Bütün xəbərlər
5 fevral, 15:11

Ayın cənub qütbünə yaxın bir nöqtədə 3.8 milyard il əvvəl baş verən böyük toqquşma nəticəsində nəhəng qayalar kosmosa səpələnib. Yeni hesablamalara görə, bu qayalar Ay səthinə geri düşərkən 3.5 kilometr dərinliyə qədər nüfuz edib və bu prosesin enerjisi dünyadakı bütün nüvə silahlarının gücündən 130 dəfə çox olub.

Məhz bu daş yağışı Ayın üzərindəki iki nəhəng kanyonu cəmi 10 dəqiqədən az bir vaxtda formalaşdırıb.

"Qayalar bir-birinin ardınca sürətlə yerə düşdü", – deyə Hyustondakı Lunar və Planetar İnstitutunun geoloqu Devid Krinq bildirib. O, bu araşdırmanın nəticələrini 4 fevralda Nature Communications jurnalında dərc edib.

Şrödinger və Plank vadiləri Ayın cənub qütbünə yaxın yerləşən və 320 kilometr diametrə malik Şrödinger hövzəsindən şüa kimi uzanır. İndiyədək bu kanyonların necə yarandığı elmə məlum deyildi. Plank və Şrödinger vadilərinin uzunluğu müvafiq olaraq 270 və 280 kilometr, dərinliyi isə 2.7 və 3.5 kilometr təşkil edir.

Close-up of the surface of the moon from above.

“Ayın cənub qütbünün mənzərəsi heyranedici görünür”, – deyə Krinq bildirib. "Əgər bu Yerdə olsaydı, yerli və ya beynəlxalq səviyyədə qorunan milli park elan edilərdi". Məsələn, ABŞ-dəki Böyük Kanyon 446 kilometr uzunluğa malikdir, lakin onun ən dərin yeri cəmi 1.9 kilometrdir.

Ayın cənub qütbü həm də onun ən qədim süxurlarını özündə qoruyub saxlayır və onların yaşı təxminən 4 milyard ilə çata bilər. Buradan nümunələr toplamaq alimlərə Ayın tarixinə dair mühüm sualları cavablandırmağa imkan verə bilər. Lakin bir problem mövcuddur. NASA-nın Artemis missiyasının astronavtlarının eniş etməyi planlaşdırdığı yer Şrödinger hövzəsinin kənarından cəmi 125 kilometr aralıdadır. Əgər həmin nəhəng toqquşma nəticəsində süxurlar hər tərəfə səpələnibsə, bu, daha qədim süxurların basdırılmasına səbəb ola bilər.

Graphic cross-sections of two canyons

Bu ehtimalı araşdırmaq üçün Krinq London İmperial Kollecinin geoloqları Daniyel Kalenborn və Qaret Kollins ilə birlikdə Şrödinger hövzəsinin və vadilərinin peyk görüntülərini təhlil ediblər. Onların araşdırması göstərib ki, kanyonlar son dərəcə sürətli və partlayışlı bir proses nəticəsində yaranıb. Həmçinin bu vadilərin düz xətlər şəklində yayılması göy cisminin Aya əyilmiş bir bucaq altında çırpıldığını göstərir. Bu da süxurların əsasən şimala, yəni Artemis missiyasının araşdırma zonasından uzaq bir istiqamətə səpələndiyini deməyə əsas verir.

“Bu o deməkdir ki, Şrödinger hövzəsindən gələn süxurların çox az hissəsi qədim qayaların üzərini örtüb”, – deyə Kring bildirib. "Bu da alimlərə Ayın keçmişini daha yaxşı öyrənmək və Yer-Ay sisteminin ilk dövrlərini araşdırmaq imkanı verir."

Şərhlər

Xəbər lenti

13 may, 20:55

NDU-da dünyamiqyaslı yazıçı Şandor Lejakın kitablarının təqdimatı olub

13 may, 20:43

Şandor Lejak: Təhsilin yaxşı olması imkan verir ki, Azərbaycan daha da inkişaf etsin

13 may, 19:55

Lənkəranda 108 şagird PISA-da iştirak edib 

13 may, 17:10

“Danışır təcrübə” layihəsinin qonağı Həsən Həsənov olub

13 may, 16:57

Startap yolunda ilk addım: Gənclər hakatonda bacarığını nümayiş etdirir

13 may, 16:36

ADPU-da “İlin gənc alimi və tədqiqatçısı” müsabiqəsinin qalibləri mükafatlandırılıb

13 may, 16:03

Biləsuvar məktəbliləri ABŞ-də ölkəmizin elmi potensialını nümayiş etdirirlər

13 may, 15:42

Magistraturaya qəbul imtahanının nəticələri elan olunub

13 may, 15:35

Naxçıvan məktəbliləri ilk dəfə PISA tədqiqatında iştirak edirlər

13 may, 15:20

Sosial medianı qadağan etmək olarmı? 

13 may, 15:19

AzMİU-da “Gələcəyin qurucuları” layihəsinə start verilib

13 may, 15:15

Sultan Raev: Türk dünyasının ümumi birliyi Naxçıvandan başlayır

13 may, 15:13

“Pedaqoji Universitetin Gələcək Təhsil Liderləri” bəlli oldu

13 may, 15:08

Həmkarlar ittifaqına necə üzv olmaq olar?

13 may, 15:00
13 may, 14:37

“Ən yaxşı təqdimat" müsabiqəsinin qalibləri  mükafatlandırılıb

13 may, 14:00

Uşaq və yeniyetmələr evdən niyə qaçırlar? – ARAŞDIRMA

13 may, 13:30

BANM və Vilnüs Texniki Universitetinin əməkdaşlıq imkanları müzakirə edilib

13 may, 13:11

Sabahın hava proqnozu açıqlanıb

13 may, 12:47

"Son zəng"lə bağlı məktəblərə protokollar göndərilib

Digər xəbərlər

Digər xəbərlər tapılmadı

Search not found

Qəzetimizə abunəlik

"Azərbaycan müəllimi" qəzetindən ən son xəbərləri və xüsusi təklifləri əldə etmək üçün abunə olun

2025 © "Azərbaycan müəllimi" qəzeti. Bütün müəllif hüquqları qorunur. Məlumatdan istifadə zamanı istinad mütləqdir. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə hiperlink qoyulmalıdır.