Təhsil naziri uşaq hüquqlarını müdafiə edən QHT nümayəndələri ilə görüşüb

Görüşdə de-institutlaşdırma və alternativ qayğı Dövlət Proqramının  icra mexanizmini təşkil edən uşaq müdafiəsi sisteminin yaradılması məsələsi müzakirə olunub

Avqustun 29-da Təhsil Nazirliyində uşaq hüquqlarının müdafiəsi sahəsində fəaliyyət göstərən bir sıra yerli və beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri ilə təhsil naziri Misir Mərdanovun növbəti görüşü keçirildi.

"Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi (de-institutlaşdırma) və alternativ qayğı Dövlət Proqramı (2006-2015-ci illər)"nin icra mexanizmini özündə birləşdirən uşaq müdafiə sisteminin yaradılması məsələsinin müzakirəsinə həsr olunmuş görüşdə proqramın idarəolunması üzrə İşçi Qrupun rəhbəri Məlahət Hacıyeva, İşçi  Qrupun üzvü Həbib Kərimov, YUNİSEF-in milli məsləhətçisi Sevil Əsədova, "Azərbaycan QHT-Alyans"ının sədri Nabil Seyidov, "SOS - uşaq kəndləri assosiasiyası"nın region üzrə direktoru Uğur Zeynallı, "UAFA" təşkilatının direktoru Qvendollin Börçell, həmin təşkilatın "Qeyt-kipinq layihə"si üzrə meneceri Gülnarə Pənahova, "Müasir Təhsil və Tədrisə Yardım Mərkəzi"nin icraçı direktoru ülviyyə Mikayılova, "Save the Children" təşkilatının Azərbaycan üzrə direktoru Cef Cakomini, "Əqli sağlamlıq təşəbbüsü təşkilatı"nın "Hər kəs üçün icma təşəbbüsü" pilot layihəsinin əlaqələndiricisi Nigar Əliyeva iştirak edirdilər.

QHT nümayəndələrini salamlayan nazir görüşün əhəmiyyətini, müzakirə olunan məsələnin vacibliyini və aktuallığını qeyd etdi. De-institutlaşdırma və alternativ qayğı Dövlət Proqramının qəbul olunduğu vaxtdan ötən müddət ərzində onun icrası istiqamətində bir sıra işlərin görüldüyünü, onlarca uşağın bioloji ailələrinə qaytarıldığını, digər alternativ qayğıların göstərildiyini söyləyən nazir bununla belə proqramın icra vəziyyətinin onu qane etmədiyini, bu sahədə işlərin ləng getdiyini, proqramın yerinə yetirilməsi üçün işlək bir mexanizmin yaradılmasına ehtiyac duyulduğunu, son vaxtlar uşaq hüquqlarının qorunması ilə məşğul olan QHT-lərlə görüşlərin də məhz bu məqsədlə keçirildiyini vurğuladı. Sonra görüş iştirakçıları çıxış edərək öz fikir və mülahizələrini bildirdilər, təkliflər irəli sürdülər.

İlk söz alan "Azərbaycan QHT- Alyans"ının sədri Nabil Seyidov rəhbərlik etdiyi qurumda birləşmiş QHT-lərin fikirlərini ifadə edərək bildirdi ki, uşaqların hüquqlarını etibarlı şəkildə qorumaq, onların problemlərini kompleks həll etmək, eləcə də de-institutlaşdırma proqramını uğurla həyata keçirmək üçün ölkədə mükəmməl uşaq müdafiəsi sistemi olmalıdır. Aparılan təhlillər isə göstərir ki, Azərbaycanda uşaq müdafiə sisteminin mövcud durumu uşaqların müdafiəsinin tam şəkildə həyata keçirilməsinə imkan vermir. Uşaq müdafiəsi ilə məşğul olan yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiya, psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiya, qəyyumluq və himayəçilik orqanı kimi dövlət qurumlarının fəaliyyəti müasir tələblərə və beynəlxalq standartlara cavab vermir. Onlar uşaqların problemlərinin həllinə kompleks şəkildə deyil, birtərəfli yanaşır, çox vaxt öz vəzifələrini uşağın üzləşdiyi konkret çətinliyin aradan qaldırılmasına kömək göstərməklə bitmiş hesab edirlər. Bu qurumlar arasında əlaqə zəifdir. Onlar bir-birlərini təkrarlayaraq uşaq problemlərinin həllində pərakəndəlik yaradırlar. Təkmil müdafiə sisteminin olmaması üzündən dövlətin qəbul etdiyi proqramların, milli fəaliyyət planlarının icrası ləngiyir.

Uşaq problemlərinin çox olduğunu, lakin onları kompleks şəkildə həll edə bilən bir qurumun olmadığını deyən N.Seyidov bütün bunları, habelə dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin bu sahədəki təcrübələrini nəzərə alaraq sözügedən Dövlət Proqramından irəli gələn vəzifələri uğurla yerinə yetirəcək mükəmməl uşaq müdafiə sistemi üzrə yeni model təklif etdiklərini bildirdi və şərti olaraq "Uşaq müdafiəsi departamenti" adlandırdıqları həmin qurum haqqında ətraflı açıqlama verdi. Məlum oldu ki, əsas məqsədi uşağın yaşamaq, səhiyyə və təhsil hüququna təsir edən problemləri həll etmək olan və hər bir icmada  mərkəz, məntəqə rolunu oynayacaq yeni qurumun bütün bölgələrdə mövcud olan yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar, qəyyumluq və himayəçilik orqanları və psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyaların bazasında, onların struktur və funksional baxımdan birləşdirilməsi əsasında vahid mərkəz kimi yaradılması nəzərdə tutulur. Yaradılacaq departamentin vəzifələri haqqında da danışan N.Seyidov buraya müraciət edən uşaqların ehtiyaclarının öyrənilməsi və qiymətləndirilməsi, uşaq müdafiəsi üçün fərdi plan hazırlamaq, uşağa qayğı göstərilməsi üçün ailələrə dəstək vermək, böhranlı ailələrlə iş və s. daxil olduğunu söylədi.

N.Seyidovun fikrincə, öz uşaqlarını internat məktəblərə qoymaq istəyən böhranlı ailələr mütləq bu qurumlara müraciət etməli, bu qurumlar isə vəziyyəti araşdıraraq mümkün qədər uşağın internatlara qoyulmasının qarşısını almalıdır. Təklif gerçəkləşərsə, Azərbaycanda güclü uşaq müdafiəsi sisteminin qurulacağına əmin olduğunu söyləyən Alyans rəhbəri həmin qurumların hansı orqana tabeçiliyi məsələsinə də aydınlıq gətirdi. O, bunun üçün uşaqlarla işləyən dövlət qurumlarından Təhsil Nazirliyinin daha münasib sayıldığını bildirdi. N.Seyidov bunu Təhsil Nazirliyinin de-institutlaşdırma və alternativ qayğı Dövlət Proqramının əsas icraedici orqanı olması, ölkənin demək olar ki, hər yerində bu quruma tabe təhsil müəssisələrinin fəaliyyət göstərməsi və bu baxımdan nazirliyin bütün uşaqlarla, onların valideynləri ilə sıx əlaqə saxlamaq imkanlarının mövcudluğu, habelə uşaq müdafiə departamentinin əsasını təşkil etməli olan üç qurumdan ikisinin - psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiya ilə qəyyumluq və himayəçilik orqanının Təhsil Nazirliyi tərkibində fəaliyyət göstərməsi, yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalarda isə nazirliyin nümayəndələrinin təmsil olunması ilə əlaqələndirdi.

Görüşdə çıxış edən "UAFA" təşkilatının direktoru Qvendollin Börçell, "SOS-uşaq kəndləri assosiasiyası"nın region üzrə direktoru Uğur Zeynallı, "Müasir Təhsil və Tədrisə Yardım Mərkəzi"nin icraçı direktoru ülviyyə Mikayılova, "Əqli sağlamlıq təşəbbüsü təşkilatı"nın "Hər kəs üçün icma təşəbbüsü" pilot layihəsinin əlaqələndiricisi Nigar Əliyeva, "UAFA" "Qeyt-kipinq layihə"si üzrə meneceri Gülnarə Pənahova və başqaları təklifi müdafiə edib yaradılacaq qurumun üstünlüklərindən, onun həll etməli olduğu məsələlərdən  geniş söz açdılar. Proqramın uğurlu icrası üçün yerlərdə uşaq müdafiə agentliklərinin yaradılması, uşaqlara və onların ailələrinə xidmətlər göstərilməsi və əhalinin maarifləndirilməsi sahəsində geniş iş aparılmasının vacibliyi qeyd olundu. Ekspertlər uşaq müdafiəsi sisteminin yaradılması və fəaliyyəti ilə bağlı bir sıra tövsiyələr də verdilər. Təklif olunan modelin ölkənin bir sıra rayon və şəhərlərində  sınaqdan keçirilməsi, mövcud resurslardan səmərəli istifadə olunması, uşaqlara xidmətlər göstərən mərkəzlərin fəaliyyətinin dövlət büdcəsi tərəfindən dəstəklənməsi, ümumtəhsil məktəblərində tərbiyə işləri üzrə direktor müavini və psixoloqlarla yanaşı uşaq müdafiəsi üzrə də ştat yaradılması, bu mümkün olmasa, həmin səlahiyyətlərin müəllimlərdən birinə və ya sinif rəhbərinə həvalə edilməsi tövsiyə olundu.

Təhsil naziri Misir Mərdanov deyilənlərə münasibət bildirərək uşaq müdafiəsi sisteminin yaradılması barədə təklifin maraqlı olduğunu, həqiqətən də ölkədə bu sahədə vahid mərkəzə ehtiyac duyulduğunu, təklifin reallaşmasına Təhsil Nazirliyi tərəfindən dəstək veriləcəyini söylədi. Uşaq müdafiəsi sisteminin yeni qurumu formalaşdırılarkən bu sahədə dünya təcrübəsinin nəzərə alınmasının vacibliyini vurğulayan nazir həmin istiqamətdə işlərin dayanmadan aparılmasını, görülən işlər barədə ölkə ictimaiyyətinə geniş məlumat verilməsini, əhali arasında maarifləndirmə işlərinin gücləndirilməsini vacib saydı.

Görüşdə yeni modelin tətbiqinə hökumətdən razılıq alınması üçün ətraflı əsaslandırılmış məktub hazırlanması, bu sahədə məsləhətləşmələrin davam etdirilməsi qərara alındı.

Yusif ƏLİYEV