|
 Aidə
NƏBİYEVA,
Müasir Psixologiya Mərkəzinin baş psixoloqu
Müasir dövrümüzdə əvvəlki illərə nisbətən boşanmaların
sayı artmışdır. Səbəblər isə müxtəlifdir. Boşanmalar
əsasən cütlüklərin münasibətlərinin sona çatdırılması,
uşaqların hər iki valideyn arasındakı mövcud
münasibətlərdən psixoloji zərbə alması, doğmaların və
yaxınların neqativ xatirəsi ilə yadda qalır. Səbirsizlik
evliliyin boşanmaya çevrilməsinə gətirib çıxaran
səbəblərdəndir. Çünki səbr naşıları kamala çatdıran bir
atəşdir. Bu atəşi yalın əllə tutmağa hazır olmayanlar
evliliyə də hazır deyillər. Ailədaxili münaqişələr
zamanı üzr istəməyi bacara bilməmək boşanmaya gətirib
çıxaran digər şərtlərdəndir. Üzr istəmək insan üçün bir
əskiklik, qüsur deyil, əksinə bir üstünlükdür. Üzr
istəməyi bacaran şəxs davamlı olaraq xəta işlətməkdən
qaçır. Üzr istəməyi bilməyənlər heç bir zaman öz
xətalarını görmürlər. Xətanın görünmədiyi yerdə isə
xətadan geri dönmə olmaz və gün gələr xətalar zənciri
formalaşar. Sonda tərəflər arasında pərdə götürülər və
narahatlıqla başlanan vəziyyət boşanmaya qədər uzanar.
Bağışlamamaq və ya bağışlaya bilməmək isə hirsin
yığılması, onun kin və nifrətə dönməsi ilə nəticələnir.
Həyat yoldaşını bağışlamayan və ya bağışlaya bilməyən
şəxs zamanla kinə və nifrətə çevrilən hirsi, əsəbi ilə
onu düşmən kimi görür.
Qeyd edək ki, son zamanlar Azərbaycanda da boşanmaların
sayı xeyli dərəcədə artıb. Bu boşanmaların böyük bir
hissəsi isə şəhərdə yaşayan ailələrin payına düşür.
Boşanmalar nə üçün baş verir - sualı ətrafında
düşünsək, bu zaman ən çox təsadüf olunan səbəbləri
aşağıdakı kimi sıralaya bilərik:
*
İqtisadi problemlər.
 *
Tərəflərin sosial-mədəni quruluş fərqləri.
*
Ünsiyyətin alınmaması.
*
Tərəflərdən birinin xəyanəti.
*
Ailə daxilində şiddət və s.
Psixoloji streslər arasında ən geniş yer tutan
faktorlardan biri də boşanmadır. Bir-birini sevməyən
cütlüklər belə ayrıldıqda psixoloji stress keçirirlər.
Ona görə də boşanma dövründə nəinki uşaqlara, hətta
ayrılan şəxslərə belə psixoloji yardım göstərilməlidir.
Ən çox nifrət hissi ilə müşayiət olunan boşanmalar
xəyanət səbəbindən baş verənlərdir. Bu tip boşanma
adətən çox böyük qalmaqallar və nifrət hissi, aqressiya,
hirslə müşahidə olunur.
Boşanmaların səbəbindən asılı olmayaraq bu prosesin özü
etik çərçivədə aparılmalı və səbəb nə olursa-olsun,
keçmiş həyat yoldaşına hörmət qoyulmalıdır. Boşanan
tərəflər bu prosesdən ən çox əziyyət çəkən və psixoloji
travma alan məhz uşaqların olduğunu hər zaman
unutmamalıdırlar. Təsəvvür edin ki, ən yaxın insanlar
üz-üzə duraraq konflikt edirlər və uşaqlar üçün onların
hər bir hərəkəti heç bir vaxt unudulmayacaq bir zərbəyə
çevrilir. Valideynlər (xüsusilə atalar) əgər boşanmaya
qərar veriblərsə, bunu unutmamalıdırlar: Yoldaşımdan
boşanıram, uşağımdan yox. Həyat yoldaşımın da mənim də
uşağımıza ehtiyacımız var. Övladımızın da eyni
zamanda, həm mənə, həm keçmiş həyat yoldaşıma ehtiyacı
var. O, tək birimizə aid deyil.
Boşanma dövründə uşaqların ən qəbul edə bilməyəcəyi
məqam göz açdığı gündən etibarən birgə gördüyü
valideynlərinin ayrılıq səhnəsidir.Valideynlər qərar
verdikləri an boşanmanın uşaqları üçün olduğu qədər
özləri üçün də çətin olduğunu unutmamalı və boşanmanı
bir son deyil, bir başlanğıc olaraq qəbul etməlidirlər.
Bu zaman onlarda (əsasən analarda) hirs, təklik duyğusu,
depressiya, qayğı kimi psixoloji problemlər ortaya çıxa
bilər, bunlar təbiidir. Bu şəxslər ehtiyac olarsa
professional kömək almaqdan çəkinməməlidirlər. Boşanmaya
qərar verən tərəflər prosesin sonunadək emosiyalarını
qoruyub saxlamağı bacarmalıdırlar. Çünki proses başa
çatdıqdan bir müddət sonra tərəflərin birində dedikləri
sözlərə, etdikləri hərəkətlərə, davranışlarına görə
peşmançılıq hissləri baş qaldıra bilər. Boşanmalardan
sonra yaşanılan depressiyaların ən böyük səbəbləri də
məhz bu cür amillər olur.
Qərarınızı qəti olaraq verdinizsə və ya siz istəməsəniz
də yoldaşınız qəti olaraq sizdən boşanmaya qərar
verirsə, uşağınızın boşanmadan mümkün qədər az
təsirlənməsini təmin edə bilmək üçün aşağıdakı nüanslara
diqqət yetirilməlidir:
*
Boşanmaya qərar verməzdən əvvəl, həyat yoldaşınızla
birlikdə hərəkət edərək övladınızın sizin
ayrılmağınızdan az təsirlənməsini təmin etmək lazımdır,
əks halda bu onun psixologiyasına, bir az da dəqiq
desək, sağlamlığına çox böyük mənfi təsir göstərə
bilər... Bəzən uşağın davranışı sizi yanılda bilər, yəni
övladınızın heç nə anlamadığını düşünərsiniz. İnanın ki,
bu gün də, sabah da olmasa bir müddət sonra yaşadığınız
xoşagəlməz hadisə uşaqlarınızda öz mənfi fəsadlarını
göstərəcəkdir...
*
Əsas məsələlərdən biri boşanmanın nə olduğunu və
boşanmadan sonra ana, ata və uşağın həyatında nə kimi
dəyişikliklər olacağı mövzusunda övladınızı
məlumatlandırmaq və maarifləndirmək lazımdır.
*
Boşanma müddətində, şəhər və ya ev, bağça dəyişdirmə,
yeni bir evlilik və s. həyati dəyişikliklər etməyin.
*
Zəruri bəzi dəyişikliklər varsa, bunları pilləli etməyə
cəhd edin. Çünki hər dəyişmə, müsbət də olsa əlavə səy
tələb edir və uşağınız üçün hamısına birdən uyğunlaşmanı
təmin etmək çətin ola bilər.
*
Uşaq ailənin boşanmadan əvvəl yaşadığı məkanda yaşamağa
davam etməlidir.
*
Uşağından ayrı yaşayacaq valideynin evdən ayrılması
prosesi tədricən həyata keçirilməlidir. Bu zaman uşaq
ayrılığa daha asan adaptasiya olur.
*
Boşanmadan sonra ata-ana və uşaqlar davamlı və nizamlı
olaraq görüşməyə davam etməlidirlər.
Bir vacib məqamı heç zaman unutmayın ki, siz artıq
boşanmış olsanız belə övladlarınız üçün sevimli, hər
zaman onların yanında olmanız arzu edilən ata-anasınız.
|
