Mərkəzi tərəfindən "Coca-Cola"
şirkətinin qismən dəstəyi ilə həyata keçirilən "Sağlam
təhsil - sağlam millət" layihəsi çərçivəsində
məktəblilərin sağlamlıq vəziyyətinin müayinəsi
aparılmışdır. 2500 şagird arasında tibbi müayinələrin
birinci mərhələsi həyata keçirilmişdir. Bu müayinələrin
əsas məqsədi məktəblilərin psixi-fiziki sağlamlığının
mövcud vəziyyətinin araşdırılması olmuşdur.
* 2014-cü ilin avqust ayında cənab Prezident İlham
Əliyevə və Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban
Əliyevaya 23 nömrəli məktəbin açılışında ilk "Sağlam
təhsil sinfi" təqdim olundu.
* 2014-cü ilin sentyabr ayında Bakı və Sumqayıt
şəhərlərinin 6 ümumtəhsil məktəbində 15 birinci "Sağlam
təhsil sinfi" fəaliyyətə başladı. Qeyd edilməlidir ki,
bu "Sağlam təhsil sinif"lərində tədris hərəkətdə təlim
şəraitində təşkil edilir. Şagird masaları həm qismən
oturaraq, həm də ayaq üstə çalışmaq imkanı yaradır. Bu
masaları hazırda istifadə edilən məktəb masalarından və
Britaniyada istifadə olunan hündür iş masalarından
fərqləndirən ən mühüm cəhət onların səthinin 16°
altında maili olmasıdır. Belə maililik şagirdin vizual
dərketməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bundan
əlavə, Britaniyadan fərqli olaraq "Sağlam təhsil
sinif"lərində digər avadanlıqlar da layihəyə uyğun
hazırlanaraq yerləşdirilib: vaxtı tənzimləyən Sağlam
Təhsil Pultu; reaksiyanı, vestibulyar aparatı və yan
görməni inkişaf etdirən Vizual Vestibulyar Məşqçi
Sistemi; göz əzələlərini və dayaq-hərəkət aparatını məşq
etdirən tavanda Universal Simvollar Sxemləri, otağın
xüsusi işıqlandırması, psixoloji tələblərə uyğun
quruluşu və idman avadanlığı.
* 2014-cü ilin sentyabr-oktyabr aylarında müayinələrin
ikinci mərhələsi baş tutmuşdur. Qeyd edilməlidir ki,
dörd mərhələli müayinənin birinci mərhələsi mövcud
vəziyyəti öyrənməyə xidmət edirdisə, digər ikinci,
üçüncü və dördüncü mərhələsi Bakı və Sumqayıt
şəhərlərinin 6 ümumtəhsil məktəbinin 15 birinci
sinfində tətbiq edilən sağlam təhsil texnologiyalarının
səmərəliliyi vəziyyətinin, "Sağlam təhsil sinif"lərində
təhsil ili ərzində şagirdlərin psixi-fiziki
sağlamlığının dinamikasının öyrənilməsi məqsədi ilə
həyata keçirilir. Belə siniflərin nəticələrini sağlam
təhsil texnologiyaları tətbiq edilməyən siniflərin
nəticələri ilə müqayisəli təhlil etmək üçün qeyri-pilot
birinci siniflərdə də oxşar müayinələr aparılır.
* 2015-ci ilin yanvar ayında tibbi monitorinqin üçüncü
mərhələsi həyata keçirildi və birinci yarımilliyin
nəticələri bilindi. Müddət qısa olsa belə, ilkin
trendlər bəlli oldu. Təhlil göstərdi ki, "Sağlam təhsil
(ST) sinif"lərində oxuyan oğlanların boy artımı 3 ay
ərzində orta hesabla 1,2 sm təşkil etmiş, ənənəvi
siniflərdə (KT) isə bu göstərici 0,5 sm-ə bərabər
olmuşdur. Qızlarda bu müvafiq olaraq 1,6 və 1,5 sm
təşkil etmişdir.
* 2015-ci ilin aprel-may aylarında dördüncü mərhələ
həyata keçiriləcək. Azərbaycan Tibb Universitetinin
"Sağlam təhsil sinif"ləri barədə illik hesabatının yay
aylarında yekunlaşması planlaşdırılır.
* 2015-ci ilin sonunda, ümumiyyətlə, layihə çərçivəsində
müxtəlif məktəblərdə, müxtəlif yaş qruplarında
məktəblilər arasında keçiriləcək tibbi, gigiyenik,
psixoloji və pedaqoji monitorinqlər üzrə hesabatların
və tövsiyə sənədlərinin hazırlanması planlaşdırılır.
* 2015-ci ilin sentyabr ayında yeni "Sağlam təhsil
sinif"lərinin açılması planlaşdırılır.
* Eyni zamanda Təhsil Nazirliyində "Meqa Sağlam Təhsil
Məktəbi" layihəsi üzrə işlər başlanıb. |
