|
 Xaricdə işləıyən müəllim həmvətənlərimiz
Dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayıb işləyən
həmvətənlərimiz çoxdur. Tale onları müxtəlif səbəblərdən
hazırda yaşadıqları ölkələrə gətirib çıxarıb. Xaricdə
təhsil aldıqdan sonra oxuduqları ölkələrdə qalıb öz
karyeralarını quranlar da az deyil. Harada yaşayıb
işləmələrindən, hansı ölkənin vətəndaşı olmalarından
asılı olmayaraq xaricdə yaşayan həmvətənlərimizi bir
müqəddəs hiss birləşdirir: doğma vətənə, Azərbaycana
məhəbbət, azərbaycanlı olmaqdan duyduqları fəxarət
hissi. Məhz bu hisslər onları doğma vətənlə daim əlaqə
saxlamağa, burada gedən proseslər, aparılan böyük
quruculuq işləri ilə daim maraqlanmağa, imkan düşən kimi
vətəni ziyarət etməyə sövq edir. Xaricdə yaşayıb işləyən
həmvətənlərimiz arasında müəllimlər də çoxdur. Onları
arayıb-axtarmaq və pedaqoji ictimaiyyətimizə tanıtmaq
üçün redaksiyamız qəzetin bu nömrəsindən başlayaraq
"Xaricdə işləyən müəllim həmvətənlərimiz" adlı yeni
rubrika açır. Həmin rubrika altında dünyanın ayrı-ayrı
ölkələrində çalışan müəllim soydaşlarımız haqqında
vaxtaşırı materiallar dərc edilməsini planlaşdırırıq.
Aşağıda bu silsilədən ilk yazını təqdim edirik.
*
Kanadada müəllimlər ildə 4-6 dəfə təkmilləşmə
kurslarında iştirak edirlər.
*
Kanadada kurikulumlar 2006-cı ildən tətbiq olunur. Bu
metod demək olar ki, çox sürətlə dəyişir və təkmilləşir.
*
Hər tədris ilinin əvvəlində keçirilən simpoziumda bütün
müəllimlər "Müəllimin əl kitabı" ilə təmin olunur ki, bu
kitabda da müəllimin bütün il boyu görəcəyi işlər və
qarşılaşacağı problemlər, onlardan çıxış yolları,
müəllimin etika və estetika kodeksi, ümumi baş mövzular,
qiymətləndirmə meyarları, gündəlik qiymətləndirmə
cədvəlləri, dərsə hazırlaşmaq qaydaları və s. öz əksini
tapır.
Yeganə CƏFƏROVA,
Kanadanın Toronto şəhərindəki C.H.Best adına orta
məktəbin müəllimi
İmişlidən Kanadaya
 Yatsam
heç yuxuma da girməzdi ki, nə vaxtsa vətəndən çox-çox
uzaqlarda, dünyanın ən demokratik və inkişaf etmiş
ölkələrindən biri olan Kanadada yaşayacaq, sevimli
sənətim olan müəllimliyi burada davam etdirəcəyəm.
Ömür yolum İmişli rayonunun Cəfərli kəndindən başlayıb.
Burada ziyalı ailəsində doğulmuşam. Atam Eldar Əliyev
iqtisadçı-mühasib, müəllim, anam Bəyim Əliyeva isə
ibtidai sinif müəllimi olub. Cəfərli kənd orta məktəbini
(indi həmin məktəb şəhid Telman İsmayılovun adını
daşıyır) 1983-cü ildə bitirib APİ-nin (indiki ADPU-nun)
riyaziyyat-informatika fakültəsinə daxil olmuş və
1988-ci ildə təhsilimi başa vurmuşam. 1989-cu ilin
noyabr ayından uşaq bağçasında fəaliyyətə başlamışam.
2000-ci ilin sentyabr ayınadək bağçada tərbiyəçi
işləmişəm. Çalışdığım müddətdə Azərbaycan Müəllimləri
Təkmilləşdirmə İnstitutunda 2 aylıq təkmilləşdirmə
kursunu keçmiş, dəfələrlə açıq kompleks məşğələlər
aparmışam. Bağçada hazırladığım əl işləri - qədim ev
əşyaları və N.Gəncəvinin "Yeddi gözəl" poemasının
qəhrəmanlarının modelləri ilə Bakı şəhəri uşaq bağçaları
arasında keçirilən sərgidə iştirak edərək ikinci yeri
tutmuş və fəxri fərmanla təltif olunmuşam. Eyni zamanda
Azərbaycan "Bilik" Cəmiyyətində psixoloq kursunu
bitirmişəm. 2001-ci ilin sentyabrından 2003-cü ilin
fevral ayına qədər özəl ali məktəblərin birində psixoloq
kimi fəaliyyətimi davam etdirmişəm.
2003-cü ildə ailəmlə birlikdə Kanadaya miqrasiya
etmişəm. Kanadanın Ontario əyalətinin paytaxtı Toronto
şəhərində yaşayıram.
Torontoda müəllim kimi işləməyə necə nail oldum?
Ontario Kanadanın ən çox əhali məskunlaşan əyalətidir.
Sənaye şəhəri olan Toronto Kanadanın ən böyük şəhəridir.
Bir çox başqa ölkələrin, o cümlədən keçmiş sovet
ölkələrinin diplomları Kanadada qismən qəbul olunsa da,
hər bir ali təhsil almış şəxs ölkənin təhsil
sisteminin
təhsili
idarəetmə orqanlarının təşkil etdiyi ekvivalentlik
yoxlama testindən keçməlidir. Həmçinin, müəllim kimi işə
düzəlmək üçün iş stajı tələb olunur ki, bu məqsədlə də
təhsil ocaqlarında və ya müəssisələrdə könüllü və
təmənnasız olaraq müəllim köməkçisi kimi çalışıb iş
stajı toplamalısan. Mən də bu yolu keçməli oldum.
2003-cü ilin may-avqust aylarında ingilis dili kursunu
bitirib yaxınlıqdakı məktəbin 3-cü sinfində müəllim
köməkçisi kimi təmənnasız olaraq işləməyə başladım.
Demək olar ki, məktəbin bütün siniflərində olurdum.
Tədris ilinin sonuna az qalırdı. Bir gün tənəffüs zamanı
sinfin müəllimi Serato mənə yaxınlaşdı və işimdən çox
razı qaldığını bildirdi. Sonda o mənə məktəbdə daimi işə
düzəlməkdə kömək etmək istədiyini dedi və Toronto Şəhər
Təhsil Şöbəsinin ünvanı yazılmış bir kağız parçası
uzatdı. Təhsil şöbəsində CV yazıb gətirməli olduğumu
bidirdilər. Bir neçə gündən sonra mən xarici ölkələrdən
gəlmiş mütəxəssislər üçün yaradılmış 3 aylıq kursa
yazıldım. Kursun nəzəri hissəsi 2 ay idi. Tələbələr bir
ay da öz ixtisaslarına uyğun olan iş yerlərində təcrübə
keçməli idilər. Bununla yanaşı diplomumu Dünya Elm
Mərkəzinə təqdim etdim və təsdiq edərək mənə bakalavr
dərəcəsi verdilər. Yaşadığım küçədə yerləşən uşaq
bağçasına bir aylıq təcrübə keçmək üçün müraciət etdim.
İlk gündən uşaqlarla işimi yüksək qiymətləndirən
"Uşaqlar küncü" bağçasının müdiri Polin birillik
müqavilə ilə mənə müəllim köməkçisi işi təklif etdi.
2004-2005-ci illərdə "Uşaqlar küncü" adlanan uşaq
bağçasında müəllim köməkçisi işlədikdən sonra 2006-cı
ilin yanvarında Toronto şəhər hakimiyyətinə tabe olan
şəxsi uşaq bağçasına rəhbərlik etməyə başladım.
Bağça fəaliyyətimin elə ilk günlərindən qüsurlu və
inkişafdan geri qalan uşaqlarla işlədim və onların
normal həyata qayıtmasında böyük əmək sərf etdim. Bu
uşaq bağçasında işləməklə yanaşı Mothercraft
İnstitutunda 3 aylıq "uşaqların inkişafı" kursunu
keçdim. Eyni zamanda 2007-ci ilin mart ayından bu
günədək Toronto Şəhər Təhsil Söbəsinin xarici dillər
departamentinin nəzdində açılan və 55 dildən biri olan
Azərbaycan dili müəllimi vəzifəsini daşıyıram. Bundan
əlavə, 2009-cu ilin noyabrında ekvivalent testdən və
ingilis dili testindən, Rayarson Universitetində 2 illik
kurikulum kursları və 6 həftəlik təcrübə keçərək Ontario
Məktəbəqədər Müəllimləri İnstitutunun üzvlüyünə qəbul
olunmuşam. Hazırda Toronto şəhərindəki C.H.Best adına
orta məktəbdə işləyirəm.
Kanadada müəllimə ciddi tələblər verilir
Kanadada bütün müəllimlər hər il qeydiyyatdan keçməli və
ildə 4-6 dəfə təkmilləşdirmə kurslarında iştirak
etməlidirlər. Hər il dərs ili başlamazdan bir həftə
qabaq bütün müəllimlər simpoziumda iştirak edir və yeni
dərs ilində təlimin yeni metodları ilə tanış olurlar.
Bütün müəllimlər hər 3 ildən bir 2 günlük ilk təcili
yardım kursları da keçməlidirlər. Müəllimlərin demək
olar ki, hamısı birləşmiş "Union" adlanan bir təşkilatın
üzvüdür. Mənim çalışdığım departamentin müəllimləri və
mən də həmçinin "unit B"-nin üzvüyük. Kanadada
kurikulumun tələblərinə görə bütün müəllimlər
məktəbəqədər kurikulum kurslarını keçməlidirlər. Bu ona
gorədir ki, hər bir müəllim kiçikyaşlı uşaqların
inkişafının 5 domaini, yəni sahəsini mükəmməl
bilməlidir. Məhz buna görə də mən məktəbəqədər
kurikulumunu mükəmməl öyrənib məktəb kurikulumuna
keçmişəm. Təhsilimi Rayarson Universitetinin
"Kurikulumun məktəblərdə tətbiqinin müxtəlif yolları
və araşdırılması" bakalavr proqramı üzrə davam etdirməyə
hazırlaşıram.
Kanadanın təhsil sistemində maraqlı cəhətlər çoxdur
Kanada çoxmillətli ölkə olduğu üçün onun təhsil sistemi
də çox maraqlı, zəngin və çoxşaxəlidir. Məktəbəqədər
tərbiyə uşağın anadan olduğu gündən başlayır və bəzi
bağçalarda 6 yaşınadək, bir sıra bağçalarda isə 12
yaşınadək davam edir. Dörd yaşı dekabrın 31-dək tamam
olacaq bütün uşaqlar məktəbin hazırlıq sinfinə
getməlidirlər. Bu hazırlıq sinifləri 2010-cu ilə qədər
bütün məktəblərdə iki növbə olmaqla hər gün iki saat
yarım idi. 2010-cu ildən başlayaraq hazırlıq sinifləri
birnövbəli olaraq bütöv dərs gününə keçməyə başladı ki,
bu proses 2015-ci ilədək davam edəcəkdir. Bu siniflərdə
bir sinif müəllimi və iki məktəbəqədər tərbiyəçi-müəllim
çalışır. Məktəbəhazırlıq sinifləri ibtidai
məktəblərdədir və ibtidai məktəblər bəzi məktəblərdə
5-ci, bəzilərində 6-cı və bəzi məktəblərdə isə hətta
orta məktəblə bir yerdə, yəni 8-ci sinfədək olur. Orta
təhsil, bəzi məktəblərdə 5-8, bəzilərində isə 6-8-ci
sinifləri əhatə edir. 8-ci sinfə qədər iki dəfə ümumölkə
testləri keçirilir ki, bu testlər də 3-cü və 6-cı
siniflərin sonuna təsadüf edir. Testlərin hər biri 3 gün
davam edir. 9-cu sinifdən 12-ci sinfədək olanlar yüksək
məktəb və ya gimnaziya, bəzən kollec-institutut da
adlandırılır ki, bu məktəbə seçim 8-ci sinifdən
başlayır. Yüksək məktəb əsasən dörd tipə bölünür: açıq
sinif - bu sinifdə oxuyanlar təhsilini davam etdirmək
fikrində olmayanlardır; adi sinif - bu sinifdə oxuyanlar
orta bilik səviyyəsinə malik olan sagirdlərdir; akademik
sinif - bu sinifdə oxuyanlar yaxşı oxuyan sagirdlərdir;
və nəhayət, daha yüksək bacarığa malik olan sagirdlərin
test verərək qəbul olduqları ixtisaslaşmış akademik
siniflər. 9-12-ci siniflərdə tədris ili iki semestrdən
ibarət olur ki, hər semestrdə şagird 4 fənn keçir və
semestrin sonunda imtahan verir. Elə fənlər var ki,
ancaq bir semestrdən ibarətdir. Bu 4 il ərzində
universitetə daxil olmaq istəyən şagird 44 kredit
yığmalı (hər əsas fənn 1 kredit və adi fənn yarım kredit
deməkdir) və 12-ci sinifdə aldıgı qiymət 79-100 bal
olmalıdır. Universitetə və ya kollecə qəbul olmaq
istəyən hər bir şagird 10-cu sinifdən başlayaraq hansı
ixtisası seçəcəyini müəyyən etməli və həmin ixtisasa
uyğun fənlər götürməlidir. Çünki Kanadada ali məktəbə
qəbul şagirdin birbaşa 12-ci sinifdə aldığı
qiymətlərlədir. Amma Kanadada 4 ildən az yaşayan
şagirdlər universitetə qəbul olmaq üçün ancaq ingilis
dilindən imtahan verməli olurlar. Bütün bunlarla yanaşı,
fitri istedada malik olan şagirdlər, eləcə də müxtəlif
qüsura malik olan və əlil uşaqlar üçün xüsusi siniflər
və yaxud məktəblər də vardır. Beş dərs günü olmaq şərti
ilə bir dərs ili 10 aydan ibarətdir. İldə iki dəfə tətil
olur: qış tətili və mart tətili. Qış tətili dekabrın
sonuna təsadüf edir və iki həftədən ibarət olur. Mart
tətili isə bir həftədən ibarətdir. İbtidai məktəblərdə
4-cü sinfədək ingilis dili, riyaziyyat, kompüter, bədən
tərbiyəsi, musiqi, kitabxana və 3-cü sinifdən başlayaraq
elm fənləri tədris olunur. 4-8-ci siniflərdə tarix,
fransız dili, elm və texnologiya əlavə olunur. Bundan
başqa, hazırlıq sinfindən 8-ci sinfə qədər hər bir
şagird öz ana dilində və istəsə bir neçə dildə dərslərə
yazıla bilər ki, bu dil dərsləri də həftənin 7 günü,
həftədə bir dəfə olmaqla 2 saat yarım keçilir. Mənim
dərs dediyim Azərbaycan dili sinfi orta məktəbdə altıncı
günlər olur.
Kanadada kurikulumlar 2006-cı ildən tətbiq olunur. Bu
metod demək olar ki, çox sürətlə dəyişir və təkmilləşir.
Kurikulum sistemi müəllimi daim öz üzərində işləməyə və
axtarışlar aparmağa sövq edir. Kurikulum təhsil
məqsədlərinin qiymətləndirilməsi üçün təlimat, məzmun,
materiallar, ehtiyatlar və proseslərlə şagirdlərin
planlaşdırılan qarşılıqlı əlaqəsidir. Kurikulum
metodlarını tətbiq edərkən sagirdin bilik və bacarıqları
aşkara çıxarılır, təfəkkürü və diqqəti, sərbəstliyi və
natiqlik qabiliyyətləri inkişaf edir. Dərslər şagird
mərkəzli, sual-cavab tipli, fərdi, qruplarla və
kollektiv aparılır. Dərslərdə əsasən əyani vasitələrdən
istifadə edilir. Şagirdlərin dərs zamanı iştirak etdiyi
didaktik və tapmaca tipli oyunlar və tapşırıqlar onların
verilmiş materialları tam mənimsəməsinə gətirib çıxarır.
Tədris ilinin əvvəlində keçirilən simpoziumda hər bir
müəllim müəllimin əl kitabı ilə təmin olunur ki, bu
kitabda da müəllimin bütün il boyu görəcəyi işlər və
qarşılaşacağı problemlər, onlardan çıxış yolları,
müəllimin etika və estetika kodeksi, ümumi baş mövzular,
qiymətləndirmə meyarları, gündəlik qiymətləndirmə
cədvəlləri, dərsə hazırlaşmaq qaydaları və s. öz əksini
tapır. Rüblük vəsiqələr isə elektron olaraq hazır
formada müəllimə göndərilir, müəllim tərəfindən
tamamlanır, məktəbin direktoru tərəfindən yoxlanılaraq
imzalanır və sonda müəllim tərəfindən imzalanaraq
şagirdə verilir.
Məlumat üçün onu da bildirim ki, yüksək məktəbi və ya
gimnaziyanı bitirən hər bir şagird diplom alır. Bu çox
mühüm sənəddir, çünki bu diplomu ala bilməyən şagird
təhsilini davam etdirə bilmir. Amma lap ömrünün
sonunadək istədiyi vaxt oxuyub bu diplomu ala bilər.
9-12-ci siniflərdə şagirdlər oxuduqları məktəbdə
istədikləri müxtəlif peşələrə də yiyələnə bilirlər. Bu
peşə kursları elə məktəbdə təşkil olunur. Həm də bütün
9-12-ci siniflərdə oxuyan şagirdlər 40 saat hər hansı
bir müəssisədə, uşaq bağçalarında, mağazada, kitabxanada
və s.-də könüllü olaraq işləməlidirlər (iş yerlərində
kömək edirlər, amma məvacib almırlar). Əgər bu 40 saat
işlədikləri haqqında arayış məktəbə təqdim edilməsə,
şagirdlər diplom ala bilmirlər.
|
