|
Xuraman HÜMMƏTOVA,
Bakı şəhər Heydər Əliyev adına liseyin
Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi,"Ən yaxşı
müəllim" müsabiqəsinin (2011) qalibi
VI SİNİF
AZƏRBAYCAN DİLİ FƏNNİ
Müasir dərsə verilən tələblərə görə şagirdlər dərs
prosesində fəal, yaradıcı olmalı, başqa dərslər zamanı
aldıqları bilik və bacarıqlarını inteqrasiya yolu ilə
bir-biri ilə əlaqələndirməyi bacarmalı, təhlillər
etməli, tədqiqat aparmalı, nəticə çıxarmağı bacarmalı və
bu yolla da idraki qabiliyyətlərini ortaya
qoymalıdırlar.
Müasir dərs prosesində müəllim sadəcə nəzarətçi,
istiqamətləndirici və əlaqələndirici rolunu oynayır.
İstər müəllim, istərsə də şagirdlər dərsdə müasir təlim
metodlarından, İKT-dən, internet resurslarından
məqsədyönlü istifadə etməklə, qarşıya qoyduqları məqsədi
reallaşdıra bilərlər.
Mövzu: "Əlif Hacıyev".
Standartlar:
2.2.1,
3.1.2,
2.1.1,
1.1.2,
1.2.4.
Təlim nəticələri ( məqsədlər):
1. Verilmiş mətndəki qəhrəmanın həyatı haqqında bəzi
məqamları şagirdlərə yada salmaq şəklində xatırlatmaq.
2. Mətnin məzmununa uyğun olaraq başqa milli
qəhrəmanlar, Xocalı soyqırımı haqqında məlumat vermək.
3. Mətndə yeni sözlərin mənasını izahlı lüğətlə
müqayisə edib, mətn daxilində həmin sözlərin yerində
işlənib-işlənmədiyinə aydınlıq gətirmək.
4. Şagirdlər milli qəhrəmanlar haqqında, Xocalı
soyqırımı ilə bağlı bildiklərini tezisvari şəkildə ifadə
edir.
5. Diskussiya zamanı onlar qohum-əqrabalarının bu
faciənin qurbanlarından olması, böyüklərdən
eşitdiklərini nəql edirlər.
İnteqrasiya: Ədəbiyyat, Azərbaycan
tarixi, coğrafiya.
Təlim forması:
Əqli hücum, kollektiv iş, qruplarla iş.
Təlim üsulu:
Əqli hücum, proqnozlaşdırılmış oxu, müzakirə.
Resurs:
Dərslik, Xocalıya aid film, slaydlar, Əlif Hacıyev
haqqında film, kompüter və s.
Dərsin gedişi:
Salamlaşmaq, təmizliyə nəzər salmaq.
Ev tapşırığının yoxlanılması:
müəllim bir neçə şagirddən ev tapşırığını soruşur və
onlar icra etdikləri tapşırığı təqdim edirlər.
Müəllim yeni dərsin mövzu və məqsədini izah edir.
Motivasiya:
Xocalıya aid faktik materialları nümayiş etdirmək.
Qanlı Yanvar hadisələrindən fraqmentlərə baxmaq.
Şagirdlərin yaddaşlarını yoxlamaq məqsədi ilə bu
hadisələrin nə zaman baş verdiyini soruşmaq. Sonra isə
işğal olunmuş rayonlar haqqında şagirdlərdən cavab
almaq.
Tədqiqat sualı:
Qarabağ müharibəsi haqqında nə bilirsiniz? Qəhrəmanlar
nəyə görə vuruşmuşlar və biz onlardan nəyi öyrənməliyik?
Tədqiqatın aparılması:
Əvvəlcə beyin həmləsi tətbiq olunur. Qəhrəmanların
arasında Əlif Hacıyevin adı çəkilərsə, BİBO cədvəli
çəkilir.
Sinif 3 qrupa bölünür. Qruplar mövzuya uyğun olaraq
"Xocalı", "Qarabağ", "Azərbaycan" adlandırılır. Müəllim
şagirdlərə istiqamət vermək məqsədiylə mətni hissələrə
bölərək oxumağı tapşırır. Hər qrup bir hissəni oxuyur
(standart 2.2.1).
Mətndə tanış olmayan sözlərin mənasını
müəyyənləşdirmək şagirdlərə tapşırılır (standart
2.1.1).
Mətnin oxunması:
dərslikdə verilmiş "Əlif Hacıyev" mətni hissələrə
bölünərək şagirdlər tərəfindən oxunur. Hər hissənin
sonunda Əlif Hacıyevin göstərdiyi qəhrəmanlıq əyani
surətdə şagirdlərə slaydlarda qısa fraqmentlərlə
təqdim olunur.
Oxu zamanı mətndə tanış olmayan "ekstremist",
"terrorçu", "dispetçer", "soyqırım" kimi sözlər
şagirdlər tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Siniflə iş:
şagirdlərə mətndə onlara tanış olmayan bu sözlərin
mənasının araşdırılması tapşırılır.
Şagirdlər araşdırma apararaq müəyyənləşdirirlər ki,
ekstremist - siyasətdə ifrat tədbirlər tərəfdarı,
terrorçu- fərdi terror tərəfdarı və iştirakçısı,
dispetçer-nəqliyyatın hərəkətini, yaxud müəssisənin
işinin gedişini bir mərkəzi məntəqədən idarə edən işçi,
soyqırımı- bir xalqın günahsız yerə qətlə yetirilməsi
anlamında işlədilən sözlərdir.
Bütün bunlardan sonra şagirdlərlə müstəqil iş təşkil
olunur.
1. "Xocalı" qrupuna Əlif Hacıyevin doğulub boya-başa
çatdığı Xocalı və orada yerləşən strateji əhəmiyyətli
yerləri təhlil etmək tapşırılır.
2. "Qarabağ" qrupuna Qarabağda ermənilərin törətdiyi
vəhşilikləri, orada yaşayan azərbaycanlıların başlarına
gətirilən müsibətləri araşdırmaq tapşırılır.
3. "Azərbaycan" qrupuna isə 1992-ci il 26 fevralda
baş verən hadisələri araşdırmaq tapşırılır.
Sonra şagirdlər mətndə göy rəngdə verilmiş əvəzliklərin
hansı nitq hissəsini əvəz etdiyini və məna etibarı ilə
nəyə xidmət etdiyini müəyyənləşdirirlər.
Qruplar bir neçə dəqiqədən sonra hazırladıqları
cavabların təqdimatını edirlər.
Müəllim sinfə müzakirə üçün suallar verir:
- Əlif Hacıyev və onun qəhrəmanlığı haqqında nə
bilirsiniz?
- O, nəyə görə Minskdən vətənə qayıtdı?
- Əlif Hacıyevi ermənilər nəyə görə həbs etdilər?
- Sonra ermənilər niyə Əlifin başına mükafat təyin
etdilər?
- Əlif Hacıyevin son döyüş yeri harada oldu?
Bütün bu suallar ətrafında sorğular aparılır və
nəticələr çıxarılır (standart 1.1.2).
Nəticə və ümumiləşdirmə:
Müəllim əsas vurğunu tədqiqat sualına yönəltməlidir
(Qəhrəmanlar nəyə görə vuruşmuşlar və biz onlardan nəyi
öyrənməliyik).
1. Müasir dövrümüzdə Azərbaycan dövlətinin onlara
münasibəti necədir? Nəticədə belə qənaətə gəlinir ki,
vətən uğrunda canından keçən qəhrəmanlarımız unudulmur,
onlar göstərdiyi qəhrəmanlıqlara görə dövlətimiz
tərəfindən yüksək bir ada - Milli Qəhrəman adına layiq
görülürlər.
2. Biz də vətənimizə Əlif Hacıyev, Mübariz İbrahimov
kimi oğullar olmaq istəyirik.
Yaradıcı tətbiqetmə:
həm mətnlə, həm də Xocalı soyqırımı ilə bağlı kiçik bir
esse yazmaq, "genosid" sözünün izahını araşdırmaq.
Xocalıdan başqa düşmən əlində olan rayonlarımız
haqqında məlumat toplamaq.
Qiymətləndirmə tərtib olunmuş xüsusi cədvəl üzərində
aparılır. Qiymətləndirmə zamanı aşağıdakı bacarıqlar
əsas götürülür.
- Mətni oxuyub ümumiləşdirmə çıxara bilməsi.
- Mətndə tanış olmayan sözlərin izahını lüğət vasitəsi
ilə müəyyənləşdirmək bacarığının olması.
- Dinlədiyi və oxuduğu mətndən faktları ümumiləşdirmək
bacarığının olması.
- Yazdığı mətndə fikrini ardıcıllıqla ifadə etməsi.
|
