Texnoloji irəliləyişlər və sürətlə dəyişən sosial ehtiyaclar tərəfindən idarə olunan dünyada təhsil əlamətdar transformasiyaya hazırlaşır. Fərdiləşdirilmiş təlimdən virtual reallıq sinif otaqlarına qədər, təhsil mənzərəsi təhsilalanları sonsuz imkanlarla dolu gələcəyə hazırlayaraq paradiqma dəyişikliyinə məruz qalır.
Gələcəyin təhsilini formalaşdıran ən mühüm tendensiyalardan biri diferensial təlimdir. Süni intellektin və maşın öyrənməsi alqoritmlərinin meydana çıxması ilə təhsil platformaları təhsilalanların fərdi, unikal ehtiyaclarına və öyrənmə üslublarına uyğun olaraq təlimat verə bilir. Müasir dövrdə təhsil islahatının əsas prinsiplərindən olan təhsilin fərdiləşdirilməsi şagirdlərin yeni maraq və tələbatlarının nəzərə alınmasıdır. Bu fərdiləşdirmə öyrənməni daha da dərinləşdirərək öyrənmə nəticələrinin artırılmasına müsbət töhfə verə bilər.
Distant və hibrid öyrənmə modelləri də təhsildə yeni inqilaba səbəb ola bilər. Son illərdə onlayn təhsilin sürətlə yayılması virtual siniflərin bütün təbəqələrdən olan təhsilalanlara çatmaq potensialını aşkarladı. Hibrid öyrənmə onlayn və fərdi təlimin birləşməsi kimi sosial qarşılıqlı əlaqə və əməkdaşlığı da nəzərə alaraq çevik həllər təklif edir. Təhsilalanlar istənilən vaxt, istənilən yerdə dərs materiallarına daxil ola, real vaxt rejimində rəy ala və interaktiv multimedia resurslarından yararlana bilərlər. Bu çeviklik təhsilalanlara irəliləmələrinə nəzarət etmək və şəraitə uyğunlaşmaq imkanı yaradır.
Tarixin canlandığı virtual sinif otağına daxil olduğunuzu və ya simulyasiya edilmiş laboratoriya mühitində təcrübələr apardığınızı təsəvvür edin. Gələcəyin təhsili əhatəli öyrənmə təcrübələri yaradaraq virtual və artırılmış reallıq texnologiyalarını birləşdirəcək. Virtual reallıq (VR) və artırılmış reallıq (AR) təhsilalanları uzaq ölkələrə, insan bədəninin dərinliklərinə və ya kainata daşıya bilər ki, bu da onlara mürəkkəb anlayışları birbaşa tədqiq etməyə imkan verir. Bu texnologiyalar təhsilə yeni bir dizayn təqdim edir, nəzəriyyə ilə praktika arasındakı boşluğu aradan qaldıraraq körpü yaradır.
Mütəmadi dəyişikliklər dövründə ömürboyu öyrənmə zərurət halına gəlib. Məktəbdə təhsilin karyera ilə izləndiyi ənənəvi təhsil modeli tədricən öz yerini ömürlük bilik axtarışına verir. Fərdlər sürətlə inkişaf edən əmək bazarı tələblərinə və texnoloji irəliləyişlərə uyğunlaşmaq üçün öz bacarıqlarını davamlı olaraq yeniləməlidirlər. Təhsil gələcəkdə ömürboyu öyrənmə mədəniyyətini inkişaf etdirəcək, fərdləri həyatları boyu öyrənmək üçün alətlərlə təchiz edəcəkdir.
Əməkdaşlıq və qlobal əlaqələr də gələcək təhsil modelində ön planda olacaq. Texnologiya coğrafi maneələri aradan qaldıraraq təhsilalanlara mədəniyyətlərarası mübadilə, əməkdaşlıq layihələri və dünyanın hər yerindən olan ekspertlərlə cari vaxtda qarşılıqlı əlaqədə olmağa imkan verir. Bu əlaqə empatiyanı gücləndirə və təhsilalanları getdikcə daha şaxəli və müxtəlif qlobal işçi qüvvəsinə hazırlaya bilər.
Təhsil inkişaf etdikcə mövzuya aid biliklərlə yanaşı, ötürülə bilən bacarıqların öyrədilməsinin vacibliyi daha çox vurğulanır. Tənqidi düşüncə, problem həlletmə, yaradıcılıq və emosional intellekt gələcəyin qeyri-müəyyənliyini idarə etmək üçün vacib bacarıqlardır. Gələcək təhsil bu bacarıqların həqiqi proqramlar əsasında inkişafına üstünlük verəcək, təhsilalanları sürətlə dəyişən dünyada inkişaf etmək üçün zəruri olan alətlərlə təchiz edəcək.
Təhsildə yeniliklərin tətbiqi üçün qurumlar təhlilin gücündən istifadə edir. Çünki verilənlərə əsaslanan qərarların qəbulu daha etibarlı və proqnozlaşdırıla biləndir. Böyük həcmdə məlumatı təhlil etməklə müəllimlər şagird nailiyyəti haqqında düzgün fikirlər əldə edə, təkmilləşdirilməli sahələri müəyyən edə və təlimi fərdiləşdirə bilərlər. Məlumata əsaslanan yanaşmalar məqsədyönlü müdaxilələrə imkan verir, təlim nəticələrini optimallaşdırır və hər bir təhsilalanın uğur qazanması üçün lazım olan dəstəyi almasını təmin edir.
Artıq formal təhsildə əldə edilmiş təhsil sənədləri insanın bilik və bacarıqlarının yeganə ölçüsü ola bilməz. Rəqəmsal nişanlar, sertifikatlar və ya qısamüddətli, məqsədyönlü öyrənmə təcrübələri vasitəsilə əldə edilmiş sənədlər fərdlərə sürətlə dəyişən iş bazarına uyğunlaşmağa və öz təcrübələrini nümayiş etdirməyə imkan verir.
Texnologiya təhsildə mərkəzi rol oynadığından, etik mülahizələr hər şeydən üstün olur. Gələcəyin təhsili texnologiyadan məsuliyyətli istifadə, məlumatların məxfiliyi və informasiya mənbələrinin tənqidi qiymətləndirilməsini özü ilə birlikdə gətirir. Pedaqoqlar təhsilalanlara rəqəmsal dünyada məsuliyyətlə hərəkət etmək bacarıqlarını aşılamalı, texnologiyanın daha böyük miqyasda faydalı olması üçün istifadəsini təşviq etməlidirlər.
Gələcəyin təhsili böyük vəd və potensiala malikdir. Çünki innovasiya və fərdiləşdirmə biliklərin ötürülməsi və əldə edilməsi üsulunu yenidən formalaşdırır. Fərdiləşdirilmiş öyrənmə, virtual reallıq sinif otaqları, ömürboyu öyrənmə və qlobal əməkdaşlığı əhatə edən modellər fərdlərə daim inkişaf edən dünyada irəliləmək imkanı yaradır. Pedaqoqlar, siyasətçilər və tədqiqatçılar bu transformativ dövrdə texnologiyanın verdiyi imkanlara bərabər çıxışı təmin edə və təhsilalanların unikal ehtiyaclarını qarşılayaraq gələcək nəsilləri qarşıda duran çağırışlara hazırlamağa töhfə verə bilərlər.
Toğrul İBRAHİMOV,
Elm və Təhsil Nazirliyinin Ümumi və məktəbəqədər təhsildə məzmun, tədris və qiymətləndirmə şöbəsinin aparıcı məsləhətçisi