Yusif ƏLİYEV, "Azərbaycan müəllimi"
"Mənim
Dr.Şahnaz Şahbazova ilə tanışlığım 15 il bundan öncəki
zamana təsadüf edir... Dr.Şahbazova bacarıqlı tədqiqatçı
və istedadlı araşdırıcıdır. ...Dr. Şahnaz Şahbazovanın
Berklidə olan müddətdə və Azərbaycanda fəaliyyəti zamanı
qüsursuz işi, ədalətli proqram rəhbəri olmağına
məmnunam". Bu sözləri qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin
banisi, dünyaşöhrətli alim, azərbaycanlı, həmyerlimiz
olmasından hər birimizin böyük qürur duyduğumuz Lütfi
Zadə Azərbaycan Texniki Universitetinin professoru
Şahnaz Nadir qızı Şahbazova haqqında deyib. Nəzərə alsaq
ki, böyük zəka sahibləri, dünyaca tanınan şəxsiyyətlər
kimə isə qiymət verərkən dilin lüğət ehtiyatından o
qədər də səxavətlə istifadə etmirlər, deyilən sözlərdən
həmyerlimizə necə böyük bir dəyər verildiyini aydın
görmək olar.
Amma o da faktdır ki, Lütfi Zadə kimi nəhəng alimlər hər
adam haqqında da, lap az da olsa, xoş sözlər demirlər.
Bunun üçün gərək ortada sanballı fəaliyyət, böyük elmi
uğurlar, alim nüfuzu olsun. Bunlar isə professor Şahnaz
Şahbazovada var.
Şahnaz xanım Bakı Dövlət Universitetinin
mexanika-riyaziyyat fakültəsini bitirib. Elə o vaxtdan
da özünü elmə həsr edib, karyerasını Azərbaycan Texniki
Universiteti ilə bağlayıb, buradakı "İnformasiya
texnologiyaları və proqramlaşdırma" kafedrasında
çalışır.
Professor Ş.Şahbazovanın seçdiyi elmi-tədqiqat
istiqaməti böyük müəllimi və hamisi Lütfi Zadənin məşhur
nəzəriyyəsinin tətbiqi sahəsi ilə bağlıdır.
1979-1983-cü illərdə "Verilənlər bazası nəzəriyyəsi"nin
tədqiqi ilə məşğul olub. Verilənlər bazasının idarəetmə
sistemini realizə edən "Dekanat" avtomatlaşdırılmış iş
yeri proqramlar paketini yaradıb. 1983-1989-cu illərdə
Azərbaycan Texniki Universitetinin "İnformasiya
texnologiyaları və proqramlaşdırma" kafedrasının
aspirantı olub. Ekspert sistemləri, süni intellekt
sistemləri nəzəriyyəsi ilə məşğul olub, öz şəxsi ekspert
sistemini yaradıb. 1989-cu ildə aspiranturanı
müvəffəqiyyətlə bitirərək aspirantı olduğu kafedranın
müəllimi vəzifəsində saxlanılıb. Burada "Ali məktəbin
kadrlar şöbəsi" avtomatlaşdırılmış iş yeri sistemini
işləyərək onu çalışdığı universitetə realizə etmək üçün
tətbiq sahəsi kimi təqdim edib.
1992-1995-ci illərdə baş müəllim vəzifəsində çalışan
Ş.Şahbazova "Hesablama kompleksləri, sistemləri və
şəbəkələrinin səmərəli istifadəsini təmin edən
mikroprosessor proqram vasitələrinin işlənməsi"
istiqamətində aparılan elmi-tədqiqat işinə məsul olub.
1995-ci ildə AMEA-nın Kibernetika İnstitutunun
ixtisaslaşdırılmış şurasında "Relyasiya tipli verilənlər
bazasında dinamikli qeyri-asılılığı təmin edən
anomaliyasız emalın əməli-assosiasiv fiziki-modeli"
mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib, bir
il sonra isə işlədiyi kafedrada dosent vəzifəsinə
seçilib. Tədqiqat işlərini davam etdirən Şahnaz xanım
"Qeyri-səlis neyron şəbəkə əsasında paylanmış biliklər
bazasının layihələndirilmə modelləri və metodları"
mövzusunda doktorluq dissertasiyası işləyib hazırlayıb.
Dissertasiya mövzusu üzrə 94 məqaləsi və 1 monoqrafiyası
çap olunub.
Şahnaz Şahbazova fəal, daim axtarışlar aparan, necə
deyərlər, elmi yeniliyin dalınca Çinə getməyə hazır olan
alimlərdəndir. Məhz buna görə də onun sorağı tez-tez
tədqiqat apardığı sahə ilə bağlı dünyanın müxtəlif
ölkələrində keçirilən elmi məclislərdən gəlir, müxtəlif
qrant proqramlarında iştirak edir. Udduğu qrantlar
hesabına xarici ölkələrin nüfuzlu elmi-tədqiqat
mərkəzlərində araşdırmalarını davam etdirir, kurslarda,
konfranslarda olur, maraqlı məruzələr edir. Təkcə bir
neçə faktı qeyd etmək kifayətdir ki, Şahnaz xanımın bu
istiqamətdəki zəngin fəaliyyəti barədə təsəvvür
yaransın.
Şahnaz Şahbazova 1998-ci ildə Hindistanın Yeni Dehli
şəhərində "Proqram təminatı" kursunun qrantını qazanaraq
orada yanvarın 5-dən aprelin 5-dək iştirak edib və
beynəlxalq standartlı sertifikata layiq görülüb.
1999-cu ildə Alman Akademik Mübadilə Xidməti (DAAD)
fondunun təqaüdünü qazanaraq sentyabr ayının 20-dən üç
ay müddətində Almaniyanın Zigen Universitetində "Lokal
şəbəkələrdə informasiyanın qorunması və mühafizəsi"
mövzusunda elmi-tədqiqat işini yerinə yetirib. İstedadlı
tədqiqatçı sonralar - 2003, 2010-cu illərdə də Alman
Akademik Mübadilə Xidmətinin (DAAD) müvafiq
proqramlarının qalibi kimi hər dəfə üç ay müddətində
sözügedən universitetdə tədqiqatlarını davam etdirib.
Müxtəlif illərdə dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində
keçirilən Beynəlxalq Fazi Sistemlər və Soft Computinq
konfranslarında fəal iştirak edib.
Şahnaz Şahbazova 2000-ci ilin iyununda UNESCO Beynəlxalq
Kadrlar Akademiyasının fəxri texnika elmləri fəlsəfə
doktoru adına layiq görülüb. 2002-ci ildə Azərbaycan
Respublikası Lütfi Zadə adına Beynəlxalq Müasir Elmlər
Akademiyasının həqiqi üzvü (akademiki) seçilib.
Alimin fəaliyyətinin böyük bir hissəsi ABŞ-ın
Kaliforniya ştatının Berkli Universiteti ilə bağlıdır.
2007-ci ildə ABŞ-ın Fulbright proqramını qazanaraq
Kaliforniya ştatının Berkli Universitetində professor
Lütfi Zadənin rəhbərliyi ilə "Xaos mühitli tədris
prosesinin öyrədici sistemləri üçün hibrid
neyro-qeyrisəlis arxitektura əsasında qərarların qəbul
edilməsi alqoritminin tətbiq edilməsi və
modelləşdirilməsi sahəsinin tədqiq edilməsi" mövzusunda
elmi-tədqiqat işini yerinə yetirib.
Artıq 15 ilə yaxındır ki, dünyaşöhrətli alim Lütfi Zadə
ilə çalışan Şahnaz xanım hər il bu böyük alimin elmi
irsinə həsr olunan Soft Computinq üzrə ümumdünya
konfranslarının baş katibi kimi çıxış edir.
Bu baxımdan, Lütfi Zadə irsinin öyrənilməsində onun
xidmətləri xüsusilə böyükdür. İndiyədək bu dahi
riyaziyyatçı haqqında yazılan saysız-hesabsız
məqalələrin müəllifləri sırasında Şahnaz xanımın da
adına tez-tez rast gəlmək mümkündür.
2014-cü ildə Lütfi Zadə adına Beynəlxalq Müasir Elmlər
Akademiyasının vitse-prezidenti seçilən Ş.Şahbazova
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin
İnkişafı Fondunun, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar
Nazirliyinin İKT-nin inkişafına yönəlmiş əhəmiyyətli
layihələrin dəstəklənməsi məqsədi ilə keçirilən qrant
müsabiqələrində iştirak edir. 2013-cü ildə birgə
müsabiqənin "Sosial şəbəkə modelində qeyri-səlis
çoxluqlar əsasında çoxmənbəli informasiyaların
intellektual birləşməsi problemi" adlı layihənin qalibi
olub.
Şahnaz xanım getdiyi ölkələrdə fəal elmi-tədqiqatlar
aparmaqla, dərs deməklə Azərbaycan elmini ləyaqətlə
təmsil edir, həmin ölkələrdə təhsil alan azərbaycanlı
tələbələrlə tez-tez görüşür, onların ehtiyacları ilə
maraqlanır. Təbiətən vətənpərvər olan bu istedadlı
alimin Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya
çatdırılmasında, Dağlıq Qarabağ dərdimizin uzaq ellərdə
duyulmasında da mühüm xidmətləri vardır.
Professor Şahnaz Şahbazova məhsuldar alimdir. Onun
indiyədək müxtəlif elmi jurnallarda 110 elmi məqaləsi
dərc olunub, 1 monoqrafiyası, 8 metodik göstərişi, 3
kitabı işıq üzü görüb. Doğma dili ilə yanaşı rus, türk,
ingilis və alman dillərini də yaxşı bilən bu istedadlı
tədqiqatçının həmmüəllifliyi ilə xarici dillərdə çap
olunmuş iki kitabı isə xüsusi qeyd etmək lazımdır.
Bunlar "Soft Computinq: Yaradıcı nəzəriyyələrin
vəziyyəti və yeni əlavələr" və "Soft Computinq üzrə yeni
istiqamətlər və son nəticələr" kitablarıdır.
Springer-Verlaq, Berlin Heidelberq nəşriyyatında 2013-cü
ildə çapdan çıxmış birinci kitabda Soft Computinq üzrə
Birinci Ümumdünya Konfransında iştirak etmiş alimlərin
məruzələri əsasında hazırlanmış genişləndirilmiş
məqalələri dərc olunmuşdur. Kitabın digər müəllifləri
professor Ronald R.Yager (ABŞ-ın Nyu-York ştatının İONA
kollecinin direktoru), akademik Əli Abbasov (Azərbaycan
Respublikası rabitə və yüksək texnologiyalar naziri) və
professor Marek Z.Reformatdır (Kanada, Edmonton
Universiteti).
Həmin alimlərlə bərabər Lütfi Zadənin də müəlliflər
sırasında olduğu və 2014-cü ildə Spinger Beynəlxalq
İsveçrə nəşriyyatında çap olunmuş ikinci kitabda isə
Soft Computinq üzrə İkinci Ümumdünya Konfransına dəvət
olunmuş alimlərin seçilən əhəmiyyətli məruzələr əsasında
hazırlanmış genişləndirilmiş məqalələri toplanıb.
Hər iki kitabda informasiya nəzəriyyəsi,
qeyri-müəyyənliklər, Bayes və ehtimal metodları, faktiki
məlumatlar və nəzəriyyənin imkanları, faydalılıq
nəzəriyyəsi, Fazi şəbəkə və Fazi məntiq,
yaxınlaşdırılmış fikirlər, qeyri-klassik məntiq,
susmaya görə olan fikirlər, dəyişikliklərin əminliyi,
əsaslandırma, biliklərdə qeyri-müəyyənlik, qrafiki
modellər və s. kimi məsələlər üzrə məqalələr yer
almışdır. Kitablardakı məqalələr Soft Computinq
sahəsində yeni işləmələr, əlavələr və nəticələr olmaqla
aspirantlar və gənc alimlər üçün çox dəyərli
vəsaitlərdir.
Şahnaz xanımın professor Lütfi Zadə ilə birgə rəhbəri
olduğu "Sosial şəbəkə modelində qeyri-səlis çoxluqlar
əsasında çoxmənbəli informasiyaların intellektual
birləşməsi problemi" adlı layihə də çox maraqlıdır.
2014-2015-ci illərdə reallaşdırılması nəzərdə tutulan
layihənin məqsədi sosial şəbəkə konsepsiyasının
təqdimatı üçün qeyri-səlis çoxluqlardan istifadə
etməkdir.
Berkli Kaliforniya Universitetində çalışdığı illərdə
Şahnaz Şahbazova böyük alim Lütfi Zadədən çox şey
öyrənib. Öyrəndiklərini vətənin xidmətinə vermək, vətən
torpağına, elminə təmənnasız xidmət etmək, dünya
alimlərinin diqqətini Azərbaycana cəlb etmək isə
yorulmadan çalışan, elm yolunda özünü fəda edən bu
vətənpərvər alimin əsas idealıdır.
Ş.Şahbazova fədakar alim, nümunəvi pedaqoq olmaqla
yanaşı, həm də qayğıkeş anadır. İki qız övladını da
özütək elm fədaisi, vətən təəssübkeşi kimi yetişdirib,
hər birinə mükəmməl təhsil verib. İxtisasca hüquqşünas
olan böyük qızı Çimnaz da, kompüter proqramları üzrə
mütəxəssis olan kiçik qızı Səbinə də hazırda ABŞ-da
təhsillərini davam etdirirlər.
Şahnaz xanım biliklərini və təcrübəsini hazırda dərs
dediyi Azərbaycan Texniki Universitetində tələbələrə
həvəslə öyrədir.
Böyük alim Lütfi Zadənin onun haqqında dediyi "Mən
əminəm ki, o Azərbaycana döndüyündə, gələcəkdə də həm
tədrisdə, həm də tədqiqatda çox güclü və aktiv olacaq və
elmin, texnologiyanın inkişafına gözəl töhfələr
verəcəkdir" qiymətini öz elmi-pedaqoji fəaliyyəti ilə
tam şəkildə doğruldan Şahnaz Şahbazovanın bu günlərdə 60
yaşı tamam olub. Bu münasibətlə Şahnaz xanımı təbrik
edir, ona möhkəm cansağlığı və elmi axtarışlarında,
vətən elmini dünyada təmsil etməkdə daha böyük uğurlar
arzulayırıq. |