Bu gün bütün dünyada Beynəlxalq Təhsil Günü kimi qeyd olunur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası təhsilin sülh və inkişaf üçün rolunu qeyd etmək məqsədilə yanvarın 24-nü Beynəlxalq Təhsil Günü elan edib.

“Azərbaycan müəllimi” xəbər verir ki, BMT-nin elm, təhsil və mədəniyyət sahəsində ixtisaslaşmış təşkilatı olan UNESCO 2025-ci ildə Beynəlxalq Təhsil Gününü süni intellektə həsr edib. Bu barədə qurumun yaydığı rəsmi məlumatda qeyd olunur. Məlumatda bildirilir ki, UNESCO-nun Baş direktoru Odri Azule 2025-ci il Beynəlxalq Təhsil Gününü süni intellektin imkanlarına və çağırışlarına həsr etmək qərarına gəlib. O, UNESCO-nun üzv dövlətlərini həm müəllimlərin, həm də tələbələrin təhsil sahəsində bu texnologiyadan məsuliyyətlə istifadə etmələri üzrə təlimlərə sərmayə qoymağa çağırır.

“Süni intellekt təhsil üçün böyük imkanlar təklif edir, bir şərtlə ki, onun məktəblərdə tətbiqi aydın etik prinsiplərə əsaslansın. Tam potensialına çatmaq üçün bu texnologiya öyrənmənin insan və sosial ölçülərini əvəz etməli deyil, onları tamamlamalıdır. O, müəllim və şagirdlərin xidmətində alətə çevrilməlidir, əsas məqsəd onların müstəqilliyi və rifahıdır”, - deyə UNESCO-nun baş direktoru Odri Azule bildirir.

UNESCO qeyd edir ki, süni intellekt təhsildə getdikcə daha çox istifadə olunur. Yüksək gəlirli ölkələrdə orta məktəb şagirdlərinin 2/3-dən çoxu artıq məktəb tapşırıqlarını hazırlamaq üçün generativ süni intellekt alətlərindən istifadə edir. Müəllimlər də dərslərini hazırlamaq və tələbələrin işini qiymətləndirmək üçün süni intellektdən getdikcə daha çox istifadə edirlər. Ənənəvi olaraq müəllimlər və ekspertlər tərəfindən idarə olunan məktəb təlimatları və qəbullar da getdikcə AI tərəfindən müəyyən edilir.

Beynəlxalq Təhsil Günü münasibətilə bir sıra tədbirlər nəzərdə tutan UNESCO diqqəti bu sahədə mövcud olan başlıca çağırışlara yönəldib: “Bununla belə, təhsil mütəxəssisləri hələ də bu təcrübələrlə bağlı aydın təlimatlara malik deyillər. UNESCO-nun 2023-cü ilin may ayında 450 qurum arasında apardığı sorğuya əsasən, hazırda məktəb və universitetlərin yalnız 10%-nin süni intellektdən istifadə üçün rəsmi çərçivəsi var. 2022-ci ilə qədər yalnız 7 ölkə öz müəllimləri üçün süni intellekt çərçivələri və ya proqramları hazırlayıb. 15-i öz milli kurikulumlarına süni intellekt üzrə təlimlə bağlı məqsədləri daxil edib. Eyni zamanda, getdikcə daha çox ölkə sinifdə yeni texnologiyaların istifadəsinə məhdudiyyətlər qoyur. UNESCO-nun yeni məlumatlarına görə, hazırda ölkələrin demək olar ki, 40%-də məktəblərdə mobil telefonlardan istifadəni qadağan edən qanun və ya siyasət mövcuddur. Bu, 2023-cü ilin iyulunda olan göstəricilərdən 24% çoxdur.

Şagirdlərin və müəllimlərin xidmətində qalmalı olan alət

UNESCO on ilə yaxındır ki, süni intellektin yaratdığı problemləri həll etməyə çalışır. 2021-ci ilin noyabrında təşkilata üzv olan dövlətlər süni intellekt etikasına dair ilk qlobal standartları müəyyən edən çərçivəni qəbul edib. 2023-cü ilin sentyabrında Təhsil və Tədqiqatda Generativ Süni İntellekt üçün Təlimat, eləcə də 2024-cü ildə tələbələr və müəllimlər üçün süni intellektlə bağlı həm potensial, həm də riskləri əhatə edən iki AI səlahiyyət çərçivəsini dərc etməklə UNESCO AI-dən təhlükəsiz, etik, əhatəli və məsuliyyətli istifadəyə doğru addım atdı. Bu nəşrlərə sinifdə süni intellektdən istifadə üçün 13 yaş məhdudiyyətinin qoyulması təklifi də daxildir.

UNESCO həmçinin qeyd edir ki, hökumətlərin süni intellekt üçün ayırdığı resurslar artıq təhsil üçün ayrılmış maliyyə resurslarına əlavə vəsaitlər kimi olmalıdır. Hazırda 4 ibtidai məktəbdən 1-i hələ də elektriklə təmin olunmayıb, 60%-i isə internetə qoşulmayıb. Bu baxımdan hökumətlər üçün əsas prioritetlər məktəblərin mükəmməl idarə və əla təchiz olunması, müəllimlərin missiyaları üzrə motivasiya edilmiş yaxşı təlim keçməsi və yüksək maaş almasının təminidir.