|
 Bakı
Dövlət Universitetinin kafedra müdiri, professor
Cahangir Məmmədlinin görkəmli ictimai xadim, tanınmış
jurnalist Nəsir İmanquliyevlə bağlı xatirələri
Dörd il təhsil aldığım fakültəmə müəllimim, professor,
jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi kafedrasının
müdiri Cahangir Məmmədlidən müsahibə almağa gedirəm. O
da mənə öz müəllimi, həm də uzun illər Bakı Dövlət
Universitetində çiyin-çiyinə çalışdığı bir insan barədə
danışacaq. Kafedrada görüşürük, həmişə olduğu kimi
gülərüzlə qarşılayır. Deyir ki, mənə ata qayğısı
göstərən o insan barədə danışmaq həm xoş, həm də çox
çətindir. Bu dəfə "Ömrün gizli səhifələri"ndə "Bakı" və
"Baku" axşam qəzetlərinin yaradıcısı, professor Nəsir
İmanquliyevin həyatının müxtəlif məqamlarına toxunmağa
çalışacağıq.
- Nəsir müəllimlə ilk tanışlığınız nə vaxta təsadüf
edir?
- Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət
Universiteti) jurnalistika fakültəsinə qəbul olmuşdum.
Birinci dərsimizdə auditoriyaya hündürboylu, çox
yaraşıqlı bir kişi daxil oldu. Jurnalı yazdı və dedi ki,
gəlin tanış olaq. Mən "Bakı" qəzetinin redaktoru Nəsir
İmanquliyevəm.
Universitetdə müəllim kimi ilk gördüyüm insan Nəsir
müəllim olub. Jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi
dərsini deyirdi. Onun bizə tədris etdiyi fənni bu gün
mən keçirəm. Ona görə də məni Nəsir müəllimin tələbəsi
hesab etmək olar (gülür).
- Necə müəllim idi?
- Bir müəllim kimi çox ciddi, amma tələbəyə qayğı
göstərən adam idi. Onun ciddiliyi qarşısında kimsə
səsini çıxara, dərsdən yayına bilməzdi. Eyni zamanda çox
savadlı adam idi, fənnini sevdirə bilirdi. Niyə Nəsir
müəllimin dərsləri maraqlı idi? Ona görə ki, biz birbaşa
təcrübədən gəlmiş adamdan dərs alırdıq. O həm də
nəzəriyyəni çox gözəl bilirdi. Elə müəllimləri tapmaq
çox çətin olur. Nəsir müəllim 1946-cı ildən ömrünün
sonuna qədər bu fakültədə dərs deyib. 1958-ci ildən
sonra "Bakı" və "Baku" kimi o dövrün iki böyük, nüfuzlu
qəzetinin baş redaktoru olub.
- Dərs dediyi zamandan hansı hadisə yadınızda qalıb ki,
Nəsir müəllim dedikdə o yadınıza düşür?
 -
Bir dəfə Nəsir müəllimin dərsində nə etdiyimi tam
xatırlaya bilmirəm, amma mənə tərs-tərs baxdı. Bildim
ki, səhvim var. Durub gedəndə tez qalxdım ayağa, ona
yaxınlaşıb səhv etdiyimi səmimi şəkildə boynuma aldım.
Gülə-gülə məni qucaqladı. Onda bildim ki, Nəsir müəllim
bağışlamağı da bacaran adamdır. Adama əsəbləşərdi, ata
kimi danlayardı, səhəri gün dərsə gələndə həmin
tələbənin üzünə baxıb danışardı. Ona təxminən bildirərdi
ki, heç bir şey olmayıb, darıxma.
- Onun uşaqlığı, ailəsi barədə məlumatınız varmı?
- Nəsir müəllim əslən Cənubi Azərbaycanlıdır. Düzü, onun
ailəsi, harada doğulduğu barədə geniş məlumatım yoxdur.
Amma onun nitqində cənub ləhcəsi var idi. Cənubdan
olduğu üçün qəribçiliyi də yaxşı hiss edirdi. Mədinə
Gülgün, Balaş Azəroğlu, Əli Tudə kimi yazıçılar onun
qəzetinin daimi müxbirləri idi. Onlara çox böyük qayğı
göstərirdi. Mənim də cənubdan olduğumu bilirdi, bəlkə
elə ona görə də gəlib durardı yanımda. Elə bilirdim
başımın üzərində atam durub. O, çox ailəcanlı insan
olub. Düzdür, mən onun evində olmamışam. Nəsir müəllimin
qızı Aida İmanquliyeva Azərbaycan şərqşünaslıq elmində
öz sözünü deyən alim idi. Azərbaycanın birinci xanımı
Mehriban Əliyeva, filologiya elmləri doktoru, professor
Nərgiz Paşayeva onun nəvələridir. O, nəvələrinin əlindən
tutub fakültəyə gətirirdi, onları hər kəsdən çox
istəyirdi. Onun çox qayğıkeş həyat yoldaşı var idi.
Həyat yoldaşı vəfat edəndən sonra Nəsir müəllim o itkini
heç unuda bilmirdi.
- Tələbələrə necə kömək göstərirdi?
 -
O hər zaman tələbələri qoruyurdu. 60-cı illər çətin
zamanlar idi. Ona görə də tələbələrin arasında, xüsusilə
bizim qrupda kasıb tələbələr çox idi. Biri elə mən özüm.
Nəsir müəllim bizə tapşırırdı ki, "Bakı" qəzetinə yazı
yazın. Sizi inandırıram ki, bir qrankalıq yazıya 40-45
manat (bizim aldığımız təqaüd qədər) qonorar verirdi.
Məndən həmişə yazı gözləyirdi, hətta müəllim işlədiyimiz
dövrlərdə də mənə qonorarı çox yazırdı. Bəzən olurdu ara
verirdim, yazmırdım. Deyirdi ki, niyə yazmırsan?
Utanırdım tez-tez yazmağa, başımı salırdım aşağı.
Deyirdi yaz. Bu qədər xəbər var, get yaz gətir. Xəbər
dalınca get. Gedirdim yazıb gətirirdim, iki-üç xəbərə
görə 80 manat qonorar yazırdı. Mən bəzən felyetonlar,
hekayələr yazırdım, guya yazıçılıq eləmək istəyirdim.
Nəsir müəllim mənim bir neçə hekayəmi dərc etdi. Arada
yazmadım. Dedi niyə yazmırsan? Dedim Nəsir müəllim,
bilirəm ki, siz bu yazıları qonorara görə çap edirsiniz.
Məni inandırdı ki, sən yazıçı ola bilərsən. Amma mən
sonralar bu janrda yazmadım.
- O dövrdə qəzet yaratmaq çox çətin idi. Necə oldu ki,
Nəsir müəllim belə bir nüfuzlu qəzet yarada bildi?
- Düzdür, o zaman qəzet yaratmaq çox çətin idi. Xüsusən
də tipologiyası olan qəzeti. Nəsir müəllimin qəzetləri
axşam qəzeti idi. Nəsir müəllim Bakı Partiya Komitəsinin
büro üzvü idi. Qəzeti yaratmaq üçün burdan Moskvaya
dəfələrlə məktublar gedir. O məktublaşmalardan sonra
qəzetin yaradılmasına icazə alınır. Bəzən elə bilirlər
ki, "Bakı" və "Baku" bir-birini təkrarlayan qəzetlər
olub. Əslində isə belə deyildi. Onlar tipoloji
xarakterinə, informasiya siyasətinə görə eyni idi.
Sadəcə olaraq, biri Azərbaycan dilli, digəri rus dilli
auditoriyaya ünvanlanırdı. Nəsir müəllim qəzeti hansı
oxucuya ünvanladığını bilirdi. Həmin qəzetlər həm də
jurnalistika fakültəsinin ümid yeri olmuşdu. "Bakı"
qəzeti elə bir yer idi ki, oranın yetirmələri sonradan
universitetin müəllimi olurdu.
- Necə redaktor idi?
 -
O, ən təmiz redaktorlardan biri idi. Jurnalistika
fakültəsinin təmiz dünyasından bütün Azərbaycan
xəbərdardır. Bunun əsasını Nəsir İmanquliyev və
Şirməmməd Hüseynov qoyub. O həmin təmizliyi öz
redaksiyasında da yaratmışdı. Həyat yoldaşım əyani
təhsil aldığı üçün uşağımı lap körpəlikdən uşaq
bağçasına vermişdim. Bağça müdiri uşağa yaxşı baxsın
deyə ona dedim ki, jurnalistlərdən gəlib-eləyən, səni
incidən olsa mənə de. Günlərin bir günü müdir mənə dedi
ki, "Bakı" qəzetindən bir nəfər məni incidir. Mən bu
söhbəti Nəsir müəllimə demədim. Bir dəfə həmin o müxbiri
redaksiyada gördüm. Ona dedim, Nəsir müəllim bilsə sən
uşaq bağçasından təmənna ummusan, səni buradan qovar.
Sən bir də o bağçaya getmə. Nəsir müəllimin qorxusundan
müxbir bir də o bağçaya getmədi.
- Nəsir müəllimin yuxarı dairələrlə hər-hansı problemi
olmuşdumu?
- Nəsir müəllim elə redaktor idi ki, onun yuxarı
dairələrlə heç bir problemi olmurdu. Çünki əvvəla çox
təmiz adam idi. Qəzetçilik işini tam mənasıyla bilirdi,
idarəetmədə də olduqca professional idi. Ona görə də
onun bu sahədə hansısa bir problemi olduğunu
xatırlamıram.
- Bəs onunla intriqa aparanlar var idi?
- İnanın ki, yox. Çünki Nəsir müəllim bir adama
acıqlananda, səhəri gün həmin adamla elə səmimi söhbət
edərdi ki, həmin adam o əsəbiliyi unudardı. Nəsir
müəllim ona tapşırılan işi ləyaqətlə yerinə yetirirdi,
amma bəyənmədiyi şeyi də özündən yuxarıdakılara deyə
bilirdi.
- Kimlər ilk imzalarını bu qəzetdən başlamışdı, Nəsir
müəllim kimlərə yol açmışdı? Kimisə işdən qovmuşdumu?
- Professor Famil Mehdinin ilk şeirləri "Bakı" qəzetində
çap olunub. Professor, keçmiş millət vəkili Şamil
Qurbanovun ilk yazıları bu qəzetdə gedib. Jurnalist Aqil
Dadaşov da imzasını o qəzetdə tanıdıb. Nəğməkar şairimiz
Nüsrət Kəsəmənlinin ilk şeiri "Bakı" qəzetində dərc
olunub və uzun müddət "Bakı" qəzetində çalışıb. Nəsir
müəllimin çox qəribə xüsusiyyəti var idi. Adətən
müdirlər adamı işdən çıxaracağı ilə hədələyir, amma
Nəsir müəllim çıxarmayacağı ilə hədələyirdi. Danlayanda
deyərdi ki, sən ki, bu işi belə elədin, mən sənə işdən
getməyə icazə verməyəcəyəm. Əslində istedadlı adamı
buraxmaq istəmirdi. Nüsrət müəllim ilə də belə olmuşdu.
Nüsrət Kəsəmənli Yazıçılar İttifaqına getmək istəyirmiş.
Onun bu barədə Nəsir müəllimə deməsi, Nəsir müəllimin
ondan narazı qaldığı məqama düşür. Nəsir müəllim deyib
ki, səni heç yerə buraxan deyiləm, dediyim işləri həll
etməmisən. Sonra Nüsrət Kəsəmənli xüsusi xahiş edib
Nəsir müəllimdən. O da onun Yazıçılar İttifaqına
getməyinə icazə vermişdi. Çünki görürdü ki, o şairdir.
- Deyirsiniz ki, bir çoxlarının ilk imzalarının
tanınmasında kömək olub. Səhv etmirəmsə bir çoxlarına ev
almaqda da yardım edib...
- Belə köməklikləri artıq biz fakültədə bir yerdə
müəllim işləyəndə görmüşəm. Onun qəzeti çox nüfuzlu
qəzet idi. Çünki Nəsir müəllim informasiyanı heç kimə,
heç nəyə bağışlamazdı. Mənfi, tənqidi informasiyanı
dərhal qəzetdə dərc edirdi. Bizə də həmişə deyirdi ki,
informasiyanı heç kimə bağışlamayın, varsa verin getsin.
Belə redaktor olduğu üçün onunla istənilən məsələlərdə
razılaşırdılar. O zəng edib hansısa ciddi idarəyə bizim
sözümüzü deyəndə dərhal məsələ həll olunurdu. Təkcə
bizim fakültənin müəllimləri üçün o zənglər yüzlərlə
edilib. O illərdə bir az gənc idim. Özümə birtəhər ev
tikmişdim və həmin ev gözlənilmədən yol tikintisi
planına düşdü. Mənə dedilər ki, sənə Hövsanda ev
verəcəyik. Hövsan mənim üçün çox uzaq idi. Onda mən
Nəsir müəllimə dedim ki, məni çox uzağa göndərirlər.
Nəsir müəllimin bir zəngi ilə mənə dörd otaqlı ev
verdilər. Mən iki-üç günə yeni evimə köçdüm və ora mənim
çox xoşuma gəldi. Bir neçə il əvvələ qədər o evdə
yaşamışam. Nəsir müəllimin mənə aldığı o evi yadigar
kimi öz qızıma vermişəm. Mən o evi heç vaxt satmaram. O
zaman mebel tapmaq çox çətin idi. Nəsir müəllim Bakı
Şəhər Ticarət Palatasının sədrinə zəng etməklə
fakültənin müəllimlərinin əksəriyyəti üçün mebel
məsələsini həll edib. Bizim Akif Rüstəmov təzə evə
köçəndə Nəsir müəllim mebel üçün zəng etdi. Mənim üçün,
Famil Mehdi üçün də belə zənglər edilib.
- Nəsir İmanquliyev müəllim və jurnalist kimi, hansı
daha üstün idi?
- Təcrübə. İki möhtəşəm qəzetin redaktoru olmaq asan
deyildi. Onun fakültədə iki-üç qoşa saat dərsi olurdu.
Dərsini deyən kimi tez gedirdi redaksiyaya. Əlbəttə, o
birinci növbədə redaktor idi.
- "Bakı" qəzeti niyə bağlandı?
- 90-cı illərdə dünya dəyişəndə, qəzetlər yavaş-yavaş
sıradan çıxırdı. Partiya Komitəsi ləğv olunandan sonra,
onun orqanı olan "Bakı" qəzeti də bağlandı.
- Yenidənqurma və aşkarlıq və ya 90-cı illərdə baş verən
faciələrlə bağlı xatirələriniz varmı?
- 1988-ci ildə kommunist partiyası yavaş-yavaş sıradan
çıxırdı. Necə oldusa, məni partiya komitəsinin katibi
seçdilər. Nəsir müəllim əyri-əyri mənə baxdı və dedi ki,
sənin nə işin var katib vəzifəsində, işləyə
bilməyəcəksən. İki aydan sonra doğrudan da gördüm ki,
orda işləyə bilmərəm. Nəsir müəllim dedi ki, mən sənə
demişdim.
Nəsir müəllim çox həssas, Vətəninə, millətinə olduqca
bağlı bir insan idi. Xocalı faciəsi zamanı Nəsir müəllim
auditoriyaya gəldi və o boyda insanın göz yaşlarını
gördük biz. O səhnə mənim heç cür yadımdan çıxmır. Dedi
ki, bu qədər ədalətsizlik olar? Partiya, komitələr bizi
aldatdı, Qorbaçov bizi aldatdı.
Qızım, müəlliminin ağlamağını görmək başqa bir hissdir
(Cahangir müəllimin gözləri dolur).
- Onunla bağlı başqa hansı xatirələriniz var?
- Nəsir müəllimin çox maraqlı zarafatları da olurdu.
90-cı illərin sonu idi. Onun VAZ 2107 markalı avtomobili
var idi. Bir dəfə gəlib kafedrada danışdı ki,
səhər-səhər Əzizbəyov dairəsindən gəlirdim... Soruşdum
ki, maşını siz sürürdünüz? Dedi ki, hə. Dedim onda
ardını deməyin. Dedi ki, niyə? Dedim sizin maşını
vurublar. Dedi, nə bildin? Dedim ki, səhər-səhər
Əzizbəyov dairəsindən siz keçə bilməzsiniz, ora çox
mürəkkəb yerdir. Dedi ki, Cahangir, həqiqətən maşınımı
vurublar, bir maşın vurdu keçdi, amma heç bilmədim
kimdir. Əslində zarafatyana demişdim, amma düz çıxdı.
- Son günlərini necə xatırlayırsınız?
- Biz onu heç vaxt xəstə təsəvvür etmirdik. Vəfatına 10
gün qalmışa qədər fakültəyə gəlirdi. Bir gün eşitdik ki,
o, dünyasını dəyişib. Nəsir müəllimin vəfatından sonra
bu fakültənin bir çox müəllimi özünü yetim, atasını
itirmiş kimi hiss etdi. Elə mən də (gözləri dolur və
pəncərədən bayıra boylanır).
Rüfanə GÜNƏŞ,
"Azərbaycan müəllimi" |
