Javascript DHTML Drop Down Menu Powered by dhtml-menu-builder.com

Ana səhifə Seçilmişlərə əlavə et Bizə yazın

 

ARXİV

7 Dekabr 2012 - №48

 

Yeni nəşrlər

Yolunu çoxdan gözlədiyimiz dərslik

 

Bakı  Dövlət Universiteti beynəlxalq jurnalistika kafedrasının müdiri, professor Həmid Vəliyevin "Xarici ölkələrin jurnalistikası tarixi" dərsliyi 40 çap vərəqi (640 səhifə) həcmində nəfis şəkildə çapdan çıxmışdır. Həmin kurs jurnalistika təhsili sistemində ixtisas fənlərinin  tərkibində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Məhz buna görə də universitetlərin jurnalistika fakültələrində, filologiya fakültələrinin və ya digər humanitar fakültələrin jurnalistika şöbələrində bu fənn bakalavr pilləsində tədris olunur. Kursun vəzifəsi dünyanın müxtəlif ölkələrində keçmişin mədəni irsində mətbuatın əhəmiyyətini, ideya-siyasi və ədəbi mübarizədə onun rolunu, inkişaf etdirilməsi sahəsində qazanılmış nailiyyətləri aşkara çıxarmaqdır. Kurs mətbuatın yaranması və inkişafı tarixini lap qədimdən XX əsrin axırlarınadək izləmək, inkişafın qanunauyğunluqlarını göstərmək, qədim Yunanıstan və Romadan tutmuş Almaniyanın, İngiltərənin, Fransanın, İtaliyanın, İspaniyanın, Portuqaliyanın, Amerika Birləşmiş Ştatlarının, Rusiyanın, Türkiyənin ən mühüm dövri nəşrlərinin istiqamət və məzmununu işıqlandırmaq yolu ilə tələbələri qəzet-jurnalların inkişaf dinamikası, dünya mətbuatının ən görkəmli publisistləri və jurnalistlərinin əsərləri, onların sənətkarlıq xüsusiyyətləri ilə tanış edir. Mühazirələrdə Asiyanın və Afrikanın  ərəb ölkələrinin, Hindistanın, Çinin və Yaponiyanın mətbuat tarixi də əks etdirilir. 

Sovet dövründə imperiyanıın bütün universitetlərində olduğu kimi, Azərbaycan Dövlət Universitetinin əvvəllər filologiya fakültəsinin jurnalistika şöbəsində, şöbə fakültəyə çevrildikdən sonra isə jurnalistika fakültəsində yalnız xarici ölkələrin kommunist və fəhlə partiyalarının mətbuatı öyrənilir, inkişaf etmiş ölkələrin əsas mətbuatı isə burjua mətbuatı adı altında kənarda qalırdı. Kommunist ideologiyasının təbliği ilə məşğul olan "Humanite" və "Unita" qəzetlərinin "kasıb" tarixinin öyrənilməsi okeandan götürülmüş bir damla kimi Fransa və İtaliya mətbuatının öyrənilməsinə "xidmət" xüsusiyyəti daşıyırdı. Marksist, bolşevik, partiya - sovet mətbuatı tarixinin öyrənilməsi əsl mətbuat tarixinin öyrənilməsinə xidmət etmirdi. Azərbaycan jurnalistikası tarixi də marksizm-leninizm metodologiyası əsasında öyrənildiyindən tələbələrin biliyinin səthiliyi, məhdudluğu ilə nəticələnirdi.

Ölkəmizin müstəqilliyini bərpa etməsi, dünyada baş verən qlobal dəyişikliklər bu cür məsələlərə yeni münasibət bəslənilməsini tələb etmişdir. İndi Azərbaycanda fəaliyyət göstərmiş bütün siyasi partiyaların mətbuat tarixinin obyektiv öyrənilməsi və tədqiqi diqqət mərkəzindədir. Bu, xarici ölkələrin jurnalistikası tarixinin öyrənilməsinə də bütünlüklə şamil edilir. Həmin kursla bağlı materiallar xeyli genişlənmiş, vaxtilə "müəmmalı" görünən, daha doğrusu, açıqlanması "xatalı" hesab edilən məqamlara aydınlıq gətirilmiş, XIX əsr Türkiyə jurnalistikasını mətbuatın karikaturası adlandıran rus tədqiqatçıları indi həmin nəşrlərin ölkənin ictimai-siyasi həyatında böyük rolundan danışırlar.

"Xarici ölkələrin jurnalistikası tarixi" kursu ali məktəblərimizdə çoxdan tədris edilsə də, indiyədək Azərbaycan dilində fənnin dərsliyinin və ya dərs vəsaitinin olmaması təəssüf doğurur. Doğrudur, alim-jurnalist Cahangir Məmmədli bir neçə il əvvəl bir-birinin ardınca çap etdirdiyi yazıyla üç fundamental kitabında yeri gəldikcə xarici mətbuat məsələlərinə də toxunmuş, təcrübəli pedaqoq  Akif  Rüstəmli "Jurnalistika" kitabında xarici mətbuat tarixinin bəzi məqamlarından qısaca da olsa bəhs etmişdir. Nəsiman Yaqublunun və Akif Rüstəmlinin 2007-ci ildə beynəlxalq təşkilatlardan birinin maliyyə dəstəyi ilə işıq üzü görmüş "Xarici ölkələrin jurnalistikası" kitabı əsasən Qərb mətbuatı haqqında ensiklopedik bilik verir. 1997-ci ildə nəşr olunmuş "Xarici ölkələrin kütləvi informasiya vasitələri" kitabı ondan on bir il əvvəl, yəni 1986-cı ildə Moskvada çıxmış məlumat kitabının -  "Xarici mətbuat"ın tərcüməsidir.

Yeni dərslik müəllifinin haqlı olaraq yazdığı kimi, "bütün bunlar dünya mətbuatını öyrənən tələbələr, dissertantlar, doktorantlar, müəllimlər, elmi işçilər üçün əhəmiyyətlidir, lakin xarici ölkələrin jurnalistikası, xüsusilə də mətbuat tarixi haqqında sistemli və elmi şəkildə məlumat çatdırmaq iqtidarında deyildir və çox yaxşı məlumdur ki, gələcəkdə jurnalistikamızın inkişafında böyük rol oynayacaq tələbələrimizin yüksək səviyyəli mütəxəssislər  kimi yetişmələri üçün xarici ölkələrin jurnalistikası tarixini bilmələri  və yeri gəldikcə beynəlxalq təcrübədən istifadə etmələri  vacibdir".

 "Xarici  ölkələrin jurnalistikası tarixi"ni yazmaq o qədər də asan deyildir. Belə bir faktı nəzərə çatdırmaq yerinə düşərdi ki, xarici ölkələrin mətbuat tarixi ilə bağlı çoxlu əsərlər və kitablar çap edilsə də, nə Rusiyada, nə Türkiyədə, nə də Azərbaycanda bütün dövrləri əhatə edən  dərslik yaradılmışdır.

Professor Həmid Vəliyev ağır yükün altına girməyə cəsarət tapmağa çalışmış, bu kursun bir çox proqramlarına baxmış, Moskva Dövlət Universiteti jurnalistika fakültəsinin "Xarici ölkələrin mətbuat və ədəbiyyat tarixi" kafedrasının və Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutu beynəlxalq jurnalistika kafedrasının hazırladığı "Xarici ölkələrin jurnalistikası  tarixi" kursunun proqramları üzərində dayanmağı məsləhət bilmişdir.Yenicə işıq üzü görmüş  "Xarici ölkələrin jurnalistikası tarixi" dərsliyi məhz həmin iki məşhur ali məktəbin sahə ilə bağlı hazırladığı proqramların mənimsənilməsi və onların sintezi  əsasında hazırlanmışdır. Proqramın tərtibində və dərsliyin hazırlanmasında xarici ölkələrin mətbuatı ilə bağlı Türkiyədə nəşr olunmuş kitabların bəzi məqamlarından da istifadə edilmişdir. Dərslik Təhsil Nazirliyinin 2009-cu il 9 yanvar tarixli 08 saylı əmri ilə fənn proqramı kimi çap olunmuş sənədin bütün tələbləri nəzərə alınmaqla 14 fəsildə işlənmişdir.

Dərslikdə qədim dövrdən XX əsrin axırlarınadək olan müddətdə dünya jurnalistikası tarixindən xronoloji ardıcıllıqla bəhs edilir, kütləvi informasiya vasitələrinin tipoloji inkişafı prosesi nəzərdən keçirilir, müxtəlif ölkələrin və xalqların sosial və qarşılıqlı mədəni fəaliyyətinin xüsusiyyətləri və ümumi inkişaf meylləri göstərilir.

Dərslik universitetlərin jurnalistika fakültələrinin, filologiya fakültələrinin və humanitar fakültələrin jurnalistika şöbələrinin tələbələri, magistr, dissertant və doktorantlar, xarici ölkələrin jurnalistikası tarixini tədris edən müəllimlər, habelə dünya jurnalistikası tarixi ilə maraqlananlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. 

Bütün bunları deməkdə məqsədimiz müəllifin təsadüfi olmadığını nəzərə çatdırmaqdır. Axı, hamıya yaxşı məlumdur ki, dərslik yazmaq asan iş deyildir. H.Vəliyevin bu dərsliyi son 20 illik zəhmətinin, pedaqoji fəaliyyətinin nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər.

Dərslikdə jurnalistika tarixinin ən mühüm məqamlarına yeni, müasir dövrün tələblərinə uyğun gələn münasibət mövcuddur.

İndiyədək belə bir fikir vardı ki, ilk çap dəzgahını çinlilər yaratmışlar və bu fikirlə, demək olar, bütün tədqiqatçılar razılaşırdılar. Keçmiş SSRİ məkanında hamı bu fikri bölüşür, çinliləri çap işinin baniləri hesab edirdilər.Lakin sonrakı tədqiqatlar göstərdi ki, ilk çap dəzgahını türkdilli xalqlardan olan uyğurlar icad etmişlər. Buna baxmayaraq, avropalılar İohann Qutenberqin kəşf etdiyi çap maşını sayəsində ön sıraya çıxmış və informasiya məkanının fəthində mühüm rol oynamışlar. Dərslik müəllifi qeyd edir ki, Qutenberqin yaratdığı çap sənəti müxtəlif ölkələrə səfər edən alman ustaları vasitəsilə XV əsrin ikinci yarısında İtaliyada, Fransada və İspaniyada yayılmış, 1458-ci ildə Strasburqda, 1464-cü ildə Romada, bundan beş il sonra isə Venediqtdə mətbəələr qurulmuş və fəaliyyətə başlamışdır. Müəllif yeni bir faktı nəzərə çadıraraq göstərir ki, alman arxeoloqu Helmut Bossert tarix məsələlərinə həsr edilmiş konqresdə demişdir ki, Pi-Şenq adlı çinli dəmirçi Çin hərflərini metaldan hazırlamışdır. Beləliklə,ilk mətbəənin kəşfinin almanlara deyil, çinlilərə məxsus olduğu fikri meydana çıxmışdır. Pi-Şenqin mətbəə hərflərini metaldan hazırlaması sadəcə olaraq çap sənətinin inkişafını göstərməkdədir.Tarixdən bizə məlumdur ki, metal hərflərdən istifadə edilməsindən əvvəl taxtadan hərflər hazırlanmış və bunlardan çap işində istifadə edilmişdir.

Dərslik müəllifi bu fikri söylədikdən sonra ortaya belə bir sual çıxdığını qeyd etmişdir: "Bəs taxta hərflərdən istifadə edilməsi ilə kimlər məşğul olmuşlar?". Müəllif dünyada bu sahədə aparılan tədqiqatlara əsaslanaraq yazır: "Bu cür adamların Çin ölkəsində və ya Çinə qonşu olan bir ölkədə yaşaması barəsində fikir söyləmək məntiqə tamamilə uyğundur. Araşdırmalar göstərir ki, belə bir xalq uyğurlar olmuşlar. O da məlumdur ki, uyğurlar VIII-IX  əsrlərdə Türküstanda hegemon olmuşlar. Müəllif fikrini təsdiq etmək üçün sonralar uyğur dövlətinin qırğızlar və monqollar tərəfindən aradan qaldırıldığını göstərir, monqolların uyğurların daha yüksək mədəniyyətlərinə yiyələndiklərini və bunu digər ölkələrin uzaq guşələrinə yaydıqlarını qeyd edir. Çinin qərb əyaləti olan Kan-Suda yüz il əvvəl üstü divarla örtülü bir mağara tapılmışdır. Helmut Bossertə görə, bu mağarada taxtadan hazırlanmış bir neçə uyğur mətbəə hərfinin aşkar edilməsi böyük əhəmiyyətə malikdir. 1209-cu ildə Çingiz xanın istilası ilə əlaqədar bu mağara xəzinəsinə divar çəkildiyi ehtimal olunur. Əgər belə isə, burada tapılan mətbəə hərflərinin 1209-cu ildən daha əvvələ aid olduğu müəyyənləşdirilir.

Dərslikdə oxuyuruq: " Bəs çap sənəti Almaniyaya necə daxil olmuşdur?".  Bu sualın cavabını da dərslikdə tapırıq: "Monqollar 1241-ci ildə Almaniyanı istila etdikdə özləri ilə birlikdə çap olunmuş kitablar, eyni zamanda çap sənətinin sirlərini gətirmiş, taxta qəliblərlə çap üsulunu almanlara öyrətmişlər. Beləliklə, cəsarətlə demək olar ki, Qutenberq çap maşınını ixtira edənə qədər 200 il keçmiş və bu dövr ərzində çap sənətinin daha da təkmilləşdirilməsi tələbi meydana çıxmışdır. İ.Qutenberq məhz belə bir təkmilləşdirməyə nail olmuşdur.

Dərslik 14 fəsildən və çoxlu yarımfəsillərdən ibarətdir. I fəsil "Kütləvi informasiyanın tarixi təşəkkülündə əsas anlayışlar və kateqoriyalar" adlanır. Bu fəsildə "informasiya", "kommunikasiya", "publisistika", "jurnalistika", "təbliğat" anlayışlarının məzmununda idarəetmə funksiyaları, onların yaranması və məzmununun tədrici inkişafı, kökləri və müasir əhəmiyyəti məsələlərindən bəhs edilir, "Şifahi publisistika" yarımfəslində ritorika haqqında söhbət aşılır, ritorikanın natiqlik sənəti, daha geniş mənada isə bədii nəsr haqqında elm olduğu gostərilir. Müəllif antik dövrdə şifahi nitqin necə böyük rol oynadığını qeyd edir, məşhur natiqlərin, o cümlədən Ərəstunun, Lisinin, İsokratın, Demosfenin, Siseronun həyat və fəaliyyətlərinə nəzər yetirir, İsokratın "mədhiyyə"sindən geniş söhbət açır. Burada qoyulan məsələ təkcə həmin dövr üçün deyil, müasir dövr üçün də son dərəcə aktualdır, çünki İsokrat burada Elladanın parçalanmasına qarşı çıxır, qarşılıqlı ədavətə son qoymağı məsləhət görür, ölkəsini böyük bəlalara düçar edən müharibələri vətənindən uzaqlaşdırmağı tövsiyə edir: "Bizi boğub məhv edən müharibəni Avropadan Asiyaya keçirsək, Asiyanın xəzinəsini isə mənimsəsək, bizi nə qədər böyük xoşbəxtliyin gözlədiyini özümüz görərik".

II fəsil Almaniyada mətbuatın yaranması və inkişafı məsələlərinə həsr edilmişdir. Burada İohann Qutenberqin çap maşınını ixtira etməsindən sonra ölkədə informasiya yayılmasının ən mühüm vasitəsi olan qəzetlərin meydana çıxması tarixi tutarlı faktlar əsasında verilmiş, ilk mətbuat orqanlarından ətraflı bəhs edilmişdir.  Bu fəsildə XIX əsr mətbatına da xüsusi diqqət yetirilmiş, ölkədə partiya mətbuatının meydana çıxmasından bəhs edilmişdir.

Müəllif haqlı olaraq qeyd edir ki, mart inqilabı ərəfəsində Almaniyada mətbuatın inkişaf zirvəsi 1845-ci il olmuşdur.  Həmin il ölkədə 454 qəzet və jurnal nəşr edilirdi ki, bunun da  42-si siyasi istiqamətli idi.

XIX əsr Almaniya mətbuatı haqqında danışarkən ölkənin ilk imperatoru Otto fon Bismarkı xatırlamamaq mümkün deyildir. Yüksək təhsilli insan və mahir natiq olan Bismark mətbuatın necə qüvvə olduğunu yaxşı bilir, dövlətin problemlərinin həllində qarşısına qoyduğu vəzifələrin icrasında, irəli sürdüyü ideyaların reallaşdırılmasında bu qüvvədən bacarıqla istifadə edirdi. Almaniyanın və Türkiyənin mətbuat tarixində bu dövrlə, Bismarkın jurnalistika ilə, türk qəzeti "Bəsirət"lə bağlı çox maraqlı faktın mövcudluğunu nəzərə çatdıran dərslik müəllifi yazır ki, 1869-cu il yanvarın 22-dən İstanbulda işıq üzü görən fikir qəzeti "Bəsirət"in redaksiyasında 1870-ci ildə fransız-alman müharibəsinin başlanması ilə əlaqədar müşavirə keçirildi və jurnalistlərdən Mustafa Cəlaləddin paşa çap olunan yazılarda almanları dəstəkləməyi təklif etdi. Təklif bəyənildi və qəzet yazılarında almanların haqq işini müdafiə etdi, müharibənin gedişi ilə bağlı xəbərləri vaxtlı-vaxtında xalqa çatdırdı. Bu səbəbdən nəşrin tirajı artdı, həcmi böyüdü və daha baha qiymətə satılmağa başladı. 1871-ci ildə "Bəsirət"in tirajı 11.000 nüsxəyə yüksəlmişdi ki, bu da həmin dövrə görə çox böyük tiraj hesab edilirdi. Fransız-alman müharibəsi Prussiyanın qələbəsi ilə başa çatdıqdan sonra "Bəsirəti"in baş redaktoru Əli bəy Bismarkdan məktub aldı. Alman kansleri müharibədə Prussiyanın tərəfində olduğuna görə onu Berlinə dəvət edirdi. Alman səfiri Əli bəyi qəbul etmiş, ona 500 qızıl funt 10.000 franklıq çek vermişdi. Avropaya gedən Əli bəy Berlində 29 gün qalmış, Bismarkla görüşüb söhbət etmiş, kansler ona əlavə olaraq 1.000 marka yardım göstərmiş, bir də çap maşını bağışlamışdır. Maraqlıdır ki, dövlət başçısının hansısa qəzetin rəhbərinə çap maşını, özü də 1871-ci il Avropasının yaratdığı ən son çap maşınını hədiyyə verməsi ilk hadisə idi.

XIX əsr alman jurnalistikası barəsində araşdırmalarına yekun vuran dərslik müəllifi bu dövrdə alman jurnalistikasının özündə inqilab baş verdiyini, mətbuatın ziyalı mətbuatından kütlələrin malına çevrildiyini, fikir qəzetlərinin, əyləncə mətbuatının və iqtisadi məsələləri işıqlandıran nəşrlərin yarandığını qeyd edir.

II fəslin 5-ci yarımfəsli XX əsr jurnalistikasının tədqiqinə həsr edilmişdir. Məhz burada təkcə Almaniyada deyil, həm də bütün dünyada böyük nüfuz sahibi olan "Der Spiegel" jurnalının tarixinə xeyli yer ayrılmışdır.

Müəllif III fəsildə Böyük Britaniya, IV fəsildə Fransa, V fəsildə İtaliya, İspaniya və Portuqaliya kimi ölkələrdə mətbuatın yaranması tarixini araşdırmış, yeri gəldikcə bu ölkələrin kütləvi informasiya vasitələrində türk dünyası, o cümlədən Azərbaycanla bağlı faktlardan istifadə etmişdir.

VI  fəsil Amerika Birləşmiş Ştatlarında mətbuatın yaranması və inkişafından  bəhs edir, burada XIX əsr mətbuatı tarixinə xüsusi diqqət yetirilir, Mark Tvenin jurnalistlik fəaliyyəti barəsində ətraflı söhbət açılır.

Dərslik müəllifinin qeyd etdiyi kimi, Mark Tven jurnalistikada peşəkarlığı yüksək qiymətləndirir, mətbuatda qeyri-peşəkarların işləməsini görmək istəmir, fikirlərini əsərlərində əks etdirirdi. Kitabda Mark Tvenin "Mətbuatın azğınlığı", "Tennessisidə jurnalistika" kimi pamfletləri geniş təhlil edilir, birinci əsərdə qəzetlərin mətbat azadlığından sui-istifadə etmələri, ikincidə isə qəzetlər arasında rəqabətin kobud şəkildə aparılması tənqid atəşinə tutulur. Mark Tvenin jurnalistikaya həsr olunmuş əsərlərinin mövzusu geniş və rəngarəngdir. Burada qəzetin texniki tərtibatı da, jurnalistin vəzifəsi və hüququ da, cəmiyyətin həyatında baş verən müsbət və mənfi meyllərin əksi də, jurnalist sənətkarlığı, jurnalist axtarışları da, jurnalistikda qeyri-peşəkarların fəaliyyətinin yolverilməzliyi də öz əksini tapmışdır.

Müəllif  XX əsr ABŞ jurnalistikası tarixini geniş işıqlandırmış, əsrin birinci onilliyində Amerika jurnalistikasında mühüm hadisə olan "makreykerlər" hərəkatının tarixini, əsas xüsusiyyətlərini və bu sahədə çalışan görkəmli jurnalistlərin fəaliyyətini tədqiq etmişdir.

Müəllif XX əsrdə ABŞ-da ixtisaslaşmış nəşrlərin inkişafı ilə bağlı maraqlı faktlardan istifadə etmiş, ölkədə hərbi mətbuat şəbəkəsinin durmadan genişləndiyini göstərmişdir. Milli azlıqların mətbuatı barəsində çoxlu faktlardan istifadə edən H.Vəliyev  zəncilər üçün mətbuatın tarixinə və bu gününə xüsusi diqqət yetirmiş və qeyd etmişdir ki, ilk zənci qəzetlərinin yaranması tarixi 1884-cü ilə təsadüf edir.

Milli azlıqların mətbuatından söhbət açan müəllif ölkədə Azərbaycan dilində çoxlu materiallar çap edən, Azərbaycan həyatını müəyyən qədər işıqlandıran, ölkəmiz barəsində obyektiv informasiyanı oxuculara çatdırmağa çalışan "İnternational Azerbaijan" jurnalının ölkəmizin informasiya blokadasında olduğu dövründə- ötən əsrin 90-cı illərində çox böyük rol oynadığını qeyd etmişdir. Jurnal Azərbaycan haqqında həqiqətləri Amerikada və dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımıza çatdırmaqla yanaşı, ingilis dilində verilən materiallarla Azərbaycanı qeyri-azərbaycanlılar arasında təbliğ edən mühüm kütləvi mətbuat orqanı kimi dəyərləndirilə bilər.

Müəllif XX əsrdə ABŞ jurnalları barəsində danışarkən onların KİV strukturunda öz yerini qoruyub saxlaya bildiyini göstərmiş, əsrin axırlarında ABŞ-da tirajlarının yüksəkliyinə görə mühüm yer tutan 25 qəzet və jurnalın adlarını sadalamışdır. Bu yarımfəslin təqdirəlayiq cəhətlərindən biri ABŞ mətbuatının beynəlxalq həyat məsələlərinin işıqlandırılmasına diqqəti artırmasıdır. Elə buradaca qeyd edilir ki, müstəqillik yoluna yenicə qədəm qoymuş Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici vəziyyəti barəsində materiallara müəyyən yer ayrılırdı. Bu materiallar arasında Ermənistən-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair yazılar diqqəti xüsusilə cəlb edirdi. Qəzetlərin böyük əksəriyyəti Dağlıq Qarabağda baş verən hadisələri müntəzəm işıqlandırır, Azərbaycanın beynəlxalq miqyasda tanınmış ərazisinin bölünməzliyini göstərirdi.

Kitabın VII fəsli Rusiyada mətbuatın yaranması və inkişafı məsələlərinə həsr edilmiş, ilk rus qəzetləri və jurnalları barəsində söhbət açılmış, XIX əsr rus mətbuatına geniş yer ayrılmış, XX əsr jurnalistikasının xüsusiyyətlərinə aydınlıq gətirilmişdir.

Kitabın Türkiyədə mətbuatın yaranması və inkişafı tarixinə həsr olunmuş VIII fəsli xüsusilə böyük maraq doğurur. Belə ki, burada türk dilində ilk mətbuat orqanlarının yaranması, bu qəzet və jurnalların yaradılmasında əməyi olan jurnalistlərin fəaliyyətinə xüsusi diqqət yetirilir, türk mühacir mətbuatı tarixi, o cümlədən "Müxbir" və "Hürriyyət" qəzetlərinin fəaliyyəti inandırıcı faktlarla araşdırılır.

Müəllif XX əsr türk jurnalistikası tarixinə də xeyli yer ayırmış, ölkədə nəşr olunan qəzet və jurnalların xüsusiyyətlərini göstərməyə çalışmışdır.

Kitabda diqqəti cəlb edən xüsusiyyətlərdən biri də ərəb ölkələrinin kütləvi informasiya vasitələri haqqında ayrıca fəslin işlənməsidir. Burada həm Asiyanın, həm də Afrikanın, ərəb ölkələrinin böyük əksəriyyətinin kütləvi informasiya vasitələrinin tarixi barəsində geniş məlumat verilir, Misirin, Suriyanın, Səudiyyə Ərəbistanının, Əlcəzairin, İordaniyanın, İraqın, Yəmənin, Tunisin, Liviyanın qəzet və jurnallarının tarixi, XX əsrin axırlarına qədər olan dövrdə inkişafı göstərilmiş, həmçinin Ərəb ölkələrində peyk televiziyasının yaranması tarixindən söz açmışdır.

Kitabda X fəsil Hindistan, XI fəsil Çin, XII fəsil isə Yaponiya jurnalistikasının yaranması və inkişafı tarixinə həsr edilmişdir.

Dərsliyin sonuncu fəsillərindən biri "Beynəlxalq jurnalist hərəkatı" və "Beynəlxalq informasiya təşkilatları" adlanır. Bu fəsillərdə beynəlxalq jurnalist təşkilatlarının fəaliyyətinin xüsusiyyətləri əks etdirilmiş, Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyası, Beynəlxalq Jurnalistlər Təşkilatı, Beynəlxalq Mətbuat İnstitutu kimi iri jurnalist təşkilatlarının yaranması, inkişafı və fəaliyyəti, onların beynəlxalq qurumlarla əlaqələri əks etdirilmişdir.

Hər bir ölkənin jurnalistikası tarixi haqqında danışarkən həmin ölkənin radio və televiziyasının, informasiya agentliklərinin  yaranması tarixinə də müəyyən yer ayrılması kitabın mühüm məziyyətlərindən sayılmalıdır.

Dərslik müəllifinin məqsədi İslam aləmi, Türk dünyası və vətənimiz Azərbaycan barəsində xarici ölkələrin jurnalistikası tarixində mövcud olan bir sıra faktlardan müqəddəs dinimizə sədaqət ruhu, soykökümüzlə iftixar hissi aşılamaq və tələbələrimizdə, doktorantlarımızda və dissertantlarımızda, habelə dünya jurnalistikası tarixi ilə maraqlananlarda bizim üçün indi çox gərəkli olan vətəndaşlıq mövqeyi tərbiyə etməkdir.

Beləliklə, bu, "Xarici ölkələrin jurnalistikası tarixi" kursunun proqramları əsasında yazılmış ilk dərslikdir. 

Şamil VƏLİYEV,
filologiya elmləri doktoru, professor

 
 
 
Səhifənin başına qalx "Xəbərlər" bölməsinə get Nömrənin müdəricatına dön

Səhifənin başına qalx

 
 

 
 
 
 
 
 
 

 
 

İnternet və ya sayt daxilində  axtarmaq istədiyiniz sözü xanaya yazıb "Axtar" düyməsini sıxın

internetdə

saytda

 
 

AZƏRBAYCAN
RESPUBLİKASI
TƏHSİL
QANUNU

ƏN YAXŞI
MÜƏLLİMLƏR

ƏN YAXŞI
MƏKTƏBLƏR

700 BAL
TOPLAYANLAR

 
Heydər Əliyev
İlham Əliyev
Heydər Əliyev Fondu

Təhsil Nazirliyi

 

AZƏRBAYCANIN TƏHSİL NAZİRLƏRİ

 

DÜNYA UNİVERSİTETLƏRİ

 

DÜNYA TƏHSİLİ

 

ELANLAR

       
 

Copyright  ©  All Rights Reserved.
Created and supported by Mehman Shafagatov