ARXİV

17 May 2013 - №18

Beynəlxalq təhsil xəbərləri

MDU dünyanın 200 ən yaxşı universiteti siyahısında yer almışdır

M.V.Lomonosov  adna Moskva  Dövlət Universiteti və Sankt-Peterburq Dövlət Universiteti ilk dəfə olaraq 2013-cü ildə ixtisaslar üzrə dünyanın 200 ən yaxşı universitetləri siyahısına (QS World University Rankings by Subyect) düşmüşlər. Məlumata görə, MDU siyahıda riyaziyyat üzrə 42-ci yeri tutmuşdur. Sankt-Peterburq Dövlət Universiteti isə reytinq cədvəlində 151-ci olmuşdur.  Adıçəkilən reytinq 30 istiqamət üzrə (fəlsəfə, müasir dillər, coğrafiya, tarix, linqvistika, ingilis dili və ədəbiyyat, kompüter texnologiyaları, mühəndis elmləri, fizika, riyaziyyat, tibb, biologiya və sair) dünyanın 200 aparıcı universitetini əhatə edir.  

Qiymətləndirmə akademik birliyin rəyi, işəgötürənlərin rəyi, məqalələrdən sitatgətirmənin orta indeksi və ali məktəb alimlərinin elmi xidmətlərinin ümumi məcmusu kimi 4 indikatora əsaslanır. Cari ilə kimi Rusiyanın bir sıra universitetləri adıçəkilən reytinqdə tədqiq olunmuş, lakin onlardan heç biri sadalanan istiqamətlər üzrə dünyanın 200 ən yaxşı universiteti sırasında yer ala bilməmişdir.  Bundan əlavə, MDU eyni vaxtda bir neçə istiqamət üzrə klasterlərə (QS reytinqdə 50-ci sıradan aşağıda olan ali məktəblər qruplar üzrə hesablanır) daxil olmuşdur: müasir dillər (51-100 klaster), fizika və astronomiya (51-100), informasiya və kompüter texnologiyası (151-200), farmokologiya (151-200), kimya (101-150), yer və dünya okeanları haqqında elmlər (101-150), materiallar elmi (151-200), statistika və əməliyyatlar tədqiqatları (101-150). 

Sankt-Peterburq Universiteti riyaziyyat üzrə 151-200 klasterə düşmüşdür.  QS Tədqiqatlar Mərkəzinin başçısı Ben Sauterin sözlərinə görə, Rusiya ali məktəbləri beynəlxalq təhsil məkanında  ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə diqqət çəksələr də, dünya liderləri ilə  çətin rəqabət aparırlar.  Rusiya ali məktəblərinin nəticələrinə baxanda tam əminliklə demək olar ki, onlar texnologiya və mühəndis işi, riyaziyyatla bağlı olan ixtisaslar üzrə yaxşı nəticələr göstərmişdir.  Rusiya Şərqi Avropada yeganə ölkədir ki, ali məktəbləri dünyanın ilk 200 aparıcı universiteti arasında yer almışdır.

Avropa Komissiyası beynəlxalq təhsil proqramlarına ayrılan maliyyə vəsaitlərinin həcmini artıracaq

Avropa Komissiyası beynəlxalq təhsil proqramlarının dəstəklənməsi üçün ayrılan maliyyə vəsaitlərinin həcmini  artırmağı nəzərdə tutmuşdur. Komissiya xaricdə təhsil alan və əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan tələbələr, gənc müəllimlər və tədqiqatçılar üçün  ayrılan qrantların həcmini ikiqat artırmaq niyyətindədir. Bu barədə Avropa Komissiyasının təhsil, mədəniyyət  və gənclər məsələləri üzrə komissarı Andrulla Vasiliu keçirdiyi mətbuat konfransında bildirmişdir. 

Təhsil qrantlarının artırılması barədə qərar  Avropa Komissiyasının 2014-2020-ci illər büdcə planının formalaşdırılması çərçivəsində qəbul olunmuşdur. Avropa Komissiyası hesab edir ki, bununla elmi dərəcə almaq istəyən tədqiqatçıların hazırlıq səviyyəsini yaxşılaşdırmaq və yoxsulluqla mübarizə aparmaq mümkün olacaq. "Qəbul olunmuş büdcə təhsil sahəsində çalışan insanlar və təşkilatlar üçün əla xəbərdir", - deyən A.Vasiliu qeyd etmişdir ki,  gənclərin xaricdə təhsil alması və işləməsi üçün nəzərdə tutulmuş yeni proqramlara 7 il ərzində 15,2 milyard avro ayrılması qərara alınmışdır.  Təqdim olunan qrantların miqdarının artırılması ilə yanaşı vəsaitlər təhsil sisteminin modernləşməsinə və təhsil müəssisələri arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsinə də xərclənəcək. Maliyyə vəsaitlərinin həcminin artırılması Avropanın gələcəyi naminə təhsilə ayrılan investisiyaların prioritetliyini sübut edir.

Qeyd edək ki, Avropa Komissiyasının cari büdcəsi (2007-2013-cü illər) Avropa regionları çərçivəsində təhsil və təcrübə proqramlarının maliyyələşdirilməsi üçün 72,5 milyard avro ayrılmasını nəzərdə tutmuşdur.  Avropa Komissiyası təhsil proqramları barədə daha ətraflı hesabatını cari ilin payızında  açıqlayacaq.   

Almaniya məktəbləri planşetə keçir

Almaniyanın ümumtəhsil məktəblərində müasir İKT resurs və vasitələrindən istifadə geniş yer almışdır.  Hazırda ölkənin  bütün orta məktəblərində buraxılış imtahanlarının planşetlər vasitəsilə aparılması gözdən keçirilir.  Hələlik Bavariyadakı Noyboyern qəsrindəki məktəbdə məzunların planşetlərdən ilk dəfə istifadə etməklə buraxılışı olacaq. Məktəblər kağız əvəzinə planşetlə imtahan verməyə üstünlük vermişdir. Burada tanıdığımız dərs lövhələri, tabaşir, dəftər və dərsliklər yoxdur, bütün bunları planşetlər əvəz etmişdir.   Artıq 9-cu sinifdən başlayaraq müəllimlər və şagirdlər lövhə və tabaşirdən imtina edirlər. Onlar displeydə yazır, proqram təminatı isə şagirdin xəttini tanımağa imkan verir. İşlər rəqəmsal formatda yığılır. İlk elektron imtahanlardan sonra bu təcrübənin Almaniyanın bütün ərazisində tətbiqi nəzərdə tutulmuşdur.   Məktəblərin İnternet şəbəkəyə qoşulması nəticəsində şagirdlər məlumatları artıq açıq mənbələrdən əldə edirlər. İmtahanlardan əvvəl bütün şagirdlərə yeganə proqram təminatlı  yeni planşetlər verilmişdir.  Hələlik ilk buraxılış imtahanlarında şagirdlərə klaviaturadan istifadə etmək qadağan olunmuşdur.  Çünki klaviaturadan istifadə etməklə hər hansı mətni daha tez yazmaq olar, buraxılış imtahanlarına ayrılan vaxt isə çox ciddi surətdə nizama salınmışdır. 

Alimlər müasir dillərin mənşəyini müəyyən etmişlər

Hazırda Avrora və Asiyada milyardlarla insanın danışdığı müasir dillər buzlaşma dövrünün son illərində Avroranın cənubunda işlək  olmuş qədim dillərdən törəmişdir. Böyük Britaniyadakı  Ridinq Universitetinin alimləri bir çox dillərin təhlili əsasında belə bir qənaətə gəlmişlər.  Onlar ingilis və  urdu, yapon və itelmen kimi müxtəlif dillərin lüğətlərində bir sıra ümumi sözlər aşkar etmişlər. Onlar qədim Avrasiya dil ailəsini yaratmışlar. Bu ailə isə hazırda Avrasiya məkanında Portuqaliyadan tutmuş Kamçatkaya qədər geniş coğrafiyada insanların danışdığı bugünkü dillərə parçalanmışdır. "Avrasiyanın bütün sakinləri təxminən 15 min il əvvəl buzlaqların Şimala çəkilməsi dövründə Avropanın cənubunda yaşamış insan qrupları ilə özlərinin  dil qohumluğu əlaqəsini  görə bilərlər",- deyə Ridinq Universitetinin təkamül bioloqu Mark Pagel bildirmişdir. 

İstənilən dildə olan sözlərin əksəriyyətinin - böyük ehtimalla 50 faizinin  2-4 min il ərzində digər dillərdə olan sözlərlə əvəzlənə bilməsi mümkündür.  Lakin daim istifadə olunan əvəzliklər, zərflər, saylar kimi sözlər var ki, onlar on min illərlə yaşaya bilər. 

Alimlər kompüter modelləri vasitəsi ilə çox nadir hallarda dəyişən və müxtəlif Avrasiya dillərində eyni cür səslənən sözləri əvvəlcədən müəyyən edə bilmişlər.  Daha sonra onlar bu sözləri linqvistlərin bərpa etdikləri ən qədim sözlərin siyahısı ilə müqayisə etmişlər. "Proceedings of the National Academy of Sciences" jurnalının yazdığı kimi,  minimum 4 Avrasiya dilində 23 eyni cür söz aşkar olunmuşdur. Onlar çox tez-tez işlənən -  mən, biz, insan, ana və s. sözləridir.  Bir sıra sözlər də vardır ki, onlara nadir hallarda rast gəlinir. "New Scientist" jurnalının yazdığı kimi, britaniyalı alimlər 7 dildən soyad şəcərəsini  tərtib etmişlər. Onlar bir dildən - insanların təxminən 15 min il əvvəl danışdığı dildən törəmişlər. Sonrakı 5 min il ərzində onlar qeyd olunan 7 dilə bölünmüşdür.

Robot həvəskarı Amerikanın milli müəllimi oldu

2013-cü ildə "Amerikanın  milli müəllimi" adına Vaşinqton ştatından olan robot həvəskarı, kimya, fizika  müəllimi və mühəndis Ceff Şarbonno layiq görülmüşdür.

Ağ Evdə keçirilmiş təntənəli mərasimdə C.Şarbonnoya prezident Barak Obama tərəfindən "Büllur alma" mükafatı təqdim olunmuşdur. O, artıq 12 ildir ki, Zill şəhərindəki orta məktəbdə müəllim işləyir. Lakin müəllimlik onun yeganə peşəsi deyil,   o, doğma şəhərində robot-texnika mərkəzinin rəhbəridir. C.Şarbonno  qeyd etmişdir ki, şagirdlərinin əksəriyyəti onun tədris etdiyi fənlərin çoxunu "elmin ağır qraniti" hesab edir. Tədris etdiyi fənni şagirdlərinin daha asanlıqla mənimsəmələri üçün Şarbonno təlim keçən interaktiv  məşqçi-robot hazırlamışdır.  "Milli müəllim" bir çox mükafatların, eləcə də qrantların sahibidir.

Amerikanın sayca 63-cü "milli müəllimi" biologiya üzrə bakalavr elmi dərəcəsini və Vaşinqtondakı Mərkəzi Universitetin təhsil magistri diplomunu  almışdır. Zill şəhər təhsil assosiasiyasının həmsədri olan Şarbonnonun təhsil fəlsəfəsi uşaqlarda özünəinam, uğur, sinif, bütövlükdə  məktəb və cəmiyyət çərçivəsində  əməkdaşlığın tərbiyə olunmasına əsaslanır.   Onun sözlərinə görə, bu cür yanaşma dildə  olan "bacarmıram", "hədsiz çətindir", "mümkün deyil" kimi sözləri tam istisna edir.  "Mən hər gün şagirdlərimi sinifdə "Cənnətdə daha bir gün keçirmək üçün xoş gəlmişsiniz" sözləri ilə salamlayıram", - deyə C.Şarbonno bildirmişdir.

Dünyada məktəbəqədər təhsilin fərqli xüsusiyyətləri

Dünyanın bir sıra ölkələrində məktəbəqədər təhsil ümumi təhsil və tərbiyə sisteminin ilkin səviyyəsi hesab olunur. Ona görə də dövlət, yerli hakimiyyət orqanları, ictimai təşkilatlar, kənd təsərrüfatı və sənaye müəssisələri, dini təşkilatlar, ayrı-ayrı şəxslər bu sahənin qayğısına qalırlar.

Adətən bir sıra xarici ölkələrdə mövsümi  və stasionar bağçalar, ibtidai məktəblərin nəzdində açılan məktəbəqədər şöbələr, uzunmüddətli işlər üçün nəzərdə  tutulmuş xüsusi  uşaq bağçaları, müxtəlif meydançalar və ana  məktəbləri fəaliyyət göstərir.

Bu cür müəssisələrdə tərbiyə işinin məqsədi uşaqların hərtərəfli inkişafı, onlara həyati  bacarıq və vərdişlərin aşılanmasıdır ki, bundan ötrü xüsusi tərbiyə proqramları işlənib hazırlanmışdır.   Hər bir milli sistemdə məktəbəqədər təhsilin özünəməxsus  xüsusiyyətləri və qabaqcıl təcrübəsi vardır.  

Məsələn, Böyük Britaniya təhsil sistemi ibtidai məktəblərə 3-4 yaşlı uşaqları qəbul edir. Bundan əlavə, 5 yaşı tamam olmuş uşaqlar üçün hazırlıq kursları təşkil olunur. 

Böyük Britaniyada məktəbəqədər təhsilin konsepsiyası ümumi təhsilin bu səviyyəsi üzrə təhsil müəssisələrinin rəngarəng olması ilə xarakterizə olunur.  İngilis tərbiyəsi uşağın şəxsiyyətinin,  təşəbbüskarlığının inkişaf etdirilməsinə əsaslanmışdır.  Uşaq bağçasına adaptasiyanı azyaşlılar valideynin iştirakı  ilə keçirir. Məktəbəqədər müəssisələrdə bir tərbiyəçi yaşı 3-5 arasında olan 3-5 uşaqla məşğul olur. 

Danimarkada məktəbəqədər təhsil müəssisələri azyaşlılar üçün oyun meydançaları, gündüz bağçaları, bağça-uşaq evləri və ya sadəcə bağçalar, eləcə də sutkalıq bağçalardan ibarətdir. Sonuncular fiziki və pisixi inkişaf qüsurları olan uşaqlarla məşğuldur. Əmək fəaliyyətinə başlamazdan əvvəl  pedaqoji heyət  pedaqogika, psixologiya və filologiya üzrə üçillik hazırlıqdan keçir. Maraqlı faktlardan biri odur ki, bu müəssisələrdəki bütün  pedaqoqların 20 faizini kişilər təşkil edir.

Almaniyada ictimai məktəbəqədər təhsil çox qədim ənənələrə malikdir. Bağçalara baş çəkməkdə valideynlərə tam sərbəstlik verilir. Valideynlər uşaqların saxlanma xərclərinin 50 faizini ödəyir, qalan məsrəfləri  isə müəssisənin rəhbəri öz üzərinə götürür. 

Dövlət mövcud  məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin yalnız beşdə birinin maliyyələşməsini öz üzərinə götürmüşdür. Qalanları isə həmkarlar, xeyriyyə və digər təşkilatların himayəsindədir.   

Polşada məktəbəqədər təhsil sistemi uşaqların bütün iş günü və ya günortaya qədər  təlim-tərbiyə aldığı bağçalardan, uşaq bağçaları, ikihəftəlik bağça-uşaq evlərindən, eləcə də çoxmərtəbəli evlərin mənzillərində yerləşən mikrobağçalardan formalaşmışdır.  

Amerika Birləşmiş Ştatlarında isə hər bir ştat  təhsil sahəsində öz standartını müəyyənləşdirmişdir. Hər bir müəssisə müəyyən olunmuş proqram əsasında fəaliyyət göstərir.

Yaponiyada tərbiyə sistemi uşaqlarda daha erkən yaş dövrlərində müxtəlif qabiliyyətlərin aşkar olunmasına və onların inkişaf etdirilməsinə əsaslanır. Yaponiyada uşaq bağçalarındakı qruplar daha çox - 40 nəfərədək uşaqdan  təşkil olunur. Bütün uşaqların bədii özfəaliyyət dərnəklərində iştirakı məcburidir, belə ki, yaponlar hesab edirlər ki, yalnız əllərin yaratdığı  gözəllik nümunələri  gözəlliyin fəlsəfi anlaşılmasına təsir göstərir.

Hər bir ölkədə məktəbəqədər təhsilin reallaşdırılmasının öz qaydaları mövcuddur. Lakin hər bir sistem ayrılıqda    istedadlı uşaqların inkişaf etdirilməsinə xidmət edir. Bundan əlavə, uşaqların normal həyat fəaliyyəti üçün daha əlverişli şərait yaradılır. Uşaqlar valideynlərin iştirakı olmadan cəmiyyət həyatında iştirak etməyi, özündə əməksevərliyi, istər valideynlər, istərsə də tərbiyəçilər qarşısında məsuliyyət daşımağı öyrənirlər.  Uşaqlarda musiqi qabiliyyətlərinin təkmilləşdirilməsinə də xüsusi diqqət ayrılır. 

Cənubi Koreya SAT imtahanlarından imtina edir

Cənubi Koreyada Amerika ali məktəblərinə daxil olmağa imkan verən SAT (Scholastic Assessment Test - "Məktəb Qiymətləndirmə Sistemi")  imtahanlarından imtina olunmuşdur. The Wall Street Yournal-ın yazdığına əsasən, imtahan  təşkilatçıları bunun səbəbini bəzi abituriyentlərin imtahan sualları ilə qabaqcadan tanış olmaları  ilə izah etmişdir. 

Bir sıra hazırlıq mərkəzlərində abituriyentlərə suallar paylanıb. İmtahanların başlanmasına qədər suallarla tanışlıq isə qəti surətdə qadağandır. Hazırlıq mərkəzlərinin sual materiallarını abituriyentlərə ötürməkdə təqsirli bilinən bir sıra rəhbərləri hazırda nəzarət altındadır. Onlardan ölkəni tərk etməmək barədə iltizam alınmışdır.

Təşkilatçılar imtahanların iyun ayında keçirilməsini istisna etmirlər, lakin  Amerikada təhsil almaq arzusunda olan 1500-dən artıq gənc Yaponiya və Çində imtahan verməyi qərara almışlar.

Qeyd edək ki, SAT ölkədə 1901-ci ildən tətbiq olunur.  Hazırda bu imtahanların keçirilməsi ilə Amerikanın College Board təşkilatı məşğul olur. İmtahana 3 saat 45 dəqiqə vaxt ayrılır.  İmtahanın gedişində abituriyentlərin  qrammatika və riyaziyyat üzrə biliyi, eləcə də mətnin təhlili üzrə qabiliyyətləri yoxlanılır.  2011-2012-ci dərs ilinə olan məlumata görə, Cənubi Koreyadan Amerika universitetlərində təhsil alan tələbələrin sayı 72 min nəfərdir.

Xarici tələbələrin ümumi sayında koreyalılar Çin və Hindistandan sonra üçüncü yeri tutmuşlar.  Qeyd edək ki, ABŞ-da Çindən olan tələbələrin sayı 194 min nəfər, Hindistandan olan tələbələrin sayı isə 100 min nəfərdir. Bütünlüklə Amerikada 760 min xarici tələbə təhsil alır.

Məktəblilər üçün elmi mərkəzlər

M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti və "Sistem" Səhmdar Maliyyə Korporasiyası məktəbliləri real elmi tədqiqatlara cəlb etmək təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir.  Təşəbbüsün mahiyyəti ondadır ki,  orta təhsil müəssisələrinin şagirdləri real surətdə fəaliyyət göstərən alimlər kollektivində  əsl elmi tədqiqatlarla məşğul olacaqlar. 

2014-cü ilə qədər paytaxtda və Moskvaətrafı vilayətin ərazisində akademik və universitet laboratoriyalarında  xüsusi mərkəzlər yaradılacaq. Bu mərkəzlərdə şagirdlər nəinki müasir elmi avadanlıqlarla tanış olacaq, həm də əsl tədqiqat qruplarının işində bilavasitə iştirak edəcəklər. Layihənin iştirakçısı olan hər bir məktəbliyə elmi kurator ayrılacaq. Kuratorlar gənclərə qeyri-adi iş prosesinə alışmağı öyrədəcəklər.  Onlar  gənc alimlər və ya ali məktəblərin yuxarı kurslarında oxuyan ən perspektivli tələbələr arasından seçiləcək. Layihə müəllifləri hesab edirlər ki, təşəbbüs məktəblilərə öz maraqlarının istiqamətləri barədə daha dəqiq qərar verməyə, eləcə də öz elmi və peşə karyerasını seçməyə imkan verəcək. Bilavasitə elmi tədqiqatlar prosesi isə yay tətili dövründə aparılacaq, bu isə layihə iştirakçılarına bütünlüklə elmi işlərə  yüklənməyə şərait yaradacaq. 

Layihəyə həqiqətən daha çox maraq göstərən uşaqların cəlb olunması məqsədilə onların seçimi çox sərt müsabiqə əsasında aparılacaq. Daha çox diqqətəlayiq nəticələr göstərmiş məktəblilər cari ilin payızında VII Elm festivalında iştirak etmək imkanı əldə edəcəklər. 

Onların elmi rəhbərləri də həvəsləndirici mükafatlar  alacaqlar, onları qrantlar və ya xaricdə keçirilən elmi konfransa pulsuz səfər gözləyir. 

Avstriyada xarici tələbələrin sayı iki dəfə artmışdır

Avstriyada xarici tələbələrin sayı son on ildə  iki dəfə artmışdır. Bu barədə Ali  Tədqiqatlar İnstitutunun ali məktəblərin statistik məlumatlarına əsasən apardığı xüsusi hesabatında qeyd olunmuşdur.

Sorğuya əsasən, 2010-2011-ci dərs ilinin qış semestrində yerli universitetlərdə və peşə məktəblərində təxminən 65 min xarici tələbə təhsil almışdır. 2000-2001-ci ilin analoji dövrü üçün isə bu rəqəm 32 min nəfər olmuşdur. Beləliklə də Avstriyada təhsil alan hər beş tələbədən biri xaricidir. Xüsusən də təsviri incəsənət ixtisasları üzrə tədrisin aparıldığı universitetlərdə oxuyan tələbələrin sayı (47 faiz) artmışdır.    Elmi və pedaqoji ali məktəblərdə daha az (6 faiz) xarici tələbə təhsil alır. Xarici tələbələr daha çox Almaniya (39 faiz), keçmiş Yuqoslaviyanın varisi olan müstəqil dövlətlərin (11 faiz), Şərqi Avropa ölkələrinin (17 faiz), Türkiyənin (5 faiz) payına düşür. Digər Avropa ölkələrinin payına  9 faiz, Avropaya aid olmayan ölkələrin payına isə 11 faiz düşür. 

Almaniyadan olan tələbələr daha çox təbiət elmlərinə, ilk növbədə, psixologiya və tibb sahələrinə maraq göstərirlər. Keçmiş Yuqoslaviyadan olan tələbələr texniki və sosial-iqtisad fənləri, eləcə də incəsənəti, türkiyəli tələbələr texnikanı, Şərqi Avropadan olan tələbələr sosial və iqtisad elmləri, eləcə də incəsənəti, Qərbi Avropadan olan tələbələr humanitar və mədəniyyəti, incəsənəti öyrənməyə həvəs göstərirlər.