Javascript DHTML Drop Down Menu Powered by dhtml-menu-builder.com

ARXİV

26 İyun 2015 - №23

 

Həyat bilgisinin tədrisində inteqrasiya

 

Mayisə QASIMOVA,
Bakıdakı 83 nömrəli məktəb-liseyin ibtidai sinif müəllimi
 

Böyütmək üçün seçinIII sinifdə 9 fənn tədris  olunur ki, onlardan  da  biri həyat bilgisidir.

Bilirik ki, başqa  fənlərdən  fərqli olaraq, həyat bilgisi konkret  bir  elmin əsasını öyrətmir. Fənnin tədrisində şagirdlərdə mənəviyyat, sağlamlıq, təhlükəsizlik, fövqəladə hallarda  mühafizə, vətəndaşlıq, ekologiya, cəmiyyət  haqqında bilik və bacarıqlar formalaşdırılır.

Mən də şagirdlərdə bu fənnə maraq oyatmaq, onun köməkliyi ilə əxlaqi yetkinlik, saflıq, düzlük, ədalətlilik, dözümlülük, tolerantlıq, özünə və başqalarına hörmət kimi yüksək mənəvi keyfiyyətlər  aşılamaq, onları əsl vətənpərvər kimi tərbiyə etmək  üçün fənnin tədrisində yalnız  fəndaxili, fənlərarası inteqrasiyanı  yox, həm də təlimin metod  və texnologiyalarının inteqrasiyasından  geniş istifadə edirəm.

Təcrübəmdən  müəyyən  etmişəm ki, fənlərarası əlaqə şagirdləri tədris  prosesində  fəallaşdırır, onların idraki, zehni qabiliyyətini inkişaf etdirir.

Fikrimi bu il martın 5-də 3 d sinfində həyat bilgisi fənnindən "Qonşularımız" mövzusunda dediyim  "açıq dərs"in nümunəsində şərh  edirəm.

Dərsə  davamiyyət yoxlandıqdan sonra proyektor vasitəsilə dərsin keçirildiyi tarix, mövzusu, məqsədi, standartları, bacarıq  səviyyələri ekranda işıqlandırılır və  sinfə belə bir sualla müraciət  edilir:

M.:  - Uşaqlar,  05.03.2015 nəyi göstərir?

Ş.:  - Dərsin keçirildiyi tarixi.

M.: - Riyaziyyatla əlaqələndiriləndə bunlar nə adlanır?

Ş.:  - Zaman vahidləri.

M.: - "05" günü  göstərir. Gün isə həyat bilgisindən öyrəndiyimizə görə  yerin  öz  oxu ətrafında fırlanması nəticəsində yaranır. Bir  gün 24 saatdır.

"03" ayı göstərir. İlin III ayı mart ayıdır, yaz fəslinə aiddir.

"2015" isə ili ifadə edir. İl yerin günəş ətrafında fırlanması nəticəsində  12 aya başa çatır.

Sonra dərsimizin neçənci saatda keçirildiyini soruşuram və deyirəm:

M.: - Uşaqlar,  bu dərsi III saat yox, I saat keçsəydik dərsə nəyi oxumaqla  başlayardıq?

Ş.: - Müstəqil Azərbaycan Respublikasının  Dövlət  himnini oxumaqla.

Himn haqqında məlumatlar verilir.

 Sonra lövhədə gerbimiz, bayrağımız nümayiş etdirilir, məlumatlar  verilir. Şagirdlər bayrağın rənglərini şərh edərək deyirlər ki, texnologiyaya görə xromatik, həyat bilgisinə görə spektral, təsviri incəsənətə görə əsas və alınma, soyuq və isti rənglərə ayırmaq  olar. Musiqiyə uyğun mahnılar, Azərbaycan dilindən öyrəndikləri şeir və hekayələr söyləyir, müdriklərin deyimlərindən sitatlar gətirir, hər üçünün dövlət rəmzləri olduğunu bildirirlər.

Sonra müstəqil dövlətin başqa əlamətləri soruşulur, Konstitusiyanın maddələrinə əsasən izah  olunur, Konstitusiya və bayraq gününün keçirildiyi tarixlər qeyd  olunur.

 Dövlətimizin sərhədləri, ərazisi, şəhərləri, çay və gölləri xəritədə göstərilir.

Motivasiya yaratmaq üçün lövhəyə belə bir cədvəl salınır.

  

Şagirdlərə tapşırılır ki, cədvəldə verilənləri oxusanız, bugünkü dərsimizin mövzusunu biləcəksiniz.

Əvvəlcə şagirdlər mövzunu aydınlaşdıra  bilmirlər və  deyirlər  ki, mövzu informatikadan öyrəndiyimizə görə, koda  qoyulub. Kodu açmaq  üçün onu dekodlaşdırmaq lazımdır. Bunun üçün isə açar sözlər deyilməlidir.

Şagirdlərə açar sözlər  verirəm, məlumatlandırıram ki, mövzu əlifba sırasına görə kodlaşdırılıb. Azərbaycan dili fənninə inteqrasiya yaranır, əlifba günü haqqında məlumat verilir və kod açılır, mövzu müəyyənləşdirilir. Məlum olur  ki, dərsin mövzusu "Qonşularımız"dır.

Qonşu  kimdir, kimlərə qonşu  deyilir, mövzumuzda  hansı qonşulardan söhbət  getdiyi müəyyənləşdirilir. Qeyd  olunur  ki, bugünki dərsimizdə  müstəqil Azərbaycan Respublikası ilə həmsərhəd  olan dövlətlərdən söhbət gedəcək.

Tədqiqat sualı proyektor  vasitəsi ilə lövhədə işıqlandırılır:

- Azərbaycan Respublikası quruda neçə dövlətlə həmsərhəddir?

- Cavab: 5 dövlətlə.

Dövlətlər xəritədə göstərilir və məlumat verilir ki, dərsimizdə qonşu dövlətlərdən də nümayəndələr  var. Proyektor vasitəsi ilə lövhəyə hər  bir  dövlət  haqqında  məlumat salınır və gələn bir  qonaq öz ana dilində özü  haqqında  məlumat verib, dediklərini də Azərbaycan dilinə tərcümə edir. Qeyd olunur  ki, sizə ingilis  dili də tədris olunduğundan İngiltərədən də qonaq dəvət etmişik. Ancaq bu bizimlə həmsərhəd olan dövlət  deyil. Nitq etigetlərinə görə qonaqlara xoş sözlər  deyilir.

Növbəti sual verilir:

- Bəs  hansı dövlətdən qonaq  dəvət  etməmişik, heç çağırmazdıq da?

Ekranda ermənilər, onların vəhşilikləri haqqında fraqmentlər göstərilir və qeyd  olunur  ki, ermənilər bizim düşmənimizdir.

Yenə Azərbaycan dövləti, azərbaycanlılar haqqında məlumat verilir, yazılı və şifahi  xalq ədəbiyyatına müraciət olunur.

Sonra  isə  mətni ifadəli oxudur və izah edirəm. Başa salıram ki, siz düzgün, ifadəli oxumalı, dilimizi yaxşı bilməlisiniz ki, oxuduğunuzu anlayasanız və anlada  biləsiniz.

Dərs  "Oğuz", "Azadlıq", "Yaşıl dünya", "Sülh" qruplarına lider  seçilməsilə  davam etdirilir. Qruplara işçi vərəqləri paylanır, tapşırıqlar haqqında izahat verilir, tapşırığın yerinə yetirilməsi müddətinin 5 dəqiqə olduğunu qeyd  edirəm.

Şagirdlərin tapşırıqları sərbəst yerinə yetirmələrinə nəzarət edirəm və tapşırıqların yerinə yetirilməsi müddətində isə ekranda  dahi şairimiz S.Vurğunun "Azərbaycan" şeiri səsləndirilir. Vaxt  qurtarır. Təqdimat başlanır.

"Oğuz" qrupunun təqdimatı:

"Oğuz" qrupunun I tapşırığı - torpaqlarımız işğal olunma tarixinə görə ardıcıllıqla nömrələnir, tarixləri yazılır, Xocalı soyqırımı haqqında məlumat verilir.

II tapşırıq:  Şuşa, onun yaranması, Vətən  bağı haqqında məlumat verilir, texnologiya  fənnilə  əlaqədar  olaraq süfrə atributu olan salfetlə "Xarı bülbül" hazırlanır, onun  haqqında  məlumat verilir. Kompüterdə isə Point  proqramında  üçrəngli bayraq  çəkilir, arzu edilir  ki, çəkilmiş bayraq işğal olunmuş torpaqlarımızda dalğalansın.

III tapşırıq - Ermənilərin özününküləşdirmək istədiyi "Sarı gəlin" mahnısı pantomima şəklində göstərilir, açıqlanır ki, qız saçının ucunu hörmək istədi, gülü dərmək istədi, oğlan qoymadı. Bizə belə gəlir bunlar bizim xalq mahnısı olan "Sarı gəlin"i hərəkətləri ilə göstərdilər.  Mahnı uşaqlar tərəfindən ifa  olunur.

"Azadlıq" qrupunun təqdimatı:

I tapşırıq - Verilmiş qəhrəmanların adları müvafiq cədvələ uyğun qruplaşdırılır və hər  bir qəhrəman haqqında məlumat verilir.

II tapşırıq - 20 Yanvar faciəsi haqqında məlumat verilir, şəhid  gülü  olan qərənfil texnologiyaya uyğun olaraq parça ilə hazırlanır, informatika ilə əlaqəli şəkildə kompüterdə Point proqramında "Şəhidlər xiyabanı" təsvir  olunur, "Vörd" proqramına  uyğun  "And yerimiz" yazırlar.

III tapşırıq - Əlində qərənfil olan şagird pantomima göstərir. Məlum olur ki, o, M.Aslanın "Ağla, qərənfil" şeirini söyləyir.

Axırda  II qrup "Şəhidlər  xiyabanı"  mahnısını xorla  ifa edir, ermənilərə lənət  oxunur.

"Yaşıl dünya" qrupunun  təqdimatı:

I tapşırıq  - Milli bayramlarımız Klaster  üsuluna görə şaxələndirilir, dini bayramlar haqqında məlumat verilir, Azərbaycan dili fənninə inteqrasiya  olunur.

II tapşırıq - Novruz  bayramı haqqında  məlumat verilir, Kosanın  papağı texnologiya fənni ilə əlaqədar rəngli kağızdan hazırlanır, riyaziyyata inteqrasiya olunaraq deyilir  ki, konus  formasındadır, fəza fiqurudur.

Kompüterdə Novruzun atributu olan səməni çəkilir, "yaz" sözü anaqram kimi dəyişdirilib yay, metoqram kimi saz alınır. Musiqi fənnindən öyrəniblər  ki, saz milli musiqi alətimizdir, aşıqlar ifa edir. Kamança, tar, dəf də musiqi alətidir, milli alət kimi "Üçlük" adlanır.

III tapşırıq - Pantomima göstərilir (erməni əlini atır papağa, azərbaycanlı əlindən alıb öz  başına qoyur, əlin atır yarpaq dolmasına yenə azərbaycanlı özü yeyir. Torpağı yenə azərbaycanlı müdafiə edir).

Pantomima açılır: Məlum olur  ki, bir  ermənilərin, bir də qaraçıların  heç vaxt papağı olmayıb. Papaq  isə  namus, qeyrət rəmzidir, bu da ermənilərdə yoxdur. Dolma isə bizim milli yeməyimizdir, onu da oğurlamaq istəyirlər. Torpaq da bizimdir, torpaqdan pay ola bilməz.

Qrup M.Tağıyevin "Torpaqdan pay olmayır" mahnısını oxuyur.

"Sülh" qrupunun təqdimatı:

I tapşırıq - verilmiş tarixi günlər və bayramların  qeyd olunma tarixi yazılır, işarələnmiş Milli Qurtuluş Günü və 31 dekabr - Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü  haqqında məlumat verilir.

II tapşırıq - Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev haqqında, gül bayramı haqqında məlumat verilir. Muncuqlarla  kompozisiya  hazırlanır,  "10 may", "sülh" sözləri yazılır, buta düzəldilir.

III tapşırıq - pantomima göstərilir, izah olunur  ki, bu milli rəqsimiz olan "Yallı"dır. "Yallı" həm  də birlik rəmzidir, bizi Qobustan qayalarına  aparır. Axırda A.Ağayevin  ifa etdiyi "Xalq Heydər  söyləyəcək" mahnısından bir hissə  oxunur.

Qrupların  təqdimatından sonra fəndaxili inteqrasiya  gedir, yeraltı, yerüstü sərvətlərimiz nümayiş olunur, onlar haqqında məlumat verilir. Xatırladıram ki, yəqin bundan sonra qonaqlarımızı tarixi abidələrimizə apararsınız. Hər  bir  şagird  aparacağı tarixi abidə haqqında məlumat verir. Əsasən Azıx mağarası haqqında məlumat verməklə bildirirlər  ki, biz qədim xalqıq və bizim zəngin keçmişimiz var.

Şagirdlərə sual verirəm  ki, biz  onları hara apara bilmirik?

- İşğal olunmuş torpaqlarımıza.

- Bu torpaqları necə ala  bilərik?

- İstərdik ki, sülh yolu ilə alaq, ala bilməsək müharibə yolu ilə alacağıq.

- Bunun üçün nə lazımdır?

- Güclü ordu.

Ekranda Azərbaycan Respublikasının  Prezidenti İlham Əliyevin  ordumuz  haqqında  dediyi sözlər  səslənir.

Uşaqlar  yorğunluğunu aradan qaldırmaq məqsədilə idman edirlər. Dərs  müddətində nə öyrəndikləri suallarla yekunlaşdırılır. Belə nəticəyə gəlinir ki, biz qonaqpərvər, sadə, səmimi xalqıq. İstəmirik ki, qonşularla bizim aramızda münaqişə olsun, çünki münaqişə olanda hər  2 tərəfin dincliyi pozulur. Ona  görə də biz hər  zaman mehriban olmaq  istəmişik.

Beləliklə,  uşaqlar qeyd  edirlər ki, biz bu gün çoxlu informasiya  aldıq, vətənə, müəllimə, anaya aid bayatı, şeir, atalar sözləri söylənilir. "Əziz müəllimim" mahnısı oxunur.

Ev tapşırığı olaraq atalar sözləri yazmaq, qonşu dövlətlərin  adlarını əlifba  sırası ilə düzmək və esse yazmaq verilir.

Qrupların  işləri informatika fənnindən öyrəndikləri gülüş kodu ilə qiymətləndirilir. Qiymətləndirmə zamanı əməkdaşlıq, qrup işləri, nəticə nəzərə alınır.

Ekranda ümummilli liderimiz Heydər  Əliyevin "Mən  fəxr  edirəm  ki, Azərbaycanlıyam" sözləri səslənir. Uşaqlar əllərində üçrəngli bayrağımızı dalğalandıraraq M.Maqomayevin "Ana Vətən" mahnısını oxuyurlar.

Bu dərsin nümunəsinin yığcam təsviri təsdiq edir ki, həyat bilgisi fənnindən bir  mövzunun tədrisində bütün fənlərlə əlaqə yaratmaq mümkündür. Dərsdə fənlərarası əlaqə isə şagirdləri fəallaşdırır, vətənpərvərlik hissi tərbiyə edir, vətənə, təbiətə, rənglər aləminə maraq oyadır, onları tədqiqatçıya çevirir.

 
 
 
Səhifənin başına qalx "Pedaqoji yazılar" bölməsinə get Nömrənin müdəricatına dön Səhifənin başına qalx
 

AZƏRBAYCANIN TƏHSİL NAZİRLƏRİ

 

DÜNYA UNİVERSİTETLƏRİ

 

DÜNYA TƏHSİLİ

 

700 BAL TOPLAYANLAR

 
 
 

Copyright  ©  All Rights Reserved.
Created and supported by Mehman Shafagatov