ARXİV

3 May 2013 - №16

Beynəlxalq təhsil xəbərləri

Amerikada məktəbəqədər təhsilin dəstəklənməsi üzrə kampaniya genişlənmişdir

Amerika prezidenti Barak Obama məktəbəqədər təhsilin dəstəklənməsi üzrə kampaniyanın genişləndirilməsi təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir. O,    növbəti dəfə ictimaiyyəti məktəbəqədər tərbiyə və uşaqların təhsili üzrə dövlət proqramlarını dəstəkləməyə çağırmışdır.  Corcia ştatının Dekeyter şəhərindəki məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsində uşaqlarla görüşən B.Obama valideynlərlə söhbətində məktəbəqədər təhsilin əhəmiyyəti barədə danışmışdır.   "Tədqiqatların nəticələri bir-birinin ardınca göstərmişdir ki, uşaqlar nə qədər tez oxumağa başlayırlarsa, sonradan onlar üçün daha asan olur. Lakin məsələ bundadır ki, uşaqlarımızın bu cür imkana malik olması üçün biz kifayət qədər işlər görürükmü?", - deyə prezident bildirmişdir.

O əlavə etmişdir ki,  daha varlı ailələrdən olan şagirdlərlə daha çox kasıb ailələrin uşaqları arasında təhsildə müvəffəqiyyət fərqləri tərbiyə və təhsil prosesinin ən erkən dövrlərində - 3-4 yaşda  üzə çıxır.  "Orta təbəqəyə mənsub olan valideynlərin əksəriyyəti öz uşaqları üçün   özəl məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə həftədə bir neçə yüz dollar rəva görə bilmirlər. Kasıb ailələrdən olan uşaqlara gəlincə, məktəbəqədər təhsil üçün imkanların olmaması onların bütün gələcək həyatına təsir edə bilər. Bunun ağırlığını isə biz hamımız çəkməli olacağıq". Prezident tərəfindən təkfif olunan plan hazırda fəaliyyətdə olan Head Start ("Yaxşı başlanğıc") proqramının genişləndirilməsini nəzərdə tutur.

Bu proqram çərçivəsində aşağı gəlirli ailələrdən olan uşaqların 4 yaşdan başlayaraq məktəbəqədər təhsil xərclərini dövlət ödəyir. Genişlənmiş proqram federal hökumət və bütün 50 ştat tərəfindən maliyyələşdirilmişdir.  Prezident proqramı məktəbəqədər müəssisələrin müsabiqə  əsasında dotasiya əldə etməsi və bu vəsait əsasında 3 yaşa qədər uşaqların təhsil xərclərinin təmin olunmasını nəzərdə tutur.  

Rusiyada dövlət təhsil kreditləri alacaq ali məktəblərin adları məlum olmuşdur

Rusiya  Federasiyasında dövlət təhsil kreditləri alacaq ali məktəblərin adları açıqlanmışdır. RF Elm və Təhsil Nazirliyi   2013-2014-cü dərs ilində  ali məktəblərin tələbələrinə təhsil kreditlərinin verilməsi üzrə dövlət dəstəyinin göstərilməsi  eksperimentində iştirak etmək üçün dövlət akkreditasiyasına malik ali məktəblərin seçim nəticələrini elan etmişdir. Nazirliyin saytında yerləşdirilmiş protokola müvafiq olaraq 134 ali məktəb eksperimentdə iştirak etmək hüququ qazanmışdır.  Siyahıda M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti, N.E.Bauman adına Moskva Dövlət Texniki Universiteti, Sankt-Peterburq Dövlət Universiteti, Kazan Federal  Universiteti, Şimal (Arktika) Federal Universiteti, Şimal-Şərq Federal Universiteti və Ural Federal Universiteti yer almışlar.   Eksperimentə əsasən, tələbəyə (abituriyentə)   güzəştli şərtlərlə təhsil kreditlərinin verilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Tələbə ali məktəbdə təhsil aldığı dövrdə və ali təhsili başa vurduqdan sonra üç ay ərzində kredit üzrə əsas borcları banka qaytarmalıdır. Təhsil kreditindən istifadənin birinci və ikinci ilində tələbə faiz dərəcələri üzrə ödəmələri (müvafiq olaraq 40  və 60 faiz) edir. Ali məktəbi başa vurduqdan sonra kreditin  qaytarılması üçün nəzərdə tutulan müddət 10 il təşkil edir. Bundan başqa, tələbədən  kredit üzrə təminat (girov və ya zaminlik) tələb  olunmur. 

İtaliyada gənclərin universitetlərə axını kəskin surətdə aşağı düşmüşdür

Son 10 il ərzində tələbələrin sayı 17 faiz və yaxud 58 min nəfər azalmışdır. Milan Politexnik Universitetinin rektoru Covanni Adzone bu tendensiyanı təhsilə ayrılan vəsaitlərin azalması ilə izah edir. Onun sözlərinə görə, maliyyə vəsaitlərinin azaldılması təhsil sahəsinin inkişafına təsir etmişdir.  Bu cür səylər tələbələrin imkanlarını məhdudlaşdırır: onlar "ERASMUS" tələbə mübadilə proqramlarında iştirak edə bilmirlər. Ali təhsil diplomu alanların əksəriyyəti universitetdə qalaraq elmi fəaliyyətlə məşğul olmağa həvəs göstərmirlər. Bir çoxları isə ölkəni tərk etməyə qərar verir. İtaliyadan xaricə beyin axını son vaxtlar ölkə iqtisadiyyatında da özünü göstərmişdir. Gənc alimlərin ölkəni tərk etməsi nəticəsində İtaliya 1,2 milyard dollar itirmişdir.  Bu 50 ən yaxşı italyan alimin xaricdə qazandığı 243 patentin ümumi dəyəridir. Lakin yaxın 20 il ərzində bu rəqəm 4 milyard dollara qədər arta bilər.  Təhsil sahəsinə maliyyə vəsaitlərinin azalması ona gətirib çıxarmışdır ki, İtaliya İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatına daxil olan 36 ölkə arasında ali təhsillilərin sayına görə 34-cü yeri tutmuşdur.  Yaşı 30-34 arasında olan italyanların yalnız 19 faizi ali təhsillidir.

Avropada təhsil almaq daha asan olacaq

Avropa komissiyası  Avropa Birliyinə (AB) daxil olmayan ölkələrdən olan tələbələr və gənc tədqiqatçılar üçün Avropa təhsilinin daha əlçatan və cəlbedici olmasını təmin etmək məqsədilə təkliflər hazırlamışdır. 2016-cı ilin sonlarına qədər AB məkanında təhsil sahəsini tənzimləyən bir sıra yeni qanunlar qəbul olunacaqdır. Keçmiş sovet respublikalarından olan tələbələr üçün Avropada təhsil almaq və işləmək daha asan olacaqdır. AB isə keyfiyyətli təhsil xidmətləri,  uğurlu və perspektiv karyera  sahəsində Amerika və Asiya ilə rəqabət aparmaq gücündə olacaqdır.  Avropa komissiyasının islahatlarının başlıca məqsədi bütün AB məkanında xarici tələbələr üçün davamlı və daha dəqiq qaydalar sisteminin yaradılmasına nail olmaqdır. Proses artıq cari   ilin mart ayından başlamışdır. Yeni sistem xarici ölkələrdən olan tələbələrin təhsil dövründə üzləşdikləri bir sıra problemləri (yaşayış yeri, viza məsələləri, kredit və s.)  birdəfəlik həll edəcək. Tələbələrin təhsil dövründə işlə təmin olunması imkanları da yaxşılaşacaqdır. Bütün ölkələrdən istedadlı tələbələrin və tədqiqatçıların cəlb olunması  Avropanın rəqabət qabiliyyətinin inkişafına və güclənməsinə xidmət edəcəkdir. Ümumi iqtisadi tənəzzül və işsizliyin artmasına baxmayaraq bir sıra Avropa ölkələri yüksəkixtisaslı mütəxəssislərə olan daxili tələbatı ödəmək gücündə deyildir. Bundan əlavə, yeni sistem nəhayət təhsil sahəsində mobillik ideyasını qanunvericilik səviyyəsində rəsmiləşdirməyə imkan verəcəkdir.  Məhz bu faktor cəmiyyətdə iqtisadi  tərəqqiyə və yeni iş yerlərinin açılmasına xidmət edir.

2011-ci ildə AB-yə daxil olmayan ölkələrdən Avropaya 222 min tələbə və 7 min alim gəlmişdir. Fransa  Avropa kontinentində daha çox xarici tələbə cəlb etmiş (65 min) ölkədir. Daha sonra İspaniya (35000), İtaliya (30000), Almaniya (27600) və Niderland (10700) gəlir. Fransa həm də daha çox tədqiqatçının (2000-dən bir qədər artıq) gəldiyi ölkədir. Daha sonra Niderland (1600), İsveç (800) gəlir.   Lakin AB-yə daxil olan ölkələrdən heç biri oxumaq və elmi tədqiqatlarla məşğul olmaq üçün Avropaya üz tutmuş insanların problemlərinin öhdəsindən təklikdə gələ bilmir. Hazırda isə Avropa komissiyası xarici tələbələrin və onların ailə üzvlərinin mənzil  və viza problemlərinin həlli, eləcə də onların ali məktəbi bitirdikdən sonra bir il ərzində işlə təmin olunması və ya öz karyeralarını qura bilmələri üçün bütün problemləri həll etməyə hazırlaşır. Yeni təşəbbüs Avropa parlamenti və Avropa Şurası tərəfindən razılaşdırıldıqdan sonra 2016-cı ildən qüvvəyə minəcəkdir.

Asiya universitetlərinin reytinq cədvəli açıqlanmışdır

Times Higher Education konsaltinq şirkəti Thomson Reuters agentliyi ilə birlikdə öz tarixində ilk dəfə olaraq Asiyanın ən nüfuzlu 100 ali təhsil müəssisələrinin reytinqini (Asia University Rankings 2013,Top 100) açıqlamışdır.  Şirkət öz tədqiqat işində World University Rankings tərəfindən müəyyən olunmuş  kriteriyalara əsaslanmışdır.  Araşdırmalarda dünya miqyaslı ali məktəblərin təhsil, tədqiqat, təcrübə mübadiləsi və beynəlxalq perspektivlər üzrə əsas vəzifələri qiymətləndirilmişdir. Asiya universitetlərinin reytinqində Times Higher Education-nun dünya universitetlərinin reytinq araşdırmalarında əsas götürdüyü,   ciddi surətdə işlənib hazırlanmış, ali məktəblərin tam və balanslaşdırılmış müqayisəsini təmin edən, tələbələrin, müəllimlərin, universitet rəhbərliklərinin, sənaye və hökumət qurumlarının etimadını qazanmış  13 əsas kriteriya gözdən keçirilmişdir. Əsas qiymətləndirmə kriteriyaları kimi beynəlxalq  tələbə və müəllim mobilliyi, beynəlxalq təqaüd proqramlarının sayı, elmi tədqiqatların səviyyəsi, innovasiyalar sahəsində rolu, elmi məqalələrdən sitatgətirmə, təhsil xidmətlərinin səviyyəsi və digərləri çıxış etmişdir.  Bütün qiymətlər maksimum dərəcədə nizamlanmış və 100 ballıq şkala üzrə göstərilmişdir. Reytinq cədvəlinə Tokio Universiteti, Sinqapur Milli Universiteti, Honk Konq Universiteti başçılıq edirlər. İlk onluqda əsasən Yaponiya, Koreya,  Çin, Honk  Konq universitetləri yer almışdır.

 Times Higher Education-nun redaktoru Filipp Bettinin sözlərinə görə, Asiya dünyada ali təhsil sahəsində sürətlə inkişaf edən ən cəlbedici kontingentdir. Bir sıra Asiya ölkələri iqtisadiyyatın inkişafında elmi tədqiqatların, təhsilin aparıcı rolunu təsdiq edirlər. Təhsil sahəsinə qoyulan  investisiyaların azalmasının müşahidə olunduğu Qərbdən fərqli olaraq Asiya ölkələrində elm və təhsil sahəsinə ayrılan sərmayələr artmaqdadır.   F.Betti qeyd etmişdir  ki, dünya universitetlərinin ümumi reytinq cədvəlində (Top 400) Asiya kontinentindən 57 ali məktəb təmsil olunur və onlardan çoxu dünya elmi elitasına daxil olmağa can atır. Yaponiyanın 22 universitetlə liderlik etdiyi  reytinq sıralamasında Türkiyə 5 universitetlə - Orta Doğu Texnik Universiteti (22-ci yer),  Bilkent Universiteti (29-cu yer), Koç Universiteti  (31-ci yer), Boğaziçi Universiteti  (37-ci yer), İstanbul Universiteti (38-ci yer) təmsil olunmuşdur.  F.Betti bu fakta diqqət çəkərək Türkiyənin Orta Şərqdə güclü bir elmi tədqiqat mərkəzinə çevrildiyini, akademik gücünün yüksəldiyini, regionda akademik tədqiqatların tam yarısının bu ölkədə aparıldığını, Asiya sıralamasında Türkiyənin bütün qitə üzərindəki güclü mövqeyini görə bildiklərini demişdir.

Ukraynada təhsil alan xarici tələbələrin sayı artmışdır

Ukraynada təhsil alan xarici tələbələrin sayı durmadan artmaqdadır. Bu barədə ölkənin təhsil və elm naziri Dmitri Tabaçnik keçirdiyi mətbuat konfransında məlumat vermişdir. Cari tədris ilində müqavilə əsasında Ukraynada təhsil alan xarici tələbələr 4 milyard 300 milyon qrivna (500 milyon dollar) təhsil haqqı ödəmişlər. Nazir bildirmişdir ki, bu rəqəm yalnız təhsil haqlarını  əhatə edir. Onların ölkədə yaşaması, qida və ərzaq  məsələlərinə görə ödədikləri vəsaitlər isə daxili məhsulun həcmində güclü faktordur.  Nazirin sözlərinə görə, Ukraynada 60 mindən artıq xarici tələbə təhsil alır. "Mən Təhsil Nazirliyində işləməyə başlayanda arzu edirdim ki, ölkəmizdə 50 min xarici tələbə təhsil alsın. Bu gün isə biz praktik olaraq bu rəqəmi 61 min xarici tələbəyə çatdırmışıq".  D.Tabaçnik əlavə etmişdir ki, müqavilə əsasında təhsil alan tələbələrin əksəriyyəti keçmiş sovet respublikalarındandır. Son vaxtlar isə Latın Amerikası və Asiya regionundan olan tələbələrin sayı da artmışdır.  Bundan başqa, Avropa ölkələrindən də 4 min tələbə müqavilə əsasında Ukrayna ali məktəblərində təhsil alırlar. Hər bir xarici tələbə il ərzində 70,5 min qrivna ödəyir. Bununla belə, "Kiyev-Mogilyan Akademiyası" Milli Universitetində orta  illik təhsil haqqı 20,23 min qrivna, Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetində 17,58 min qrivna, "Kiyev Politexnik İnstitutu" Milli Texniki Universitetində 13,5 min qrivna təşkil etmişdir.

Belarusda qəbul imtahanları ciddi nəzarətə götürülmüşdür

Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko 2013-cü ildə ölkənin ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrində qəbul imtahanlarının təşkili məsələlərinə dair sərəncam imzalamışdır.

Sərəncama müvafiq olaraq 2013-cü ildə ölkənin  ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrində qəbul imtahanlarına hazırlıq və onların keçirilməsi gedişinə nəzarət üzrə dövlət komissiyası yaradılmışdır. Prezidentin mətbuat xidmətinin məlumatında bildirilmişdir ki, komissiyanın tərkibində respublika Şurasının üzvləri,  parlamentin nümayəndələr palatasının deputatları, dövlət idarəetmə orqanlarının rəhbərləri, ictimai təşkilatların nümayəndələri və nəzarət orqanlarının işçiləri daxildir.

Komissiya qəbul imtahanlarına hazırlıq və mərkəzləşdirilmiş  test imtahanları və qəbul imtahanlarının digər formalarının keçirilməsi, ali təhsil müəssisələri və orta ixtisas təhsili məktəblərinə qəbul imtahanlarında abituriyentlərə bərabər imkanların yaradılması məqsədilə yaradılmışdır. Komissiya qəbulun təşkili və keçirilməsini tənzimləyən normativ-hüquqi aktların pozulması hallarının aradan qaldırılması üçün tədbirlər görməli, qəbul imtahanlarının keçirilməsi məsələlərinə dair valideynlərlə görüşlərin təşkilini  həyata keçirməli, eləcə də kütləvi informasiya vasitələrində komissiyanın işini işıqlandırmalıdır. Sərəncam qəbul imtahanlarının keçirilməsində qanunvericiliyə əməl olunması və abituriyentlərin ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə qəbulunu  təmin etməlidir. Bundan əlavə, vətəndaşlara ali məktəblərə qəbulda bərabər imkanların verilməsi və sınaq imtahanlarının keçirilməsinə nəzarət təmin olunmalıdır.

Almaniyada ikili təhsil genişlənir

Almaniyada dual təhsil sistemi geniş populyarlıq qazanmışdır. Bu gün 60 mindən artıq tələbə ikili təhsil proqramı üzrə oxumaqdadır. Bu isə 2005-ci ildəkindən 70 faiz artıqdır. Dual proqramlar "İqtisadi elmlər", "İnformatika",  "Maşınqayırma", "Texnologiya" istiqamətləri üzrə fəaliyyət göstərir. İxtisasların siyahısı aqrar menecmentdən tutmuş daşınmaz əmlak menecmenti kimi ixtisaslara qədər çox genişdir. Dual təhsil proqramlarına maraq göstərənlər ərizə ilə müraciət etməlidirlər.  Müraciətlər bilavasitə müəssisələrdə qəbul olunur. Daha sonra isə müraciət edənlər istehsalat təcrübəsinə göndərilirlər. Peşə Təhsili üzrə Federal İnstitutun sorğusuna əsasən məlum olmuşdur ki, dual proqramlarda iştirak etmiş 1400 müəssisənin 97 faizi bu sistemdən razıdır.  Qeyd olunur ki, məzunların praktik vərdişlərə yiyələnməsindən kiçik və orta biznes müəssisələri böyük fayda qazanmışdır. Buna görə də dual təhsil sisteminə səthi baxmaq olmaz.

Bir sıra kompaniyaların yüksəkixtisaslı kadrlara,  ali məktəblərin isə iş yerlərinə ehtiyacı  var.  Beləliklə də  problemin vaxtından əvvəl həlli hər iki tərəfi razı salır. Gələcək işəgötürənlər tələbənin təhsil xərclərini öz üzərinə götürür, ona təqaüd təyin edir, məzun isə ali məktəbi bitirdikdən sonra məhz bu müəssisədə öz əmək fəaliyyətini davam etdirməyə dair öhdəlik götürür.

Nobelçi alimin medalı 2,27 milyon dollara satılmışdır

 Nyu-Yorkda keçirilmiş hərracda 50 il əvvəl DNT-ni kəşf etmiş alimlərdən  Frensis Krikə təqdim olunmuş Nobel medalı 2,27 milyon dollara satılmışdır. "Nature" jurnalının yazdığına görə, Britaniya Kembric Universitetində işləyərkən  Frensis Krik  Ceyms Uotson və Moris Uilkinsonla birlikdə DNT molekulunun ikiqat spiralının sirrini açmağa müvəffəq olmuşlar. Alimlər  spiralın strukturunu ilk dəfə elm aləminə bildirmişdilər. 1962-ci ildə isə onlar bu  kəşfə görə tibb sahəsində Nobel mükafatına layiq görülmüşdülər. 

Hərracda eyni zamanda Frensis Krikin oğlu Maykla yazdığı məktub 6 milyon dollara satılmışdır. F.Krik ilk dəfə öz məktubunda kəşfinin mahiyyəti barədə məlumat vermişdir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Amerikanın keçmiş prezidentlərindən Avraam Linkolnun oğluna yazmış olduğu məşhur məktub 2008-ci ildə  3,4 milyon dollara satılmışdır. F.Krikin varisləri alimə məxsus 11 əşyanı da hərraca çıxarmışlar. Alimin ailə üzvləri əldə olunmuş vəsaitin bir hissəsini Londonda yerləşən Frensis Krik  İnstitutuna, bir hissəsini isə tədqiqatçının həyatının son günlərində çalışdığı Kaliforniyadakı Solka Biologiya  İnstitutunun hesabına keçirməyi qərara almışlar. F.Krik 2004-cü ildə 88 yaşında vəfat etmişdir.