Şagirdlərin öyrənmə bacarıqlarının inkişafında məktəb mühiti və müəllim-şagird münasibətləri mühüm rol oynayır. Müəllimlər yalnız bilik ötürücüsü deyil, həm də şagirdlərin motivasiyasını artıran və onların məktəbə olan münasibətini formalaşdıran əsas təməldir.

Araşdırmalar göstərir ki, şagirdlər müəllimlərinin onları fərdi olaraq dəyərləndirdiyini və onların uğurlarına önəm verdiyini hiss etdikdə məktəbə daha çox bağlanır və akademik göstəriciləri yüksəlir. Ədalətli yanaşma, şagirdlərə seçim azadlığı vermək və onların ehtiyaclarına uyğun dəstək göstərmək bu münasibətlərin qurulmasında əsas amillərdən biridir.

PISA 2018 nəticələrinə əsasən, şagirdlər öz müəllimlərinin dərslərə həvəsli yanaşdığını və onlara dəstək olduğunu düşündüklərində daha yüksək akademik nailiyyətlər əldə edirlər. Məsələn, PISA sorğusunda Azərbaycan şagirdlərinin 86%-i müəllimlərinin onların öyrənməsinə maraq göstərdiyini, 83%-i isə mövzunun tam başa düşülməsinə qədər izahın davam etdirildiyini bildirib.

Tədqiqatlar məktəb mühitində yaranan xoşagəlməz hallar, məsələn, şagirdlərə qarşı lağ etmə, onları təcrid etmə və ya təhdid etmənin, onların akademik uğurlarına mənfi təsir göstərdiyini göstərir. PISA sorğularında şagirdlərə bu cür hallar barədə məlumat vermələri üçün suallar təqdim edilmişdir. Belə mənfi təcrübələr məktəb mühitinin formalaşdırılmasında vacib aspektlərin üzərində işləməyin zəruriliyini vurğulayır.

İƏİT ölkələrində aparılan araşdırmalara görə, müəllimlərin davamiyyəti və dərslərə hazırlıqlı olması şagirdlərin akademik uğurlarına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Bəzi ölkələrdə müəllimlərin dərsdən yayınma halları daha yüksək olsa da, Çexiya, Finlandiya və Yaponiya kimi ölkələrdə bu göstəricilər minimum səviyyədədir. Bu isə həmin ölkələrin effektiv əvəzləmə siyasətlərinin nəticəsidir.

Məktəbə aidlik hissi şagirdlərin akademik və şəxsi inkişafında əsas rola malikdir. Bu hiss, etibar, sevgi və dəstəklə möhkəmləndirilərək şagirdlərin məktəb həyatına daha fəal inteqrasiyasını təmin edir. Müəllimlər bu istiqamətdə təşəbbüskar davranaraq şagirdlərin özlərini dəyərli hiss etmələrinə töhfə verməlidir.

Müəllimlərin şagirdlərlə qurduğu münasibətlər və məktəb mühitinin keyfiyyəti şagirdlərin akademik nailiyyətlərinə birbaşa təsir edir. Ədalətli yanaşma, fərdi dəstək və xoşagələn məktəb mühiti, şagirdlərin potensialını üzə çıxarmaqda əsas amillərdən biridir. Bu istiqamətdə atılan hər bir addım, yalnız fərdi uğurların deyil, bütövlükdə cəmiyyətin inkişafına xidmət edir.

Mənbə: Həsənzadə R., Fətullayev V. (2023). PISA 2018 nəticələrinə əsasən məktəb mühitinin şagirdlərin akademik nailiyyətlərinə təsirinin tədqiqi. Azərbaycan məktəbi. № 4 (705), səh. 37–46