|
 Kanadanın
Toronto Universitetində təhsil alan azərbaycanlı tələbə
Mahirə Səfərəlizadə ilə söhbət
Mahirə Mayis qızı
Səfərəlizadə 1995-ci il noyabrın 20-də Lənkəran
rayonunun Gərmütük qəsəbəsində anadan olub. VII sinfə
qədər Bakının 70, 133 və 158 nömrəli tam orta
məktəblərində təhsil alıb. 2007-ci ildə anasının
təkidi ilə Bakı Dövlət Universitetinin nəzdində yenicə
açılmış "Gənc istedadlar" liseyinə imtahan verib və VII
sinfə qəbul olunub. 2013-cü ildə "Gənc istedadlar"
liseyini qızıl medalla bitirərək Kanadanın Toronto
Universitetinə daxil olub. Hazırda "2007-2015-ci
illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili
üzrə Dövlət Proqramı" çərçivəsində Toronto
Universitetində fiziologiya və immunologiya ixtisası
üzrə bakalavr təhsili alır, II kurs tələbəsidir. Bu
günlərdə "Gənc istedadlar" liseyində keçirilmiş "Son
zəng" mərasimində iştirak edən Mahirə Səfərəlizadə
rubrikamızın qonağıdır.
- Mahirə xanım, orta məktəb illərində daha çox hansı
fənlərə üstünlük verirdiniz?
- Qeyd edim ki, bir sıra məktəblərdə təhsil almışam və
tədris fənlərində biliklərimin bazasına görə II
sinifdən VII sinfə qədər təhsil aldığım Yasamal
rayonundakı 158 nömrəli tam orta məktəbə borcluyam.
Qazandığım uğurlara görə isə "Gənc istedadlar" liseyinə
minnətdaram. Liseyə qəbul olduğum VII sinifdən etibarən
rayon olimpiadaları, liseydaxili müxtəlif fənlər üzrə
yarışlarda iştirak etmişəm. "Kiçik akademiya"da BDU-nun
professoru Vaqif Salmanovla işlədiyim "Lazerlər"
layihəsi və s. məni yarışlar, olimpiadalardan xəbərdar
etdi və öz üzərimdə daha həvəslə çalışmağıma səbəb oldu.
İlk uğurum 2010-cu ildə "İntellekt marafonu-2010"
müsabiqəsində "Yaddaşın dəqiqliyi" nominasiyasını
qazanmağım oldu. Elə həmin il, yəni X sinifdə "Xüsusi
istedada malik olan uşaqların (gənclərin) yaradıcılıq
potensialının inkişafı üzrə Dövlət Proqramı"
çərçivəsində keçirilən yarışmada riyaziyyat fənni üzrə
II dərəcəli diploma layiq görüldüm. Ümumiyyətlə, məktəb
illərində ən çox sevdiyim fənn riyaziyyat olub, anamın
riyaziyyatçı olmasının bu uğurlarımda öz yeri var.
2012-ci ildə Bakı Slavyan Universitetində keçirilən
"Müasir Azərbaycan ulu öndər Heydər Əliyev ideyaları
işığında" şagird-tələbə elmi konfransında I dərəcəli
diploma layiq görülmüşəm. Ən böyük uğurum isə 2012-ci
ildə respublikada keçirilən "Sabahın alimləri"
müsabiqəsində kimya kateqoriyasında I yeri tutaraq
ABŞ-ın Pittsburq şəhərində keçirilən Intel Isef
(Beynəlxalq Elm və Mühəndislik sərgisi) müsabiqəsinin
iştirakçısı olmağım olub.
 -
Uğurlarınız daha çox riyaziyyat sahəsində olub. Bəs
necə oldu ki, tibb sahəsini seçdiniz?
- Tibb sahəsini seçmək qərarına X sinifdə gəldim.
Həkim olmaq çoxdankı arzum idi. Ancaq biologiyanı heç
sevmədiyimdən IV ixtisas qrupunu seçmək istəmirdim. Hər
zaman riyaziyyata həvəsim daha böyük olub və
müəllimlərim də riyaziyyatçı olmağımı, I ixtisas
qrupunu seçməyimi dəstəkləyib. Amma valideynlərimlə
məsləhətləşdikdə onların "Həvəsin olan fənlərə görə
deyil, sevdiyin ixtisaslara görə qrup seç" deməsi məni
IV qrupa yönləndirdi.
- Siz bir çox müsabiqə və yarışların qalibi olmusunuz.
Ümumiyyətlə, müxtəlif bilik olimpiadalarının
həyatınızda rolunu necə qiymətləndirirsiniz?
- Düşünürəm ki, kiçik müsabiqələr, siniflərarası
yarışlar məktəb illərində çox vacibdir. Bu yarışların
hər biri məndə inkişaf ruhunu və aktivliyi artırır.
Məsələn, liseyimizin "Kiçik akademiya"sında maraq üçün
işlədiyim "Lazerlər" layihəsi olmasaydı, yəqin ki, mənim
"Sabahın alimləri" yarışına qatılmağa marağım
olmayacaqdı və mən heç vaxt Intel ISEF kimi dünyanın ən
məşhur elm yarışına ilk dəfə qatılan Azərbaycan
komandasının üzvü olmaq şansı əldə etməyəcəkdim.
"Sabahın alimləri" yarışı üçün layihəni BDU-nun yüksək
molekullu birləşmələr kafedrasında Abdulseyid Əzizovun
rəhbərliyi ilə İradə Bünyadzadə və Rasim Alosmanovla
birgə işləmişəm. Bu cür müəllimləri tanımağım, onların
məsləhətlərindən və laboratoriya təcrübələrindən
yararlanmağım mənə universitet həyatımın I ilində çox
köməyi oldu. Ümumiyyətlə, getdiyim heç bir tədbir,
yarış və olimpiada boşa getməyib, hər birində xarici və
yerli iştirakçılarla söhbət vaxtı öyrəndiklərim nə
vaxtsa, xüsusən qəbul imtahanı, I kurs və bəzən
gündəlik müzakirələrdə mənə lazım olub.
 -
Xaricdə təhsil almağa necə qərar verdiniz?
- Xaricdə təhsil almaq qərarım tibb sahəsini seçməyimlə
birgə oldu. Ən azından rezidenturanı xaricdə oxumalı
olduğumu düşünürdüm. Çünki mənim fikrimcə, dünyanın
müxtəlif ölkələrinin praktikasından, insanlarının
yaşayış tərzindən və s. xəbərdar olmaq istər adi bir
insanın, istərsə də həkimin hər hansı bir problemə və
xəstəliyə baxış bucağını genişləndirir. Bəxtim onda
gətirmişdi ki, mən Dövlət Proqramından xəbərdar idim,
çünki qardaşım Aqil məndən 2 il öncə Dövlət Proqramı
çərçivəsində Toronto Universitetinin kimya mühəndisliyi
ixtisasında təhsil almaq hüququ qazanmışdı. Qardaşımın
tam şəffaf seçimlə bu proqrama qəbul olması məni
ruhlandıran əsas faktorlardan idi. Proqramın bütün
kriteriyalar üzrə tələblərini ödədiyim üçün qəbul
olacağıma çox əmin idim, lakin müsahibə mərhələsinin
seçim prosesinə əlavə olunması məni bir az qorxudurdu.
Amma deyim ki, müsahibə çox rahat və səmimi bir söhbət
kimi keçdi, hətta yadımdadır, IV ixtisas qrupuna qəbul
imtahanından bir gün qabaq oldu və mən müsahibədən
çıxanda yüksək bal yığmaq üçün daha da ruhlanmışdım.
- Təhsilimizin inkişafı ilə bağlı nə deyə bilərsiniz?
- Azərbayanda ali məktəb təhsili, Təhsil Nazirliyinin
hazırkı işləri, mənim fikrimcə, yüksək tərifə layiqdir
və təhsilimiz müasirləşir. Məsələn, artıq SABAH
qruplarının yaradılması, İKT baxımından məktəblərdə çox
irəliləyişlərin olması, müəllimlərin sınaq
qiymətləndirilməsi və s. kimi yeniliklər inkişafdan
xəbər verir.
- Tələbə həyatınız, asudə vaxtınız necə keçir?
- Tələbə həyatım maraqlı, amma çox çətin keçir.
Qardaşımla eyni evdə qalmağıma baxmayaraq, bütövlükdə
ailəmdən ayrı qalmaq heç də asan deyil. Amma, necə
deyərlər, elm asan əldə olunmur. Əvvəllər çox çətin olsa
da, vaxt keçdikcə təhsilimin öhdəsindən gələ bildiyimi
gördüm və bu məni sevindirir. Xarici tələbələrlə söhbət
edərkən isə elmi yenilikləri, onların planlarını
eşidirəm və bu da məni həvəsləndirir. Xarici
tələbələrdən ölkələrinin tarixini və mədəniyyətini
öyrənməyim tələbə həyatımın ayrılmaz hissəsinə çevrilib.
Tədris ilində asudə vaxtım elə də çox olmur, olan kimi
şəhərin parklarına, Ontario gölunə və xüsusilə də
muzeylərə gedirəm. Muzeyləri o qədər çoxdur ki, Toronto
şəhəri mənim yadımda muzeylər şəhəri kimi qalıb. Yayda
asudə vaxtımı isə ailəmlə gəzməklə, İnternetdən maraqlı
məlumatlar oxumaqla, bəzən yaxşı məqalələri tərcümə edib
sosial şəbəkələrdə dostlarımla paylaşmaqla, bədii
əsərlər oxumaqla və ən maraqlısı, alman dilini
öyrənməklə keçirirəm. Qeyd etdiyim kimi, Torontoda
yerlilər çox azdır, əsasən gəlmələrdir. Xüsusən
tələbələr arasında Kanadada doğulub böyümüş tələbələrə
az-az rast gəlinir. Universitet xüsusi çətinliyi ilə
seçildiyi üçün yerlilər buranı seçmir. Yəni, çoxmillətli
bir universitetdə oxuduğum üçün, ümumiyyətlə, yerli və
əcnəbi anlayışı yoxdur. Yalnız avropalı, asiyalı,
afrikalı və s. anlayışlar var ki, onların da hamısına
münasibət eynidir.
- Azərbaycan diasporası ilə əlaqələriniz. Ölkəmizi,
mədəniyyətimizi uzaq ölkədə təmsil edə bilirsinizmi?
Kanadada Azərbaycana münasibət necədir?
- Torontoda 67 azərbaycanlı tələbə təhsil alır və bizim
münasibətlərimiz çox yaxşıdır. Bir-birimizə dayaq olmağa
çalışırıq. Müstəqillik günü, Novruz bayramı, Respublika
günü kimi bayramlarda yığışıb bu əlamətdar günləri
birlikdə qeyd edirik. Həmçinin 20 Yanvar faciəsinin,
Xocalı soyqırımının ildönümündə də diaspora ilə birlikdə
oluruq. Xarici dostlarımızın bəziləri bu tədbirlərdə
iştirak etdiyindən artıq onların bir çoxunun ölkəmizin
tarixi və mədəniyyətimizdən xəbərləri var. Təsadüfi
deyil ki, 5 illik mübarizədən sonra, nəhayət, Toronto
şəhərində Xocalı faciəsinə dair memorial qoyuldu. Eyni
zamanda qondarma "erməni soyqırımı"na memorial
qoyulmasının da qarşısı alındı. Bunların hamısında
birlikdə keçirdiyimiz aksiyaların öz rolu olub. Qeyd
edim ki, artıq Azərbaycanı Kanadada çoxları tanıyır.
Əcnəbi dostlarımın Azərbaycanda həyata keçirilən xaricdə
təhsillə bağlı Dövlət Proqramına böyük rəğbəti var.
Dövlət Proqramı ilə təhsil aldığımız üçün başqa
ölkələrdən olan tələbələr bizə həsədlə baxırlar.
- Xaricdə təhsilin hansı üstünlüklərini qeyd edə
bilərsiniz?
- Artıq qeyd etdiyim kimi, dünyanın nüfuzlu
universitetlərində təhsil praktika baxımından çox
üstündür. Məsələn, laboratoriya dərslərində tələbələrə
tam sərbəstlik verilir ki, bu da müstəqil işləməyi
öyrədir. Bundan əlavə, müxtəlif ölkələrdən olan
tələbələrlə münasibət qurmaq sosiallığı və tolerantlığı
öyrədir. Bir deyim var ki, öz dəyərlərini müdafiə etmək
və qarşındakının xətrinə dəyməmək arasında keçən xətti
tapmaq çox çətindir. Mənə elə gəlir ki, xaricdə,
xüsusilə də Kanada kimi çoxmillətli bir yerdə təhsil
insana o xətti tapmağı öyrədir, bu da gələcəkdə müxtəlif
əqidəli, mədəniyyətli insanlarla əlaqədə olmağı
asanlaşdırır.
- Oxuduğunuz ali məktəb, seçdiyiniz ixtisas barədə...
- Toronto Universiteti Kanadanın Ontario ştatının
Toronto şəhərində yerləşir. Kanadanın ən yaxşı
universiteti hesab olunur, dünya üzrə isə 13-cü
yerdədir. Dərs proqramının sıxlığı və ağırlığı ilə
seçilir. Tədris ili cəmi 8 aydır və material da çoxdur,
ona görə dərs ili ağır keçir. 1827-ci ildə yaradılıb və
bu qədimlik həm binaların dizaynında, həm də
kitabxanaların elmi məqalə bazalarında özünü göstərir.
Tibb ixtisası Torontoda ən çox rəqabətlı olan və çətin
ixtisas hesab olunur. Qaydalara görə tibb təhsilinə
birbaşa başlamaq olmaz, bunun üçün əvvəlcə hər hansı bir
təbiət elminə aid ixtisası oxuyub bitirmək lazımdır.
Daha sonra isə MCAT imtahanında balınız, oxuduğunuz
illərdə bal ortalamanız və yaydakı könüllü hospital,
laboratoriya və sosial fəaliyyətlərdə aktivliyiniz
nəzərə alınaraq tibbə qəbul olunursuz. Qəbul prosesinin
ötən illərki statistikasına görə, sənəd verən hər 10000
tələbədən yalnız biri tibbə keçid hüququnu qazanıb.
Hazırda mən tibbə qədərki ixtisas olaraq fiziologiya və
immunologiya ixtisasını seçmişəm. Tibb təhsilimi davam
etdirmək hüququ alacağıma inanıram, amma bunun Kanadada,
yoxsa başqa bir ölkədə olacağına hələ ki, qərar
verməmişəm. Amma mən tibb təhsilimi Kanadadan daha çox
Almaniyada davam etdirmək istəyərdim, çünki fərqli
ölkələrdə təhsil almağın daha faydalı olduğunu
düşünürəm.
- Oxuduğunuz ali məktəbdə müəllim-tələbə münasibəti
necədir? Hansı maraqlı məqamları qeyd edə bilərsiniz?
- Oxuduğum universitetdə bu, sırf tələbədən asılıdır.
Müəllim tələbəni heç tanımaya da bilər, tələbəylə dost
da ola bilər. Ümumiyyətlə, müəllimin tələbəylə mühazirə
oxumaqdan başqa heç bir əlaqəsi yoxdur. Mühazirələrə
qatılıb-qatılmamaq tələbənin öz seçimidir, qayıb
məsələsi və bizdəki kimi seminar məşğələləri
olmadığından, müəllimin tələbəni heç tanımaması normal
bir haldır. Lakin mən professorlarla yaxın ünsiyyəti
daha üstün tuturam. Professorların ofis saatları olur və
mühazirədə anlamadığımız hər bir şeyi istər dərsdə,
istərsə də fərdi şəkildə ofis saatlarında soruşmaq
hüququmuz var. Qeyd edim ki, professorlar ofis
saatlarında çox səmimi və mehriban olurlar, işlərin necə
getdiyi ilə maraqlanırlar. Mühazirələrdə də zarafatcıl
və şən olmalarına baxmayaraq, onların ofis saatları
xüsusən maraqlı keçir. Küçədə professorla
qarşılaşmağın isə öz maraqlı anları var. Onları ya
velosiped sürərkən, ya da sürətlə yeriyərkən görmək
olar, çox sadə və işgüzar görkəmləri olur. Salamlaşdıqda
isə məmnuniyyətlə söhbətə başlayırlar.
- Universitetdə imtahan sessiyası necə təşkil olunur?
- Bir dərs ili iki semestrə bölünür. Hər semestrin
axırında final imtahanları olur. Final imtahanına qədər
isə dərsdən asılı olaraq 1 və ya 2 yarımfinal imtahanı
olur. İmtahanların quruluşu da fənlərdən asılı olaraq
dəyişir. İmtahanlar bəzi fənlər üzrə test üsulu ilə,
bəzilərində yarı test və yarı açıq sual üsulu ilə, bəzi
fənlərdə isə inşa və ya layihə üsulu ilə olur. Deyim ki,
imtahanlar güclü məntiq və analiz tələb edir, çünki
suallar orijinallığı ilə seçilir.
- Seçdiyiniz ixtisas Azərbaycan üçün nə dərəcədə
önəmlidir?
- Hazırda oxuduğum immunologiya Azərbaycan üçün yeni
sahədir. Təzəcə inkişafa başlayıb. Azərbaycanda bu işin
çox az mütəxəssisi var və ehtiyac böyükdür.
Düşünürəm ki, immunoloq kimi ölkəmə böyük xeyir verə
bilərəm, amma arzum həkim olmaqdır və təhsilimi davam
etdirməyi düşünürəm. Həm immunoloq, həm həkim olaraq
millətimizə çox yararlı ola biləcəyimi düşünürəm.
İmmunoloq olaraq insanların xəstəliklərinin qarşısını
almaq, xəstələndikləri təqdirdə isə həkim olaraq müalicə
etmək çox gözəl səslənir. Bu arzumu reallaşdıra
biləcəyimə inanıram.
- Gənclərimizin xaricdə təhsil almaq səylərinə necə
baxırsınız? Sizcə təhsildə uğur əldə etməyin sirri
nədədir?
- Artıq qeyd etdiyim kimi, mən müxtəlif ölkələrdə təhsil
almağın tam tərəfdarıyam. Amma burada bir problemi qeyd
edim ki, bəzi gənclər necə olursa-olsun "xaric olsun"
ideyası ilə yaşayır ki, mən bunu dəstəkləmirəm. Uğurun
sirri ada, diploma, ixtisasın məşhurluğuna görə deyil,
istəyə, marağa görə oxumaqdır və mütəxəssis olmaq üçün
çalışmaqdan zövq almaqdır. İnternetin, kütləvi
materialların olduğu bir dövrdə istər Vətəndə, istərsə
də xaricdə peşəkar olmaq mümkündür.
-Gələcək planlarınız ?
- Planlarım çoxdur, amma hamısının əsasında cəmiyyətə
yararlı bir mütəxəssis olmaq durur. Hələ ki, əsas fikrim
fiziologiya və immunologiya ixtisasına mükəmməl
yiyələnib tibb ixtisasına qəbul olmaqdır. Həkim olduqdan
sonra isə Azərbaycana qayıtmağı, burada insanlara
vicdanla xidmət etməyi düşünürəm.
- Biz də sizə təhsilinizdə yeni-yeni uğurlar diləyir,
Azərbaycan təhsili və elmi naminə yeni zirvələr fəth
etməyi arzulayırıq.
Oruc MUSTAFAYEV,
"Azərbaycan müəllimi" |
