|
|
· Ana səhifə· Rəsmi· Heydər Əliyev Fondu· Əmrlər, sərəncamlar· Təhsil Nazirliyində· Xəbərlər· Pedaqoji yazılar· Məktəblərimiz· Bizimlə əlaqə
|
Yurdumuza
bahar gəlir Əzəli və bəşəri bayram Azərbaycan xalqı, ümumilikdə türk
xalqları üçün bu bayram xəlqi-milli Yeni il olub, yazın
bayram edildiyi sistemli ictimai-iqtisadi hadisələr toplusu kimi
cəmiyyət miqyasında qeyd edilib. 12 min ildən artıq
yaşı olduğu təsdiqlənən Novruz tarixən
əkinçilik bayramı, əkin-səpin, əmək bayramı
kimi yaranmış, xalqımızın mövsüm bayramı
olmuşdur. Yazın gəlişi yaxınlaşdıqca
ulu çağlardan azərbaycanlılar sinilərdə,
məcməilərdə buğda, arpa, noxud, mərci
və digər taxıl məhsullarından səməni göyərdər,
ona baxıb sevinər, fərəhlənərdilər: Səməni, al məni, Hər yazda sən yada sal məni. Səməni göyərtmək Novruzun ən
müqəddəs mərasimidir. Səməni həm yaşıllığın,
həm də əkinçiliyin rəmzidir. Səməninin varlığı
da, həyat verəni də, mənası da taxıldır.
Əkinçilərimiz səməni göyərtməklə növbəti
təsərrüfat ilinə bolluq, bərəkət arzulamışlar.
Novruzu başqa bayram və
tədbirlərdən fərqləndirən
tərəflər çoxdur. Novruzla bağlı ictimai-iqtisadi
əhəmiyyətli iməciliklər təşkil olunur,
abadlıq işləri aparılır... İnsanların arzu və
istəklərini, təbiətin oyanması ilə bağlı
düşüncə və etiqadlarını əks etdirən
Novruz aydınlıq, duruluq, yeni əhvali-ruhiyyə bayramı
kimi səciyyələndirilir. Bahar fəsillər karvanında
yaşıllıq və işıq yüklü bir dövrdür.
Bahar fəslinin ən gözəl, ən nurlu, ən xoş
əhvali-ruhiyyəli, ən müqəddəs bir məqamı
Novruz bayramıdır. Novruz bayramına qədər 4 çərşənbə
olur. Və bu çərşənbələrin hər birinin
öz adı, özünəməxsus inancları var. Boz ayın dörd müqəddəs çərşənbəsindən
birincisi Su çərşənbəsi, "Sular Novruzu"
ilə başlayır. Əzəl çərşənbədə
qarşıdan təzə ilin gəlməsi ilə bağlı
ən əvvəl su təmizlənir. Hamı gün doğmamış
su üstünə gedir, təzə suda əl-üzünü yuyur,
bir-birinin üzərinə su çiləyir, sü üstündən atlanır.
Əski inamlarda su sağlamlığın başlıca
rəhni idi. Su çərşənbəsi günü
"təzə su"dan keçənlər, azarını-bezarını
ona verənlər ilboyu xəstəliklərdən uzaq
olardılar. Elə həmin gün su üstündə bir sıra
ayinlər icra edilərdi. Bütün günü su axarlarını
təmizləyər, arxları qaydaya salar, abadlıq işləri
aparar, su ilə bağlı müxtəlif şənliklər
keçirərdilər. Su ilə bağlı deyimlər: * Su olan
yerdə dirilik olar. * Yuxuda
su görmək aydınlıqdır. * Od üstə
su atmazlar. * Su süfrəyə
dağılanda evdə aydınlıq olar. * Su axarında
salınan el-oba barlı-bəhərli olar. * Su gözəllik,
su şirinlik, su təmizlik, su ülvilik deməkdir. çərşənbələrdən biri Od
çərşənbəsidir. Babalarımız 4 ünsirdən biri olan odla,
ocaqla bağlı atalar sözü, müxtəlif deyim və
yozumlar, alqış və qarğışlar düzüb-qoşublar: * Ocağın
yanar olsun. * Ocağın
odlu, süfrən dadlı olsun. * Səni od
aparsın. * Odda yanmaz,
suda batmaz ol. * Oda söyməzlər. * Oddan pay
verməzlər. * Al yel baba,
yel baba, * Qurban
sənə, gəl baba. Yel əsməyə başlayır, kürreyi-ərzi
dolaşıb gəzən Yel yatmış hər şeyi
tərpədib oyadır. Yel əsəndə söyməzlər,
deyinməzlər. Xeyirliyə əs, deyərlər.
Deyərlər ki, Yel çərşənbəsi
gecəsində söyüd ağacının altına gedib
niyyət edir, Yel babanı çağırırsan. Əgər
Yel baba səsini eşidib əssə, söyüdün budaqları
torpağa toxunsa, deməli, bütün diləklərinə çatacaqsan. Yel çərşənbəsi xalq arasında
"külək oyadan çərşənbə", "külək
çərşənbəsi", "yelli çərşənbə",
"küləkli çərşənbə" adları
ilə də işlənir. Əski etiqadlara görə bu çərşənbədə
oyanan Yel və ya Külək ərzi gəzir, oyanmış
suyu, odu hərəkətə gətirir, yatmış
torpağı qızdırır... Yel çərşənbəsində
əsasən isti külək yazın gəlişindən
xəbər verir. Gün ərzində külək bir neçə
dəfə dəyişir. Bu dəyişmələr Yelin
özünün təmizlənməsi kimi qəbul edilir. çünki
əski etiqada görə, "qara nəhrdə" yatmış
külək Yer üzünə çıxaraq əvvəlcə özü
təmizlənir. Əski inamlarda Yel ya özü Tanrıdır, ya
da vahid Allah tərəfindən göndərilib, insanları
əzizləyir, onlara kömək edir, bəzən də
qəzəblənir, yeri gələndə isə
cəzalandırır. "İncil"də və
"Zəbur"da Yel Allahın qüdrəti kimi vəsf
olunur. "Tövrat"da dörd növ Yel ilahəsinin hər
birinin özünəməxsus xüsusiyyətlərindən
bəhs edilir. "Quran"da isə yelin Allah
tərəfindən göndərildiyi, onun Allahın
əlində mərhəmət və cəza antropomorfu
olduğu göstərilir. Zərdüştilər də küləyi müqəddəs
hesab etmiş, ona tanrılıq vermişlər.
"Avesta"da deyilir ki, Yelin gücü qüdrətli Hörmüzdün
gücüdür... Hörmüzdən güc alıb dünyaya ayaq açmışdır. Dördüncü çərşənbə Torpaq çərşənbəsidir.
Torpaq elin ən böyük sərvətidir. Torpaq insanın
ən böyük nemətidir. Torpaq insanın dayağıdır.
Torpaq oyanır, martın 20-21-də artıq ana torpaq isidir
yatmış ağacların köklərini, sular duyğulanır
və əkilən bitir, bitmişlər yarpaqlanıb çiçəklənməyə
başlayır. Novruz günü ana torpağın naz-neməti
ilə bəzənmiş ev-eşikdə süfrəyə neçə-neçə
meyvə, yeməli şeylər düzülür. Və bir də
onda görürsən ki, qapı döyülür, açırsan və
kiminsə torbasını görürsən. Torbanı boş
qaytarmazlar... Bağrını eşib sinəsində büsat
qurduğumuz, evlər ucaldıb bağ-bağat saldığımız
ana torpaq... Torpaqla bağlı
babalarımız nələr düzüb-qoşublar...
Nələr yozublar nənələrimiz: * Torpağın
həmişə gül bitirsin. * Torpağın
yada qismət olmasın. * Torpağında
qara yellər əsməsin. * Torpaq
ovuclayan qızıl ovuclar. * Yaz kasıbın
yorğan-döşəyidi. * Yazda
tərləməyən, qışda titrəyər. Axır çərşənbə axşamı
kim su üstündə söyüd ağacının başını
yerə qoyan görsə, hər arzusu yerinə yetər. * Axır çərşənbə
axşamı tez yatmazlar. * Axır çərşənbə
axşamı evdə qazan asarlar. * Axır çərşənbə
günü küsülülər barışar, insan insana can deyib, can eşidər,
hörmət, məhəbbət, ehtiram göstərərlər. Axır çərşənbə günündə
bir yerə yumurta, bir yerə cövhər, bir yerə kömür
basdırar və niyyət edərlər. Yumurta kömür
ilə yazılarsa, niyyət yaxşı gələr.
Sonra onları yerdən çıxarıb, ərik ağacının
dibində basdırarlar. Gur işıqlandırılan evdə süfrəyə
yeddi təam qoyulmalıdır: səməni, sarımsaq,
alma, sirkə, sumax, yabanı zeytun, ispanaq. Süfrəyə
həmçinin güzgü, onun hər yanında bir şamdan qoyulur
və şamlar yandırılır. Şamların sayı
ailə üzvlərinin sayına uyğun gəlməlidir. Süfrədə
çörək, bir piyalə su, suyun səthində yaşıl
yarpaq, qırmızı şərbət, mer-meyvə, qoz,
xoruz əti, balıq, süd, pendir olmalıdır.
Bəzən süfrəyə "Quran"da qoyulur. Novruz bayramı xalqın bütün
mənəvi həyatını, mədəniyyətini
əks etdirir. Novruz bayramında bütövlükdə yaşlı
nəslin, habelə gənc nəslin sağlığına,
fiziki kamilliyinə xüsusi diqqət yetirilir. Novruz bayramına
hazırlıq və onun təşkili zamanı yallı
oynanılır. Gənc nəslin fiziki
tərbiyəsinə xidmət edən aşağıdakı
amilləri müəyyən etmək olar: təmizlik işləri,
tonqal yandırılması; tonqalla əlaqədar müxtəlif
hərəkətlərin icrası; rəngarəng oyunların
nümayiş etdirilməsi; sudan istifadə: su üstünə
getmək. Xalqımızın neçə-neçə
əsrlərdən bəri yaratdığı, düzüb-qoşduğu
nadir sənət inciləri nəsildən-nəslə keçərək
yaşamış, qəhrəmanlıqlarla dolu olan
tariximizin bir parçasına, onun zənginləşməsinə
səbəb olmuşdur. Folklor nümunələr - holavarlar
və sayaçı sözləri, bayatılar,
nağıllar, eləcə də müxtəlif oyunlar
Azərbaycan xalqının qədim tarixi həyat
tərzi, mədəniyyəti,
adət-ənənələri, istək və arzuları
haqqında dolğun təsəvvür yaradır. Novruz adətlərində xalqımızın
insanpərvərliyi, qayğıkeş
təbiəti, xalq gigiyenasının əhəmiyyəti,
yaxşılıq, xeyirxahlıq, Vətən sevgisi və
s. əxlaqi keyfiyyətləri əks olunur. Geniş coğrafi məkanda qeyd olunan bu dünyəvi
bayram türk xalqlarının, o cümlədən Azərbaycan
xalqının zəngin mənəviyyatı, qədim
tarixi, təbiəti və dünya duyumu haqqında özündə
zəngin məlumatları yaşadıb nəsilləri öyrədərək
yaşayacaq. Yeni gün, Novruz bayramı ömrünüzü
bəzəsin. Ruzunuz bol, işiniz avand olsun,
əzizlərimiz. Axar sularınız bulanmasın. Arzularınız
bənövşə kimi ətir saçsın. İstəkləriniz
başa çatsın. Ş.MƏMMƏDOV Novruz bayramı poeziya yarpaqlarında Novruz
bayramına Azərbaycanda, professor M.Seyidovun yazdığı
kimi, Xızır, kosa-kosa törəni və "Şəngülüm,
Şüngülüm, Məngülüm" mifik nağılı
və s. həsr olunmuşdur. Zəngin şifahi xalq
ədəbiyyatımızın çoxsaylı nümunələrində
- bayatılarda, əfsanə, nağıl və
əsatirlərdə baharın gəlişi ilə bağlı
son dərəcə maraqlı, obrazlı fəlsəfi
fikirlər ifadəsini tapıb: Novruz, Novruz bahara, Güllər, güllər bahara. Novruz gəlir, yaz gəlir, Nəğmə gəlir, saz gəlir. Bağçamızda gül olsun, Gül olsun, bülbül olsun. Novruz günü yaz olar, Qırx kötük də az olar... Novruz bayramı Nizami Gəncəvidən bu
yana söz sənətimizdə təsvir və tərənnüm
olunmuşdur. özü də bu məzmunlu poetik parçalar
bahariyyələr adı ilə qələmə alınmışdır. *** Ustad Şəhriyarın "Heydərbabaya
salam" poemasında şair uşaqlıq
illərində şahidi və iştirakçısı olduğu
bayram şənliklərini poetik bir üslubda təsvir etmişdir.
Şəhriyar uşaqlıq illərinin xatirələri
axarında durularaq yazırdı: Bayram yeli çardaxları yıxanda, Novruzgülü, qar çiçəyi çıxanda, Ağ buludlar köynəklərin sıxanda, Bizdən də bir yad eləyən sağ
olsun, Dərdlərimiz qoy dikəlsin, dağ
olsun. Bakıçının sözü, sovu, kağızı, İnəklərin bulaması, ağızı, çərşənbənin girdəkanı,
mövizi, Qızlar deyər: "Atıl-matıl,
çərşənbə, Ayna təkin bəxtim açıl, çərşənbə". Dərin təfəkkür, güclü
təxəyyül məhsulu olan bəndlərin hər biri
ayrı-ayrılıqda bir panoram tablo üçün material ola
bilər: bayramdır, gecəquşu oxuyur. Adaxlı qız
bəy nişanlısı üçün corab toxuyur. Bir azdan bacadan
şal sallanacaq. Şal istədim mən də, evdə ağladım, Bir şal alıb tez belimə bağladım, Qulamgilə qaçdım, şalı salladım, Fatma xala mənə corab bağladı, Xan nənəmi yada salıb ağladı. ...Yumurtanı göyçək, güllü boyardıq, çaqqışdırıb sınanların
soyardıq. Oynamaqdan bircə məgər doyardıq? Əli mənə yaşıl aşıq
verərdi, İrza mənə novruzgülü
dərərdi. *** Səməd Vurğunun bahar fəsli ilə
bağlı fikir və duyğuları, müşahidə
və təəssüratları "Bahar düşüncələri"
adlı şeirdə daha geniş həcmdə ümumiləşdirilmişdir.
Şairin ilin bir fəsli ilə əlaqədar fikirləri
bədii ümumiləşdirmə şəklində,
fəlsəfi-estetik məzmunda təbiilik və reallıq
parametrlərində dəqiq, yığcam və orijinal üslubda
ifadəsini tapmışdır. Bu şeirdə də bahar
metaforik mahiyyətdə təsvir və təqdim olunur.
Baharı özünün başdan, binadan istəklisi sayan, şeirin,
sənətin gözünün odu, təbiətin gözəl qızı
bilən sənətkar təbiəti şairə
bənzədir: Bahar, istəklimsən başdan, binadan. Ən gözəl qızısan sən
təbiətin. Xoşbəxt yaranmısan xoşbəxt
anadan; Gözünün odusan şeirin, sənətin. Ən gözəl qızısan sən
təbiətin! Ş.ELNUR Novruz sevinc gətirir Yurdumuza arzuları qanadlandıran, elə,
obaya, ailələrə sevinc bəxş edən Novruz müjdəli
bahar gəlir. Xalqımızın ən sevimli milli bayramı
olan Novruzu təhsil müəssisələrimizin
kollektivləri də böyük sevinc, ruh yüksəkliyi ilə,
bir-birindən gözəl, məzmunlu mərasimlərlə
qarşılayırlar. Martın 17-də Qafqaz
Universitetində də Novruza həsr olunmuş
"Yurdumuza bahar gəlir" adlı bayram tədbiri keçirildi. Aparıcılar tədbiri açıb Novruz
bayramını ən şirin sözlərlə vəsf
etdikdən sonra universitetin rektoru, professor Əhməd Saniç
və həmin gün bu təhsil ocağında sinxron
təcrümə laboratoriyasının açılış
mərasimində iştirak etmiş iş adamı
Səfər Əliyev tələbə və müəllimləri
bayram münasibəti ilə təbrik etdilər. Sonra Novruz ərəfəsində
universitetin fakültələri arasında keçirilmiş idman
turnirlərinin - şahmat, dama, stolüstü tennis və futbol
birinciliklərinin qalibləri mükafatlandırıldı.
Qonaq Səfər Əliyevə universitetin plaketi təqdim
olundu. Daha sonra səhnə tələbə ifaçıların
ixtiyarına verildi. Müxtəlif özfəaliyyət
kollektivlərində birləşmiş
tələbələrin təqdim etdikləri bayram konserti
iştirakçılarda əsl Novruz ovqatı yaratdı. Y.ƏLİYEV "Gəl, Novruzum" Bakı
Avropa liseyində "Gəl, Novruzum" adlı bayram
tədbiri və bu mövzuya həsr olunmuş rəsm müsabiqəsi
qaliblərinin təqdimat mərasimi keçirildi. Tədbirdə liseyin rus bölməsinin 3-cü
sinif şagirdləri konsert proqramı ilə çıxış
etdilər. İradə İbrahimovanın
yetirmələri bayram əhvali-ruhiyyəsinə uyğun
olaraq şeir söylədilər, səhnəciklər göstərdilər.
Mahnılar ifa olundu. Müxtəlif millətlərin nümayəndələrindən
olan şagirdlər Azərbaycanın milli rəqslərini
həvəslə nümayiş etdirdilər. Novruz bayramının
əsas qəhrəmanları Kosa, Keçəl və Bahar qızı
qonaqlarda xoş ovqat yaratdı. Sonra hər sinif öz təqdimatlarını
slayd vasitəsilə göstərdi. Liseyin təsviri
incəsənət müəllimi Kəmalə
Cəfərzadənin təşkilatçılığı
ilə keçirilən rəsm müsabiqəsində Avropa liseyi
ilə yanaşı, 20 və 18 nömrəli təhsil ocaqlarının
şagirdləri iştirak edirdilər. "Novruz xonçası", "Novruz
personajları", "Novruz
adət-ənənələri" və "Bahar qızı"
nominasiyaları üzrə təşkil edilən müsabiqədə
qalib gələn şagirdlər müvafiq olaraq I, II, III
və həvəsləndirici yerlərə layiq görüldülər.
Sərgidə nümayiş etdirilən 130-a qədər
əl işləri rəssamlar tərəfindən
qiymətləndirildi. Bayram şənliyində Bakı Avropa
liseyinin direktor müavini, "Ən yaxşı müəllim"
müsabiqəsinin qalibi Aygün Məcidova, Təhsil Nazirliyinin
şöbə müdiri Arif Muradov, Təhsil Problemləri İnstitutunun
professoru Vidadi Xəlilov və 20 nömrəli
məktəb-liseyin direktoru Əkbər Qocayev
mərasimdən məmnun qaldıqlarını qeyd
edərək, iştirakçıları Novruz bayramı münasibətilə
təbrik etdilər. Fazil İDRİSOĞLU Baharda hamıdan çox sevinən uşaqlardır Yurdumuza toylu-düyünlü, ilıq nəfəsli
bahar gəlir. Bu bayramda ,şübhəsiz, hamıdan çox
sevinən uşaqlardır. Bahar təravəti duyulan 10 nömrəli
körpələr evi-uşaq bağçasında bayram
ovqatı yaşanır.Balacaların bayram
münasibətilə yaratdıqları
səhnəciklər, ifa etdikləri milli rəqslər,
Aytəkinin, Zeynəbin, Sadiqin, Vüsalın, Əşrəfin
söylədikləri şeirlər, tapmacalar, yanıltmaclar
hamıda xoş əhvalı-ruhiyyə
oyadır. Kosanın - İbrahimin, Bahar qızı -
Zəminənin uşaqlara verdiyi hədiyyələr
alqışlarla qarşılanır. Tədbirin hazırlanmasında
tərbiyəçilərdən Azadə
Qurbanovanın, Solmaz Əfəndiyevanın,
Reyhanə Məcidovanın, Dilbər Hüseynovanın böyük
əməkləri olduğu göz qabağındadır. *** 32 nomrəli uşaq bağçasında keçirilən
Novruz şənliyi də xoş ovqat
yaradır. Bolluq və bərəkət rəmzi olan
səməni, müxtəlif çeşiddə
şirniyyatlar stolu bəzəyir.Baharın gəlişini rəngarəng rəsmlərində əks
etdirən balacalar öz sevinclərini
dostları ilə bölüşürlər. Kosa, Keçəl,
Bahar qızı balacaları təbrik edib,
onlara bayram sovqatı
paylayırlar. *** 38 nömrəli körpələr
evi-uşaq bağçasında isə "Novruz gəlir, yaz
gəlir" adlı şənlik
keçirilir. Bayram libası geyinmiş uşaqların
sevincinin həddi-hüdudu yoxdur. Şən melodiyalar ətrafa
yayılır. Şənlikdə qonaqlarla bərabər,
bağçanın keçmiş məzunları
da iştirak edirlər. Onların
bir-birindən maraqlı, rəngarəng,
əyləncəli-musiqili proqramlarla çıxışları
şənliyi daha da rövnəqləndirir. Sonda bağçanın müdiri Sədaqət
Qəribova tədbir iştirakçılarını
Novruz bayramı münasibətilə təbrik edib, onlara sülh,
əmin-amanlıq arzuladı. Sədaqət xanım ölkənin
birinci xanımı, uşaqların sevimlisi Mehriban xanım
Əliyevanın yetişməkdə olan nəslin daha da
firavan yaşaması naminə
gördüyü önəmli işlərdən də ürəkdolusu
danışdı. Sifai SƏFƏROVA |