|
 Azərbaycanda
məktəb və pedaqoji fikir tarixinin mühüm və aparıcı
daşıyıcılarından biri olmuş, müqtədir pedaqoq və
məhsuldar tədqiqatçı, pedaqoji elmlər doktoru, professor
Aben Kərimovun pedaqogika tarixi elmi sahəsində müstəsna
xidmətləri olmuşdur. Onun məktəb, maarif və pedaqoji
fikir tariximizdə gərgin və intensiv əməyi bu günə kimi
xalqımızın milli mənəvi dəyərlər sistemini öyrənməkdə
zəngin bir ideya çeşməsidir.
XX əsrin məktəb və pedaqoji fikir tarixinin söz
mücahidləri olan Əhməd Seyidovun, Mehdi Mehdizadənin və
Mərdan Muradxanovun ideya-mənəvi irsinin layiqli
davamçısı kimi professor Aben Nəsir oğlu Kərimovun
(1913-1995) Azərbaycanda, həm də yüksək ixtisaslı
kadrların hazırlanmasında xüsusi xidmətləri olmuşdur.
Onun yorulmaq bilmədən, heç bir təmənna gözləmədən,
zərrə qədər minnət qoymadan bir neçə pedaqoqlar nəslinin
yetişməsində qayğı göstərmək səyi biz müasir nəslin
qəlbində uzunmüddətli bir xatirə kimi qalmışdır. Sənət
peşəkarlığı, müəllim şərəfi, alim mövqeyindəki qabaqcıl
tendensiyaları əxz etməsi, cəmiyyətdə müəllim statusu
ilə bağlı elmi diaqnostikanın orijinal cəhətlərini
ümumiləşdirmək manerası onun parlaq əməl yolunun
ibrətamiz həyat nümunələri idi.
O, 1913-cü il avqustun 23-də Saatlı rayonundakı Molday
kəndində anadan olmuşdur.
Salyan rayonunda orta təhsilini başa vurmuşdur. 1929-cu
ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutuna (indiki ADPU-ya)
daxil olmuş, 1934-cü ildə institutun fizika-riyaziyyat
fakültəsini bitirmişdir.
1941-1945-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsində iştirak
etmişdir. Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat Pedaqogika
İnstitutunda aspirantura təhsili almışdır. 1952-ci ildə
namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş, həmin ildən
1958-ci ilə kimi Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat
Pedaqogika İnstitutunda direktor müavini olmuşdur.
1958-ci ildən 1973-cü ilə qədər APİ-də (indiki ADPU-da)
dosent, 1973-cü ildən 1984-cü ilə qədər Azərbaycan
Pedaqoji Xarici Dillər İnstitutunda (hazırkı Azərbaycan
Dillər Universiteti) pedaqogika kafedrasına rəhbərlik
etmişdir. 1973-cü ildə "Azərbaycanda əməyin və
politexnizmin tarixinə dair oçerklər (XIX əsrin II, XX
əsrin I yarısı)" adlı doktorluq dissertasiyası müdafiə
etmişdir.
Onun "Şagirdlərin politexnik bacarıq və vərdişləri"
(1957), "Uşaqların ailədə əmək tərbiyəsi" (1961),
"Məktəblilərin izahlı politexnik lüğəti" (1967),
"Politexnik təhsil və təlimin məhsuldar əməklə
əlaqələndirilməsi" (1961) və s. kimi kitab və
kitabçaları çap olunmuşdur.
A.Kərimov 1964-cü ildə çap olunmuş "Pedaqogika", 1976-cı
ildə işıq üzü görmüş "Pedaqogikaya giriş" adlı dərs
vəsaitlərinin müəlliflərindən biridir. Ümumiyyətlə onun
170 çap vərəqi həcmində 50-yə yaxın əsəri çap
olunmuşdur.
A.Kərimov 1995-ci ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
...Anadan olmasının 100 illiyi bu il qeyd olunacaq
professor Aben Kərimovun söz və əməl vəhdəti ilə idarə
olunan həssas qəlbi vardı.
İnsanın məğlubedilməzliyinə, cəsarətliliyinə, hünər və
comərdliyinə çoxlarından fərqli olaraq o, həyati düşüncə
kredosundan baxır, yetişdirmələrinin tədris
bacarıqlarına və elmi idrak axtarışlarına dərin məna
verirdi. Xüsusən, elmin mənəviyyata, yaxşı insan olmağa
səfərbəredici praktikasından bütün məsuliyyətlə səmərəli
istifadənin imkan və yolların elmi axtarışlar sorağı
ilə, yüksək keyfiyyətdə təsdiqləyən ideyalar müəllifi
olaraq, bu sahədə hər bir xırdalığa zərgər dəqiqliyi ilə
qiymət verirdi.
Onun pedaqogika və pedaqogika tarixi qaynaqlarına aid
informativ məlumatları dərin ümumiləşdirmək bacarığı,
tədqiqatlarda müqayisəli təhlil aparmaq qüdrəti, əməyin
elmi təşkili üçün pilot axtarışlar səviyyəsində dərk
olunan aydın idrak yolu, əməli səyi bu gün də gənc
tədqiqatçılara örnək olaraq qalır.
Aben Kərimovun 82 illik mənalı həyatının hər bir qəlbdə
öz sağlığında buraxdığı xoş xatirələr olmuş, elmdə,
ədəbiyyatda, incəsənətdə özünün parlaq istedadı, biliyi
və bacarığı, elmi, pedaqoji, ictimai fəaliyyəti ilə
silinməz iz buraxması, öz sahəsində kamil mütəxəssislər
nəsli hazırlaması, cəmiyyətimizin tərəqqisinə güclü
təkan verməsi kimi təcrübi fəaliyyət istiqamətlərində
fəal iştirak etməsi söylədiklərimizin aydın ifadəsidir.
Aben Kərimov sadə insan idi. Ailəcanlı olması,
övladlarına, nəvə və nəticələrinə, qohum-əqrabaya
yararlı ağsaqqal "yardımı" ətrafdakılara, onu sevənlərə
məlhəmlik gətirər, çoxları onun kimi valideyn, ailə
tərbiyəçisi olmağa çalışardı. Onun alimliyi şəxsiyyət
yetkinliyi ilə vəhdət təşkil edirdi.
Elmin, maarifin çiçəklənməsi yolunda fədakar nəsil
yetişdirməyin dərin sosial mündəricəsini açıqlayan
professorla təsadüf elə gətirib ki, mən də rastlaşmış,
onunla ünsiyyət məqamlarını özüm üçün dərin bir məktəb,
maraqlı həyat və yaradıcılıq mənbəyi hesab etmişəm.
Unutmaram... 1989-cu ilin qış fəsli idi. Respublikada
milli-azadlıq hərəkatının, müstəqillik məşəlinin
alovlandığı günlər idi. Tədqiq etdiyim namizədlik
dissertasiyamın konkret adı o dövr üçün bir az yatımlı
səslənmirdi. Əgər belə demək mümkünsə. Yəni, "XIX əsrin
ikinci yarısında Azərbaycanda pedaqoji fikrin inkişafına
mütərəqqi rus pedaqoji ideyalarının təsiri" adlı
dissertasiyama opponentlik etmək bu radikal seçim
mövqeyi olan alimə həvalə olunmuşdu. Müdafiə ərəfəsində
ondan fərqli münasibət gözləyirdim. Doğmalarımın,
əzizlərimin əhatəsində qabaqcadan cəsarətli çıxış mətni
də hazırlamışdım. Lakin "sovet alimi"nin mənim
tədqiqatımda milli və ümumbəşəri dəyərlər sisteminə
toxunmağımı təşəkkül tapan "Milli pedaqogika" üçün yeni
perspektiv açacağı" nitqini eşidəndə, bu insanın şəffaf,
heç bir ideoloji təsirdən, siyasi səbatsızlıqdan
vahimələnməyən məfkurəsinə heyran oldum. Elmə,
metodoloji prinsiplərə yalnız effektiv yanaşma, obyektiv
dəyər prizmasından yanaşmağı bacaran opponentin ən çox
da tədqiqatımı "Azərbaycan xalqının ictimai fikir tarixi
üçün əhəmiyyəti böyükdür" qənaəti ilə tamamlaması məni
sanki mənəvi qələbə zirvəsinə ucaltdı.
Ölümündən sonra alimin təkcə bizim üçün yaradıcı
ömründən qalan əsərləri deyil, həm də onun odlu
məhəbbətlə sevdiyi, nəciblik və ləyaqətlə dolu
qədir-urvatlı ailəsi də bu gün bizim müasirlərimizdir.
Onun həyat və yaradıcılıq yolunu vərəqlədikcə yəqin
edirsən ki, aidiyyəti qurumlar, öz dövründə onun əməyinə
layiqli dəyər vermiş, veteranlığını, müharibə çətirindən
çıxdığını, coşqun bir həyata çətin, ağır sınaqlardan
keçib gəldiyini lazımi səviyyədə qiymətləndirmişlər.
Eyni zamanda, bu gün aramızda bizimlə olmayan, lakin
xatirələrimizdə çox iradəli, daim üzügülər, dedikcə sadə
bir insan kimi qalan vətən övladını hər gün yada salıb,
100 illiyi ərəfəsində elmi-pedaqoji ictimaiyyətə təqdim
etməyimiz güman edirəm ki, onun yaradıcılıq irsinə
yenidən baxmağı zəruri edir.
Vidadi BƏŞİROV,
Azərbaycan Dillər Universitetinin pedaqogika
kafedrasının dosenti,
pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru
|
