Yeni
təlim üsulları zamanın tələbidir. Bu ifadə artıq sinif
otağına daxil olan hər müəllimi düşündürür. Bu günün
müəllimi sinifdə canlanma yaratmaq, şagirdlərdə təlim
marağını gücləndirmək üçün daim axtarışdadır. Çünki hər
dərs bir tarixdir. Və bu dərslər yaxşı mənada
şagirdlərin həyatında öz izini qoymaqla, onların
təlim-tərbiyəsinə, dünyagörüşünə töhfəsini verir.
Elə iştirakçısı olduğumuz kurikulum kurslarına toplaşan
müəllimləri də bu amal birləşdirir. İncəsənət
gimnaziyasında təşkil olunmuş təlim kurslarının məqsədi
müəllimləri yeni təlim üsulları və onların tətbiqi,
müasir dərsin təşkilinə verilən tələblərlə yaxından
tanış etmək idi. Kurslara 40-a yaxın müəllim cəlb
olunmuşdu. Təlimlər Kurikulum Mərkəzinin təcrübəli
təlimçiləri tərəfindən aparılırdı. Kursun 4-cü günü
müəllimlərin təlimlərə marağını, eyni zamanda
kurikulumların tətbiqinə münasibətlərini öyrənmək
məqsədilə İncəsənət Gimnaziyasına yollandıq. İşgüzar
səs-küyü ilə diqqətimizi çəkən sinif otaqlarından birinə
yaxınlaşıb təlimdə iştirak etmək istəyimizi Təhsil
Nazirliyi LƏQ (layihə əlaqələndirmə qrupu) məsləhətçisi,
əməkdar müəllim, təlimçi Almaz Həsrətə bildirdik.
Beləliklə, təlim keçən müəllimlərə qoşulub, diqqətlə
dərsin gedişini izlədik.
Sinif qruplara bölünmüşdü, müəllimlər onlara verilmiş
tapşırığı yerinə yetirirdilər. Qrupların təqdimatından
sonra müzakirələr oldu. Bir-birindən maraqlı təkliflər
əsasında qurulan dərslər, həmçinin rəngarəng
motivasiyalar sözün həqiqi mənasında geniş diskussiya
yaradırdı.
Hiss olunurdu ki, bu kurs "zəiflər"in deyil,
"güclü"lərin bir araya gəlməsidir. Onlar sadəcə
öyrəndiklərini sistemləşdirmək və nəyi "səhv", nəyi
"düz" etdiklərini öyrənmək üçün buraya toplaşmışlar.
Fürsətdən
istifadə edib dinləyicilərdən bir neçəsi ilə həmsöhbət
olduq. Həmsöhbətimiz gimnaziyanın biologiya müəllimi
Sevinc Tahirova əvvəlcə kursların hansı zərurətdən
təşkil olunması və təhsil ocağı haqqında məlumat verdi.
O bildirdi ki, İncəsənət Gimnaziyası 1992-ci ildə
yaradılıb, burada 1010 şagird təhsil alır və onların
tərbiyəsi ilə 500-ə yaxın müəllim məşğul olur.
Gimnaziyanı digər məktəblərdən fərqləndirən
xüsusiyyətlərdən biri də burada təhsil alan şagirdlərə
müəllimlərin fərdi yanaşmasıdır. Belə ki, gimnaziyada
təhsil alan şagirdlər həm ümumtəhsil, həm də ixtisas
fənlərini öyrənirlər. Elə buna görə də burada hər
şagirdə iki, bəzən də bir müəllim düşür. Başqa sözlə
desək, burada bir şagirdə musiqini, nəzəriyyəni,
harmoniyanı və başqa fənləri ayrı-ayrı müəllimlər tədris
edir. Təhsil ocağında kursların təşkilinə gəlincə,
Sevinc xanım nəzərimizə çatdırdı ki, bu, məktəb
rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilir. Kurslara
ilk dəfə məktəb "İlin ən yaxşı ümumtəhsil məktəbi"
müsabiqəsinə qatılarkən start verildi. Bütün müəllimlər
qarşısına məqsəd qoydu, beləliklə də onlar ilk olaraq
"İntel" kurslarından keçdilər.
Söhbətimizə qoşulan 240 nömrəli tam orta məktəbin
ibtidai sinif müəllimi Pəri Qasımova pedaqoji
fəaliyyətindən söhbət açdı. O qeyd etdi ki, artıq
2004-cü ildən etibarən dərslərini fəal təlimlə qurmağa
səy göstərir.
- Fəal təlimi sinifdə tətbiq etdiyim zaman dərsim
həmkarlarımda maraq doğururdu. Lakin zaman keçdikcə
tədris prosesində fərdi, qrup, cütlərlə işləməklə müasir
dərs hazırlamaq, yeni təlim üsullarından istifadə günün
tələbinə çevrildi. Mənim kimi digər müəllim yoldaşlarım
da ənənəvi təlimlə fəal dərsin fərqini yaxşı dərk etməyə
başladılar. İndi şagirdlərimiz daha aktivdir, onlar
yaradıcı axtarışa cəlb olunmuşlar. Müasir dərslər
şagirdlərin tədqiqatçılıq qabiliyyətini artırır. Dərs
dediyim şagirdlər yuxarı siniflərə qalxdıqca, onların
dünyagörüşü genişlənir. Artıq uşaqlar aşağı siniflərdə
müstəqil işləmə vərdişini öyrəndikləri üçün çətinlik
çəkmirlər. Müəllimlər də onların yaradıcı işlərinin
qarşısında təəccüblərini gizlətmirlər. Şagirdlərin mövzu
ilə bağlı tədqiqata cəlb olunması maraqla qarşılanır.
Dərsin məlumat mübadiləsi hissəsində toplanmış
informasiyalar müzakirə olunur. Bir şagirdin
tədqiqatının nəticəsini bütün sinif dinləyir. Nəticədə
digər şagirdlər də geniş, ətraflı məlumat əldə etmiş
olurlar. Beləliklə, hamı bir-birindən öyrənir. Dərslərə
əvvəlcədən hazırlaşırıq. Tapşırıqlarımız isə şagirdlərin
məntiqi təfəkkürünün inkişafına yönəlir.
Məktəbin tarix müəllimi Nailə Məmmədova isə
kursun təşkilindən razı qaldığını gizlətmədi.
- Kurslara ilk dəfə gələndə çətinlik çəkirdim. Rus
bölməsində işləməyim məndə bir qədər qorxu hissi
yaradırdı. Artıq 4-cü gündür ki, kurslara gəlirəm.
Təlimçi Almaz müəllimin köməyi ilə fənn kurikulumları
haqqında kifayət qədər məlumat toplamışam. Bütün bunlar
təlimçinin bizi sadə dillə başa salmasından irəli gəlir.
Mən müasir təlim üsullarının köməyi ilə qurulan dərsləri
dəstəkləyirəm. Fəal təlim dərsi daha maraqlı edir,
şagirdlərin aktivliyi və problemin həllinə çalışması
sinifdə canlanma yaradır. Artıq mən inanıram ki, təlimi
başa vurduqdan sonra hər dərsimi yaddaqalan etməkdə
çətinliklə qarşılaşmayacam.
İngilis dili müəllimi Natəvan Əsədovanın da
müasir təlimlə bağlı fikirləri maraqlı oldu. O bildirdi
ki, ingilis dili dərslərində interaktiv təlim
üsullarından istifadə şagirdlər tərəfindən dərsin
mənimsənilməsində müsbət təsirini göstərir. Biz dərsin
maraqlı təşkili üçün rollu oyunlardan istifadə edir,
qruplarla işə üstünlük veririk.
Gimnaziyanın ibtidai sinif müəllimi Kəmalə Mədətova
da kurikulumun üstünlüklərindən danışdı.
- Əvvəllər dərsi izah edirdik, lakin şagirddən
qaneedici cavab ala bilmirdik. Əzbərlənmiş mövzu uzun
müddət yaddaşda qalmırdı. Şagirdlərin fəallığı yox idi.
Ancaq indi şagirdlər öndə, müəllim isə onların ardınca
bələdçi olaraq hərəkət edir. Müəllim istiqamət verir,
bəzən də özü şagirdlərdən öyrənir. Fəal təlim zamanı
şagird öz sinif yoldaşının vasitəsilə məlumatlanır.
Təlimçi Təranə Əliyeva özü də məktəbin ibtidai
sinif müəllimidir. O, ilk öncə məktəbdəki müəllimlərin
yeniliyə can atmasından danışdı. Təranə müəllim
nəzərimizə çatdırdı ki, müəllimlər öz təşəbbüsləri,
arzuları ilə kursa qatılmışlar:
- Məktəb incəsənətyönümlü olduğundan burada dərslər
fərdi qaydada aparılır. Lakin buna baxmayaraq,
müəllimlər dövlətin təhsil siyasətini, o cümlədən
islahat proqramını dəstəkləyirlər.
Söhbətimizə qoşulan gimnaziyanın rəssamlıq şöbəsinin
müəllimi Kəmalə Kərimova da kurikulum, yeni təlim
üsulları ilə bağlı fikirlərini söylədi.
- Mən çox təlimlərdə olmuşam. Bu kursun özəlliyi ondadır
ki, o, fənn kurikulumlarının tətbiqi ilə bağlıdır. Fənn
kurikulumları bütün sinif, qrup üçün nəzərdə
tutulmuşdur. Biz isə dərslərimizi fərdi qaydada keçirik.
Məhz buna görə də biz öyrəndiklərimizi fərdiləşdirməyi
bacarmalıyıq. Mən əvvəllər individual insan kimi
təlimlərə qatılırdım. İndi isə əməkdaşlıq edirəm,
fikirlərimi bölüşürəm. Bu mənim üçün yenilikdir. Bir
müəllim kimi qrupdakı yoldaşlarım tərəfindən
dəstəkləndiyimi hiss edirəm. Həmçinin özüm də kimi isə
dəstəkləyirəm. Kursda yeni terminlərlə tanış olmuşam.
Hər dərsdən sonra evdə məşğul olarkən ilk öncə çalışıram
ki, o terminlərin mənasını özümə açıqlayım. Kursda,
həmçinin xırda bir prosesi mərhələlərə bölməyi
öyrənmişəm.
"Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsinin qalibi", məktəbin
fizika müəllimi Rəna Ağazadə Kəmalə xanımın
fikirlərinə öz əlavələrini etdi. - Mən bu kursları artıq
dinləmişəm. Buna baxmayaraq, yenidən qatılmağı
məqsədəuyğun saydım. Fizikanın tədrisinə 7-ci sinifdən
başladığımızdan mən hələ fənn kurikulumları əsasında
dərsimi qurmuram. Kurikulumlarda verilmiş standartların
reallaşdırılması zamanı əyaniliyə daha çox yer
verildiyindən yeni təlim üsulları şagirdlərdə elm
öyrənməyə maraq yaradır. Şagirdlərin tədqiqata
yönəldilməsi və öyrənmək üçün vasitələr axtarması müsbət
haldır. Onların müstəqil işləməsi, əməkdaşlığı,
təqdimatlar hazırlaması bəzən biz müəllimləri
fərəhləndirir.
Məktəbin musiqi müəllimi Validə Cəlilova da
kurikulumlar haqqında müsbət fikirdə olan
müəllimlərdəndir.
- Mən "xor"dan əlavə, nəğmə dərsini deyirəm. Qruplarla
da işləyirəm, fərdi də məşğul oluram. Ənənəvi təlimdə
şagird qorxa-qorxa bəzən - "olar, mən deyim" deyirdi,
bildiyini çəkinə-çəkinə söyləyirdi. Təhsil
müəllimyönümlü idi. Müasir təhsil sistemində isə şagirdə
subyekt kimi baxılır və o, liderdir. Kurikulumda heç bir
çətinlik yoxdur. Nəğmə dərsinin motivasiyasını düşünək.
Məsəl üçün, Soltan Hacıbəyovun "Karvan" simfonik
lövhəsini tədris etməliyəm. Bunun motivasiyası necə
olacaqdır? Melodiya kompüterdə səsləndirilir. Təsvir
göstərilir. Şagirdlərə müraciətlə soruşuram. Uşaqlar,
burada dəvələr var. Dəvələr sizə nəyi xatırladır?
Şagirdlər səhraları gördüyünü söyləyir. Daha sonra
müxtəlif yönəldici suallar verirəm. Beləliklə də
şagirdlər söhbətin "Karvan" simfonik lövhəsindən
getdiyini anlayırlar. Axtarış edirlər, evdə Soltan
Hacıbəyovun başqa əsərlərini də tapıb oxuyurlar. Bir
qədər əlavə məlumat toplayırlar.
Müəllimlərlə söhbətləşdikdən sonra gimnaziyanın
direktoru Maya Şabanbəyova ilə görüşdük. O,
gimnaziyada təşkil olunmuş kurslar və bütövlükdə
gimnaziyanın uğurlarından qısaca söhbət açdı.
Maya xanım bildirdi ki, gimnaziya xüsusiləşdirilmiş
təhsil müəssisəsidir. Lakin buna baxmayaraq, burada
kurikulumun tətbiqinə ciddi nəzarət olunur. Müəllimlərin
hamısı bu kurslara cəlb olunmuşdur. Direktor hesab edir
ki, heç bir müəllim islahatdan kənarda qalmamalıdır.
- Mən özüm də bu kursları dinləmişəm. Hazırda məktəbin
bütün müəllimləri kursa cəlb olunmuşdur. Müəllim
özünütəhsillə məşğul olmalıdır. İndi bütün fənlərin
tədrisində yeni texnologiyalardan istifadə etmək
lazımdır. Şagirdlər müstəqil işləməyi öyrənməlidirlər.
Direktorla söhbətimiz zamanı gimnaziyanın beynəlxalq
əlaqələrinin geniş olduğunu, şagirdlərinin ölkəmizi
möhtəşəm festivallarda təmsil etdiklərini də öyrəndik.
Növbəti nömrələrimizdə gimnaziyanın beynəlxalq əlaqələri
haqqında daha ətraflı söhbət açılacaqdır. Hələliksə, biz
təhsilimizin sabahı, gələcəyi naminə yorulmadan çalışan
müəllimlərə uğurlar arzulayırıq.
Dilşad XAQANİQIZI,
Elmir BƏYƏLİYEV |