YUNESKO: Ölkələr 2030-cu ilə qədər təhsil sahəsində öz öhdəliklərini yerinə yetirə bilməyəcək

BMT-yə üzv dövlətlər tərəfindən 2030-cu ilə qədər davamlı inkişaf gündəliyinin qəbul edilməsindən təxminən beş il  keçir. YUNESKO-nun proqnozları göstərir ki, əgər qarşıdan gələn onillikdə mühüm irəliləyişlərə nail olunmasa, ölkələr təhsil sahəsində götürdükləri öhdəlikləri (DİM- Davamlı inkişaf məqsədləri 4) yerinə yetirə bilməyəcəklər. Xatırladaq ki,  BMT-nin Davamlı inkişaf məqsədləri 4  hər kəs üçün inklüziv və keyfiyyətli təhsilin  təmin olunması və ömür boyu təhsili təşviq edilməsidir. Bu proqnozlara görə, təhsilin hərtərəfli xarakter daşımasına baxmayaraq, 2030-cu ildə 6 yaşdan 17 yaşadək hər 10 uşaqdan altısı hələ də məktəb təhsilindən məhrum olacaq. Proqnozlar həmçinin göstərir ki, bütün dünyada uşaqların 40% - i orta təhsil ala bilməyəcək, Böyük Saharadan cənubda yerləşən Afrika ölkələrində isə hazırlıqlı müəllimlərin sayı azalmaqda davam edəcək və bu göstərici 50% -ə çatacaq.

 

Yeni proqnozların əks olunduğu "Öhdəliklərin yerinə yetirilməsi: ölkələr DİM-in 4-cü hədəfinə çatmaq üzrə müəyyən olunmuş xətti izləyirlərmi?" hesabatı YUNESKO-nun Statistika İnstitutu və Təhsilin monitorinqi üzrə Ümumdünya məruzəsi tərəfindən hazırlanıb. Bu proqnozlar   daha çox narahatlıq doğurur, nəzərə alaq ki, DİM. 4-ə nail olunması sadəcə məktəbə qəbuldan çox effektiv tədris tələb edir.

 

İndiki tendensiyalarda təlimin templəri, gözlənildiyi kimi, orta gəlirli ölkələrdə durğunluğa məruz qalacaq və 2030 -cu iilərə qədər Afrikanın fransız dilli ölkələrində 3 dəfə azalacaq. Bundan başqa, təlim sürətləndirilməsə, aşağı gəlirli ölkələrdə gənclərin 20 faizi və yaşlıların 30 faizi əvvəlki kimi oxuya və müəyyən olunmuş vaxta qədər savadsızlığını ləğv edə bilməyəcək.


2030-cu ilə qədər olan dövrdə davamlı inkişaf sahəsində gündəlikdə vurğulanır ki, heç kəs məktəbdən kənarda qalmamalıdır, lakin aşağı gəlirli ölkələrdə ən kasıb ailələrdən olan uşaqların yalnız 4% - i, ən varlı ailələrdən olan uşaqların isə cəmi 36 faizi orta məktəbi bitirə bilir. 2015-ci ildə YUNESKO-nun təhsilin qlobal monitorinqi haqqında məruzəsində 39 milyard ABŞ dolları məbləğində illik maliyyə çatışmazlığı müəyyən edilib. ABŞ-ın hədəf 4-ə çatmaq üçün təhsilə köməyi 2010-cu ildən bəri durğunluq keçirir.


"Ölkələr siyasətə istiqamətlənmək və təhsilə sərf olunan hər bir dollardan maksimum istifadə etmək üçün daha çox sayda və daha keyfiyyətli məlumatlara ehtiyac duyurlar", - deyə YUNESKO-nun Statistika İnstitutunun direktoru xanım Silviya Montoya bildirib. "Məlumatlar bütün ölkələr üçün dəbdəbə deyil, zərurətdir. Lakin bu gün ölkələrin yalnız yarıdan çoxu təhsil sahəsində qlobal məqsədə nail olmaqda tərəqqinin monitorinqi üçün lazım olan məlumatları təqdim edə bilər. Əgər biz onları izləyə bilmiriksə, məqsəd qoymağın mənası nədir? Ölkələri dəstəkləmək, məlumatlarda bu fərqi aradan qaldırmaq və ən başlıcası, son müddətə yaxınlaşmazdan əvvəl tərəqqiyə nail olmaq üçün daha səmərəli maliyyə və koordinasiya lazımdır”.

 


Qlobal təhsilin monitorinqi haqqında məruzənin əlavə dərcində 2015-ci ildən etibarən ölkələrin təhsil məqsədlərinə nail olmaq üçün həyata keçirdiyi siyasət təhlil edilir, bu siyasət DİM-lə təhsil sahəsində milli planların uzlaşdırılmasının zəruriliyini vurğulayır. "Təhsil" in monitorinqi üzrə Qlobal hesabatın direktoru Manos Antoninis təhsilin qlobal məqsədlərinin əhəmiyyətini fərqli şəkildə şərh edib. Ölkələrin bu cür müxtəlif başlanğıc nöqtələrindən başladığını nəzərə alsaq, bu, doğru görünür. Lakin onlar 2015-ci ildə verilən vədlərdən çox imtina etməməlidirlər. Əgər ölkələr indi öz planlarını öz öhdəlikləri ilə razılaşdırırlarsa, 2030-cu ilə qayıda bilərlər”.

 

Məruzədə göstərilir ki, 2015-ci ildən bir çox ölkələr öz öhdəliklərini yerinə yetirmək məqsədilə bərabərlik və inteqrasiya məsələlərinə prioritet diqqət yetirirlər. Belə ki, Boliviyanın yerli xalqlarından olan şagirdlər məktəb vauçerlərinə verilir, Vyetnamda təhsil haqqı əhalinin ən yoxsul təbəqələri üçün ləğv edilir, Türkiyədəki qaçqın uşaqlara və Cənubi Afrikada ciddi intellektual pozuntulara malik uşaqlara isə şərti pul köçürmələri verilir.

 

Təlim həmçinin prioritet əhəmiyyətə malikdir, eyni zamanda ölkələrin üçdə biri zamanla tendensiyaların öyrənilməsi üçün təlimin qiymətləndirilməsini təqdim edir və dörd ölkədən biri öz tədris proqramlarında islahatlar aparmaq üçün təlim nəticələrindən istifadə edir.

 

Ölkələrin planları və onların təhsil sahəsindəki öhdəlikləri arasında ən zəif sinerji özünü, bir qayda olaraq, yalnız məktəbəqədər təhsil və səhiyyəni, sonra isə təhsili və əmək bazarını bağlamaq cəhdlərində büruzə verən sektorlararası əməkdaşlığın olmamasında göstərir.

 

 

Oruc MUSTAFAYEV

 



23.07.2019 | 14:16