|
 Məlum
olduğu kimi, şəxsiyyətin hərtərəfli inkişafı mürəkkəb
bir prosesdir. Şəxsiyyətin bütövlüyü onun müntəzəm
inkişafının nəticəsidir. Şəxsiyyət bütövlüyü
yaradıcılığa, bədii surətdə özünütəsdiqə meyildə təzahür
edir.
Estetik tərbiyə ümumi tərbiyənin tərkib hissəsi kimi
ölkəmizin bütün ictimai, siyasi və iqtisadi həyatında
çox mühüm yer tutur.
Gerçəkliyin estetik mənimsənilməsinin ən yüksək forması
- inkişaf etmiş estetik şüurun ifadəsi, insanın bədii
fəaliyyətinin xüsusi biçimi və gerçəkliyin hissi -
obrazlı dərki olan incəsənətdir. İncəsənət insanların
duyğularını təkmilləşdirir və inkişaf etdirir, insan
onun vasitəsilə ətraf gerçəkliyi təkcə dərk etmir, həm
də özünü şəxsiyyət kimi anlayır və təsdiq edir, çünki
incəsənət insanın hərtərəfli formalaşmasına, ümumiyyətlə
onun mənəvi aləminin inkişafına kömək edir. O,
emosiyaları cilalayır, dərinləşdirir və
istiqamətləndirir, fantaziya yaradır, düşüncəni
fəallaşdırır, əxlaqi prinsipləri formalaşdırır,
dünyagörüşünü genişləndirir, ideya mövqelərini
möhkəmləndirir.
Musiqi insana ən yaxın olan incəsənət növüdür. İnsanın
yaratdığı bütün sənət növlərindən musiqi demək olar ki,
ən güclü emosional təsir vasitəsidir. Sözlə ifadə etmək
mümkün olmayan hiss-həyəcanı musiqi ifadə edir. Beşik
nəğmələri, ninni və laylalar, el havaları uşaqlıqdan
qəlbimizdə, ruhumuzda dolanır, həyat yollarında bizə
vəfalı dost kimi yoldaşlıq edir. Musiqi, nəğmə könül
dərmanıdır. Musiqi insana güclü emosional təsir göstərən
incəsənət növü, onun ideya məsləkini, mənəvi və estetik
ideallarını formalaşdıran ən mühüm vasitələrdən biridir.
Çox qədim mənbələr hələ uzaq keçmişlərdə musiqidən
müalicə vasitəsi kimi istifadə edilməsini təsdiq edir.
Musiqi və təbabət əsrlər boyu bir-birindən ayrılmaz
olmuş və gələcəkdə də belə olacaqdır. Musiqinin şəfa
gücü müxtəlif qitələrdə geniş yayılmışdır.
Azərbaycanın görkəmli maarifpərvər şair və musiqişünası
Mir Möhsüm Nəvvab özünün 1884-cü ildə yazdığı
"Vizuhül-ərqam" əsərində musiqinin müalicə əhəmiyyətinə
diqqət yetirmişdir.
Musiqinin estetik qavranılması məsələlərinin tədqiqi və
onun insana tərbiyəvi təsirinin üzə çıxarılması ilə
mədəniyyətimizin bir çox görkəmli xadimləri -
musiqiçilər, pedaqoqlar, psixoloqlar, musiqişünaslar
məşğul olmuşlar.
Görkəmli psixoloq B.M.Teplov musiqinin estetik
qavranılmasını aktiv fəaliyyət kimi gözdən keçirmişdir.
Estetik tərbiyə məsələləri ilə məşğul olmuş B.V.Asafyev
isə musiqini təbiətdə və insan qəlbində səslənən gözəl
nə varsa, hamısının "daim canlı təcəssümü" adlandırmış
və musiqi ilə yalnız əyləndirməyə, onu dinləyicilərə
zorla qəbul etdirməyə deyil, musiqi vasitəsilə
inandırmağa və sevindirməyə çağırmışdır.
İncəsənətin başqa növlərindən fərqli olaraq musiqi
hisslərə birbaşa təsir göstərir. Ecazkar qüvvəyə malik
olan musiqi həmişə insanlara ən gözəl bir nemət, yaxın
sirdaş və yoldaş olmuş, onların tərbiyəsində mühüm rol
oynamışdır. Musiqi qüdrətli estetik tərbiyə vasitəsidir.
Ümumiyyətlə musiqi mədəniyyətinin yayıcısı olan musiqi
müəllimi bilməlidir ki, bütün başqa incəsənət növləri
kimi musiqi də təkcə bədii zövq və yaradıcılıq təxəyyülü
tərbiyə etmir, həm də həyat sevgisi, yurdsevərlik
duyğuları aşılayır. Deməli, musiqi tərbiyəsi, hər şeydən
əvvəl, insan tərbiyəsidir. İnsan təbiətin, mənəvi
münasibətlərin, əməyin gözəlliyini musiqi vasitəsilə
görür, duyur. İnsanda ətraf mühitdəki və özündəki
ucalıq, əzəmət, gözəllik haqqında təsəvvür musiqi
sayəsində yaranır.
Musiqi təhsili estetik tərbiyənin ən mühüm bölməsidir.
Respublikamızda bədii zövqün inkişafı və musiqinin başa
düşülməsi üçün çox iş görülür: gündüz və axşam musiqi
məktəbləri şəbəkəsi yaradılmışdır, məktəblərdə, peşə
təhsili ocaqlarında, uşaq və gənclər saraylarında,
mədəniyyət evlərində və s. musiqi dərnəkləri fəaliyyət
göstərir. Ancaq bütün bu müxtəlif məktəbdənkənar məşğələ
formaları sistemli musiqi tərbiyəsini əvəz edə bilməz.
İstisnasız olaraq bütün uşaqların məqsədyönlü, ardıcıl
musiqi tərbiyəsi yalnız ümumtəhsil məktəblərindəki
musiqi dərslərində həyata keçirilə bilər.
Uşaq və gənclərə ümumi musiqi tərbiyəsi vermək, onları
yüksək musiqi sənətinə cəlb etmək ən yaxşı xalq,
klassik, xarici, Azərbaycan musiqisi, habelə müasir
bəstəkarların əsərləri nümunəsində estetik zövq
formalaşdırmaq, "Fəal bədii özfəaliyyət iştirakçılarını,
musiqi-estetik biliklərin təbliğatçılarını tərbiyə
etmək, böyüməkdə olan nəslin mənəviyyata dövrümüzün
tələbləri ruhunda təkmilləşdirilməsinə kömək göstərmək -
musiqi-estetik tərbiyə işinin istiqamətləri bunlardır.
Musiqi-səs incəsənəti, təfəkkürün səs obrazıdır.
Musiqinin dərk olunması ümumi təfəkkürü inkişaf etdirir,
qavrama prosesində emosionallıqla şüurluluğun vəhdətini
formalaşdırır, fəal qavrama isə məlum olduğu kimi, əməli
fəaliyyətin inkişafında böyük rol oynayır.
Yaqut SALAMQIZI,
Lənkəran Dövlət Humanitar Kollecinin
musiqi şöbəsinin müəllimi |
