|
 Böyük
fransız yazıçısı və dramaturqu Viktor Hüqo deyir ki,
məktəb açan şəxs həbsxanaları bağlayır. Əgər bir insan
başqasına təhsil vermək üçün əlindən gələni əsirgəmirsə,
o insanlığa ən böyük yaxşılığı edir.
Valideynlər uşaqlarını məktəbdən əvvəl uşaq bağçalarına
etibar edirlər. Bu uşaqların inkişafı və məktəbə
hazırlıq prosesinə yardım üçün ən yaxşı vasitələrdən bir
hesab olunur. Hazırda dünyada dövlət və özəl olaraq
fəaliyyət göstərən uşaq bağçaları var. Maraqlıdır ki,
günü-gündən sayı artan uşaq bağçalarının təməli nə zaman
və hansı ölkələrdə qoyulub? Kiçik yaşından uşaqların
təlim-tərbiyəsinə diqqət ayıran pedaqoqlar kimlər olub?
Uşaqlar üçün ilk məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin
əsası XVIII əsrdə Fransa, XIX əsrin əvvəllərində
İngiltərə və İtaliyada qoyulub. Bu məktəblərdə də digər
müəssisələrdə olduğu kimi uşaqlara dini təhsil, əlifba
və gündəlik ev işləri öyrədilir, oyuna çox az vaxt
ayrılırdı.
İngiltərədə uşaqlar üçün məktəbəqədər müəssisə açmaq
ideyasını ilk dəfə ictimai xadim Robert Oven 1816-cı
ildə Şotlandiyanın Nyu-Lanarak şəhərində açdığı məktəblə
həyata keçirib. O, bu məktəbdə uşaqlara maraqlı
fəaliyyətlər göstərmək üçün şərait və sağlam mühit
yaratmağa çalışıb.
Amma dilimizə uşaq bağçası kimi tərcümə olunan "kindergarten"in
əsasını alman pedaqoqu və filosofu Fridrix Froybel
(1782-1852) qoyub. Onun fikrincə, uşaqların tərbiyəsi
açıq havada keçirilən təlimlər, oyun və musiqi ilə
aparılmalıdır. Froybel yaratdığı məktəbin də uşaqların
oyunlar vasitəsi ilə özlərini təkmilləşdirəcəyi və
xarici dünyanı öyrəndiyi bir yer olacağını düşünüb.
Həyatı İsveçrə və Almaniyada keçən Froybel 1836-cı
ildən fəaliyyətini məktəbəqədər təhsilə həsr edib. O,
1837-ci ildə kiçik yaşlı uşaqlar üçün Bad Blankenburqda
oyun və fəaliyyət institutu açıb. Maraqlıdır ki,
1840-cı ildə oyun və fəaliyyət institutunun adını
dəyişib və onu "kindergarten" sözü ilə əvəz edib.
Onun yaratdığı bağçada təlim özünün hazırladığı Froybel
Gifts (Froybel hədiyyələri) oyun materiallarının
əsasında aparılıb. Burada uşaqlar mahnı oxumaq, rəqs
etmək, bağçılıq və özünü idarəetməni öyrəniblər.
Maraqlı məqam ondadır ki, Amerika Birləşmiş Ştatlarının
ilk uşaq bağçası da alman üsulu ilə yaradılıb. Belə ki,
bağçanı Fridrix Froybelin şagirdi Marqaret Skurz 1856-cı
ildə Watertown şəhərində təsis edib. Bağçada
təlim-tərbiyə də alman dilində aparılıb. Amma Skurzun
uşaq bağçasından ilham alan Elizabet Piyabodi ABŞ-da
ingilis dilində ilk uşaq bağçasını 1960-cı ildə Bostonda
təsis edib.
İtaliyada ilk müasir məktəbəqədər təhsil müəssisəsinin
əsasını "Montesorri metodu"nun yaradıcısı, İtaliyada
həkim diplomunu alan ilk qadın və pedaqoq Mariya
Montesorri qoyub. Maraqlıdır ki, bu xanım Romanın San
Lorenzo bölgəsində işləyən ailələrin uşaqlarına baxmaq
üçün "Casa dei Bambi", yəni Uşaqlar evini yaradır. Bunun
üçün dərs dediyi universitetdən və tibbi
araşdırmalarından imtina edir.
Hazırladı: Rüfanə GÜNƏŞ,
"Azərbaycan müəllimi" |
