Müasir təhsil insanın şəxsiyyətini formalaşdırır.
Təlimdəki yenilikləri dərindən mənimsəyən hər bir
müəllim tərbiyədə də yeni metodlardan istifadənin vacib
olduğunu bilir. Eyni zamanda, insanın bir şəxsiyyət kimi
formalaşması ilk olaraq ailədən başlayırsa, valideyn də,
müəllim də, necə deyərlər, külüngü bir yerə
vurmalıdırlar!
Təbii ki, hər zamanın da öz tələbi var. Hələ
texnologiyanın olmadığı dövrlərdə uşaqlar daha çox
eşitdikləri ilə tərbiyələnirdilər. Müasir dövrdə isə
onlar yüz dəfə eşitməkdənsə, bir dəfə hər hansı
nümunəni, əməli görmək istəyirlər. Lakin müəllimin
dedikləriylə göstərdiyi şəxsi nümunə üst-üstə düşməzsə,
təbii ki, onun verdiyi tövsiyələrin yeniyetmə tərəfindən
qəbul edilməsi də çətin olacaq.
Uşaqlarla söhbət zamanı onlara diqqətlə qulaq asmaq,
mənalı cavablar vermək, dostluq, mehribanlıq,
vətənpərvərlik mövzusunda olan filmlərə baxmasına şərait
yaratmaq tərbiyə işinə müsbət təsir göstərir.
Müasir tərbiyə metodları sinif mühitində dəyişiklik
etməyə və müəllimlə şagird, şagirdlərin öz aralarında və
məktəblə ailə arasında münasibətlərin düzgün qurulmasına
imkan yaradır.
Hər bir keyfiyyət bir-biri ilə ayrılmaz şəkildə bağlı
olduğundan insanı da hissə-hissə deyil, bir şəxsiyyət
kimi tam halında tərbiyə etmək lazımdır. Vaxtilə
pedaqoji psixologiyanın banisi K.D.Uşinski insanı
hərtərəfli tərbiyə etmək üçün onu hərtərəfli öyrənməyi
tövsiyə edirdi. Bu baxımdan müəllim və tərbiyəçi ilk
növbədə şagirdin xüsusiyyətlərini aşkara çıxarmalı,
tərbiyəvi tədbiri ona müvafiq şəkildə tətbiq etməyə
çalışmalıdır.
Şagird şəxsiyyətinin təşəkkülündə eyni zamanda düzgün
əxlaqi davranış motivlərinin tərbiyə edilməsi də mühüm
rol oynayır. Məntiqli izahlarla əxlaqi dəyərlərin
lazımlılığını və bu dəyərlərə yiyələnməyin gündəlik
həyatdakı əhəmiyyətini uşağa başa salmaq lazımdır.
Çox vaxt şagirdin davranışındakı bu və ya digər cəhət
onun tələbatı ilə bağlı olur. Bir motiv kimi tələbatlar
şagirdin davranışını şərtləndirir. Deməli, şagirdin
davranışına qiymət verərkən onun motivini
müəyyənləşdirmək tələbi meydana çıxır. Məhz motivdən
asılı olaraq eyni fəaliyyət nəticəsində şagirdlərdə
müxtəlif əxlaqi keyfiyyətlər formalaşa bilər. Elə müasir
tərbiyənin də əsas məqsədi bu məsələdən keçir.
Məsələn, uşağa "dərsini oxumalısan!" deməkdənsə, dərs
oxumağın, bilikli olmağın faydalarını ona izah etmək,
müxtəlif faktlarla onda elmə həvəs yaratmaq daha faydalı
nəticə verir.
Hər yaşında uşağa şəxsiyyət kimi hörmət və sayğıyla
yanaşmaq lazımdır. Xüsusilə, yeniyetməlik dövründə daha
diqqətli olmaq məsləhət görülür. Bu hörmət isə təkcə
davranışlarda deyil, onun fikirlərinə hörmətdə özünü
daha çox göstərməlidir.
Əslində, ən yaxşı metod belə, uşaqları sevmədən effektiv
ola bilməz. Axı onlar bizim ömrümüzün davamıdır...
Məqsəd isə yalnız bir uşağın gələcəyini, həm də uğurlu
gələcəyini təmin etmək yox, ümumən cəmiyyətin gələcəyini
qurmaqdır. Bunun üçün təkcə savadlı mütəxəssis deyil,
həmçinin çox dəyərli vətəndaş, əsl insan
formalaşdırmalıyıq. Çünki, cəmiyyət də ancaq həqiqi
insanların çiyinləri üzərində dayanır! Unutmayaq ki, hər
bir xalqın rifahı uşağın düzgün tərbiyə olunmasından çox
asılıdır.
Səba HƏSƏNOVA,
Bakıdakı 124 nömrəli tam orta məktəbin riyaziyyat
müəllimi |