|
Təranə VƏLİYEVA,
Bakı şəhəri 313 nömrəli tam orta məktəbin
Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi
 Kitablar
qoynunda yaşadığımız bu kainatın sirlərini özündə əks
etdirən, ətraf aləmdə baş verən proseslərdən xəbərdar
sonsuz məlumat mənbəyi, bütün elmlərin açarını özündə
gizləyən bir xəzinədir. Elə xəzinə ki, elmə, biliyə,
mədəniyyətə, tərbiyəyə gedən yola sahiblik edir.
Zamanın durmadan dönən çarxı bizləri daim inkişafda olan,
hər gün bir yenilik yaşadığımız xoş gələcəyə doğru
aparır. Günü-gündən müasirləşən, yeniləşən, qloballaşan
dünyamızda texnologiya inkişaf etdikcə insanların həyatı
yüngülləşir. Hər bir sahədə olduğu kimi, məlumat
mənbəyimiz olan kitabxanalarda da bu sürətli dəyişməni
görürük. Müasir dövrümüzdə elektron kitabxanalardan
istədiyimiz bir çox kitabların pdf variantını əldə edib,
evimizdən çıxmadan, vaxt itirmədən mütaliə edə bilirik.
Ancaq bütün bu inkişaf, yenilik əlimizə götürüb
oxuduğumuz kitabları əvəz edə bilmir. Birincisi,
monitordan oxumaq gözləri və zehni yorur, ikincisi isə,
elektron kitabxanalar bizim ehtiyaclarımızı hələ tam
ödəyə bilmir, tam baza ilə təmin olunmayıb.
Son illərdə insanların kitablara münasibəti də dəyişib.
İnsanlar gün ərzində sosial şəbəkələrdə vaxt keçirməklə
mütaliə mədəniyyətindən uzaq düşüblər. İndi çox az adam
tapılır ki, boş vaxtını mütaliəyə sərf etsin, beynini,
zehnini, təfəkkürünü inkişaf etdirsin, onu gücləndirsin.
Yadıma “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının istehsalı olan
“Bir qalanın sirri” filmi düşür. Uşaqlıq illərimin
sevimli qəhrəmanları: Elşən və Mətanət obrazları.
Mətanəti xilas etmək yolunda günlərlə kitab oxuyan
Elşənin ani yorğunluğunda kitablar ona: “Sən hələ bizi
oxumamısan, bizsiz bu dünyanın sirlərindən xəbərdar
olmazsan”, - deyirlər. Bax, mən də uşaq ağlımla hələ
onda dərk edirdim ki, kitablar bilmədiyim, xəbərsiz
olduğum sirlər dünyasına bir açardır. Sonsuz xəzinəyə
sahib olmaq üçün kitab oxumalı, yaşadığım həyatın
sirlərinə bələd olmalıyam.
Məktəbdə ilk ədəbiyyat dərsliymiz bu cümlə ilə
başlayırdı: “Ədəbiyyat həyatı obrazlı şəkildə əks
etdirən söz sənətidir. Ədəbiyyatın əsas vəzifəsi
insanları tərbiyə etməkdir”. Elə isə belə bir sual
yaranır: Bəs nə üçün biz valideynlər bu gün
övladlarımızın tərbiyəsində böyük və əvəzsiz rol oynayan
kitablara, xüsusilə də bədii kitablara laqeyd yanaşırıq.
Övladlarımızın hər istəyini ölçülməz maddiyatla təmin
etdiyimiz halda, kitab almağa niyə əlimiz gəlmir?
Onlarda niyə mütaliəyə maraq oyatmırıq? Bugünkü
cəmiyyətimizin qarşısında duran ciddi bir problem var:
Vətən övladlarımızın mütaliədən uzaq düşməsi, söz
ehtiyatları olmadığından fikirlərini ifadə etməkdə
çətinlik çəkmələri, ümumən kitab oxumağa durmadan sönən
həvəsləri. Bəs bu yolda biz hansı işləri görməliyik?
Hansı tədbirlərə əl atmalıyıq ki, gənc nəsildə oxumağa
maraq oyadaq, uşaqları bədii kitabları mütaliə etməyə
həvəsləndirək ki, onlar həyatı tanısınlar, həyatın
kəşməkeşli yollarında büdrəməsinlər, duruş gətirsinlər.
Bu problemin həlli yolunda ilk atılmalı olan addım, hər
bir ailədə kiçicik bir kitabxananın yaradılmasıdır.
Övladımız dünyaya gəlib özünü tanıyanda ailəsinin
üzvlərini kitab oxuyan, kitaba hörmətlə yanaşan şəxs
kimi görməlidir ki, o da kitabı sevsin, onu oxusun.
Özümü tanıyandan valideynlərimi əllərində kitab oxuyan
görmüşəm. Mənim mütaliəyə marağım da məhz
valideynlərimin sayəsində olub. Hər gün yemək sonrası
əlində qəzet oxuyan atam dünyada olub-bitənlərdən
xəbərdar idi. Boş vaxtlarını kitab oxumağa sərf edər,
tövsiyəsi də bu olardı ki, kitab oxu! Oxu ki, həyatı
öyrənəsən, insanları tanıyasan! Bugünkü gün dünyada
həkimlər hətta uşaq dünyaya gəlməmiş, bətndə ikən anaya
kitab oxumağı tövsiyə edirlər. Biz valideynlər uşaqlara
erkən yaşlarından maraqlı nağıllar, hekayələr oxuyaraq
onlarda dinləmə qabiliyyətini formalaşdırmalıyıq. Daha
sonra rəngli, şəkilli kitablarla, daha yaxşı olar ki,
qabarıq səthli kitablarla onların diqqətini çəkməyi
bacarmalıyıq. Övladımız məktəb yaşına çatanda mütaliəyə
maraq oyatmaq ilk öncə, ibtidai sinif müəllimlərinin,
daha sonra isə birbaşa bizim-ədəbiyyat müəllimlərinin
üzərinə düşür. Bu yolda bir ədəbiyyat müəllimi olaraq
çox böyük məsuliyyət daşıyırıq. Dərs zamanı gözəl və
rəvan nitqimizlə, ifadəli oxumuzla şagirdlərimizin
emosional dünyasına nüfuz etməyi bacarmalı, onlarda
şeirə, poeziyaya sonsuz maraq oyatmalıyıq. Tez-tez
ədəbiyyat gecələri təşkil etməli, tədbirlər keçirməli,
yazıçılarla görüşlər təşkil etməli və yaxud hər hansı
bir yazıçının kitabını siniflər arasında oxudaraq onun
müzakirəsini aparmalıyıq.
Təhsil Nazirliyinin 16 dekabr 2014-cü il tarixli
“Ümumtəhsil məktəb şagirdlərinin mütaliə vərdişlərinin
təkmilləşdirilməsi və onlarda mütaliə mədəniyyətinin
formalaşdırılması ilə bağlı tədbirlər barədə” əmrinə
əsasən bütün məktəblər əmrin icrasına səfərbər
edildilər. Bizim məktəbdə də qısa zaman ərzində bir sıra
tədbirlər həyata keçirildi.
Bildiyimiz kimi, mütailəyə maraq oyadan məqamlardan biri
də mədəniyyət ocağı olan teatrlarda professional aktyor
heyətinin ifasında bədii əsərləri canlı olaraq
izləməkdir. Mən ötən günlərin birində VI sinif
şagirdlərim ilə Akademik Milli Dram Teatrında
S.S.Axundovun “Qaraca qız” əsərinin tamaşasında oldum.
Böyük təəssüratlarla teatr salonundan ayrılan
şagirdlərim ruh yüksəkliyi ilə uzun müddət həmin günü
müzakirə etdilər. Bütün bunlar isə şagirdlərin mütaliəyə
istiqamətləndirilməsi yolunda atılan bir addım idi.
“Bu günümüz sabahımızdır”, - deyirlər. Demək,
gələcəyimiz olan nəslimizin nümayəndələrini nurlu
sabahlara çıxarmaq, həyatı onlara tanıtmaq üçün biz
ədəbiyyat müəllimləri öz öhdəmizə düşəni lazımınca
yerinə yetirməli, onlarda mütaliəyə həvəs oyatmalıyıq.
Hər şagirdə heç olmasa bir kitabı sevdirib oxuda bilsək,
onu o kitabın ixtiyarına tabe etsək, demək ki,
hədəfimizi düzgün nişan almışıq və o zaman biz artıq
gələcəyimiz üçün rahat ola bilərik. Axı Herman Hessenin
təbirincə demiş olsaq, “Kitab ixtiyar sahibidir, idarə
edir, oxucu isə ona itaət edir”. |
