(Əvvəli qəzetimizin ötən saylarında)
Hörmətli oxucular, müstəqillik illərində təhsil
sahəsində beynəlxalq əlaqələrin miqyası xeyli
genişlənmişdir. Bu məqalədə ayrı-ayrı ölkələrlə
qurulmuş təhsil əlaqələri, təhsil sektorunun
müxtəlif sahələri üzrə əməkdaşlıq, eləcə də
tələbə, müəllim mübadiləsi barədə fikirlərimi
sizinlə bölüşməyə çalışacağam.
Azərbaycan Respublikası ilə Ukrayna arasında
genişlənən əməkdaşlıq nəticəsində 2000-ci ildə
Ukraynanın paytaxtı Kiyev şəhərində Heydər
Əliyev adına Siyasi və Sosial Elmlər İnstitutu
fəaliyyətə başlamışdır. 2006-2007-ci tədris
ilindən bu ali təhsil müəssisəsində 22 nəfər
Azərbaycan vətəndaşı təhsillərini bakalavr (1
nəfər), magistratura (8 nəfər) və aspiranturada
(13 nəfər) davam etdirir. Eyni zamanda 3 nəfər
ukraynalı tələbə Azərbaycanın ali məktəblərində
təhsil alır.
Ayrı-ayrı təhsil müəssisələri səviyyəsində də
Azərbaycan-Ukrayna əməkdaşlıq əlaqələri
yaradılmışdır və inkişaf etməkdədir. Bakı
Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma və
Yenidənhazırlanma İnstitutu Ukraynanın müvafiq
təhsil müəssisələri ilə təcrübə mübadiləsi
aparır, birgə layihələr həyata keçirir,
beynəlxalq konfranslar təşkil edir.
Bakı Slavyan Universiteti Ukraynanın ali təhsil
müəssisələri ilə sıx münasibətlər yaratmışdır.
BSU-nun tələbələri Ukraynanın ali məktəblərində
dil təcrübəsi keçirlər. Universitetdə 2000-ci
ildə yaradılmış "Səfir saatı" klubunda digər
dövlətlərin səfirləri ilə yanaşı, Ukraynanın
Azərbaycandakı səfiri ilə də görüşlər təşkil
olunur. Ənənəvi olaraq, səfirlər öz ölkələrinin
mədəniyyəti, tarixi, iqtisadiyyatı və digər
mövzulara aid məruzələrlə çıxış edirlər.
Universitetdə Ukrayna ilə əməkdaşlığın
inkişafına xidmət edən Ukrayna Tədris-Mədəniyyət
Mərkəzi yaradılmışdır.
Belarusla təhsil sahəsində əməkdaşlıq əlaqələri
2006-ci ilin oktyabrında Minsk şəhərində
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi ilə
Belarus Respublikasının Təhsil Nazirliyi
arasında imzalanmış təhsil sahəsində əməkdaşlıq
haqqında Saziş çərçivəsində həyata keçirilr. Bu
əməkdaşlıq tələbə mübadiləsinin
genişləndirilməsi, texniki peşə təhsili
müəssisələri üçün kadr hazırlığı və digər
məsələləri əhatə etmişdir.
Bakı Slavyan Universiteti akademik mübadilə
sahəsində M.Tank adına Belarus Dövlət Pedaqoji
Universiteti ilə əməkdaşlıq edir,
universitetlərin müəllimləri qarşılıqlı səfərlər
edir və mühazirələr oxuyurlar.
2009-cu ilin mayında Belarusda YUNESKO-nun
dəstəyi ilə "Texniki peşə təhsilinin
modernləşdirilməsi və inkişafı" mövzusunda
beynəlxalq konfransda Təhsil Nazirliyinin
nümayəndə heyəti iştirak etmişdir. İki ölkə
arasında təhsil sahəsində əməkdaşlıq
əlaqələrinin inkişafında Belarusun
Azərbaycandakı səfirliyinin təşəbbüsləri qeyd
edilməlidir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda
Belarusdan olan 4 tələbə ölkəmizin ali
məktəblərində təhsil almaqdadırlar.
2009-cu ilin noyabrında Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin Belarus Respublikasına rəsmi
səfəri çərçivəsində "Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyi ilə Belarus Respublikası Təhsil
Nazirliyi arasında 2010-2011-ci illərdə təhsil
sahəsində əməkdaşlıq üzrə Sazişin həyata
keçirilməsi barədə" Protokol imzalanmışdır.
Protokolda iki ölkə arasında tələbə, doktorant
və stajçı mübadiləsi üzrə birbaşa əməkdaşlığın
qurulması məsələləri öz əksini tapmışdır.
Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə
etdikdən sonra təhsil sahəsində geniş əlaqələr
yaratdığı, ikitərəfli tələbə mübadiləsi
proqramlarını həyata keçirdiyi ölkələrdən biri
də çin Xalq Respublikasıdır. 1993-1994-cü tədris
ilindən başlayaraq məhdud sayda Azərbaycan
vətəndaşı çin Xalq Respublikasının ali
məktəblərində təhsil almağa göndərilmişdi. Bu
mübadilə çin hökumətinin Azərbaycana ayırdığı
təqaüdlər əsasında həyata keçirilirdi.
ümummilli lider Heydər Əliyevin 1994-cü ildə çin
Xalq Respublikasına səfəri zamanı imzalanmış
"Azərbaycan Respublikası hökuməti ilə çin Xalq
Respublikası hökuməti arasında mədəni əməkdaşlıq
haqqında müqavilə" Azərbaycanla çXR arasında
digər sahələrlə yanaşı, təhsil əlaqələrinin də
genişləndirilməsi üçün böyük perspektivlər
açmışdı.
2002-ci ildə çXR Təhsil Nazirliyinin dəvəti ilə
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
nümayəndə heyətinin çinə səfəri zamanı
imzalanmış "2002-2005-ci illər üçün Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyi ilə çin Xalq
Respublikası Təhsil Nazirliyi arasında təhsil
sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş"ə əsasən
ikitərəfli tələbə mübadiləsi tənzimlənməyə
başladı. Həmin Sazişə uyğun olaraq dövlət
təqaüdləri hesabına çXR-də eyni vaxtda 15
Azərbaycan vətəndaşı təhsil ala bilərdi.
2007-2008-ci tədris ilində Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyinin xətti ilə çində
təhsilə başlayan 17 nəfərdən 6 nəfəri bakalavr
pilləsində, 6 nəfəri isə magistratura və
doktorantura pillələrində təhsillərini davam
etdirirdilər. Hazırda dövlət xəttilə çində
təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı 26
nəfərdir. Bu tələbələr çinə gedərkən yalnız bir
il xüsusi dil hazırlığı keçdikdən sonra tədris
dili çin dili olan proqramlarda təhsil alırlar.
çin universitetlərində təhsil almış 9 nəfər
artıq məzun olmuşdur, onlardan 2 soydaşımız
hazırda Xarici İşlər Nazirliyinin
əməkdaşlarıdır. Onlar müxtəlif vaxtlarda
Azərbaycanın Pekindəki səfirliyində işləmişlər.
İndi onlardan biri növbəti müddət üçün Pekindəki
səfirliyimizdə diplomatik fəaliyyətini davam
etdirir.
Qüvvədə olan müvafiq Saziş çərçivəsində çin Xalq
Respublikasının 13 nəfər vətəndaşı müxtəlif
ixtisaslar üzrə Azərbaycan tərəfinin təqaüdləri
hesabına respublikamızın ali məktəblərində
ödənişsiz əsaslarla təhsil alır. Hazırda
respublikamızda 228 nəfər çin vətəndaşı təhsil
alır ki, bunların böyük əksəriyyəti Azərbaycan
Dövlət Neft Akademiyasının tələbəsidir. Onlar
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası ilə çin Neft
Universiteti (13.06.2002), çin Neft
Korporasiyası (CİNOPEK, 09.06.2003) və çin Milli
Neft-Qaz Korporasiyası (CNPC, 23.08.2004)
arasında əməkdaşlıq və kadr hazırlığı barədə
imzalanmış müqavilələr çərçivəsində təhsil
alanlardır.
çXR ilə əməkdaşlıq əlaqələrinin davamlılığının
təmin edilməsi istiqamətində "Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyi və çin Xalq
Respublikasının Təhsil Nazirliyi arasında təhsil
sahəsində əməkdaşlıq haqqında yeni Saziş
layihəsi hazırlanmışdır.
çinlə əməkdaşlıq əlaqələri bir sıra digər
sahələri də əhatə etmişdir. Belə ki, 2001-ci
ildə çin hökuməti tərəfindən Azərbaycan
hökumətinə qrant kimi 300 kompüter dəsti
ayrılmış, Azərbaycanın müxtəlif regionlarındakı
orta məktəblərdə 35 kompüter sinfi
yaradılmışdır.
Bakı Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq
fakültəsində 1997-ci ildən çin dili ixtisası
şöbəsi fəaliyyət göstərir. Bu ixtisasın açılması
çXR-in Azərbaycandakı səfirliyinin kadr və
texniki dəstəyi nəticəsində mümkün olmuşdur.
Azərbaycanın ərəb ölkələri arasında təhsil
sahəsində geniş əməkdaşlıq etdiyi ölkələrdən
biri Misir Ərəb Respublikasıdır. Qədim tarixi
köklərə malik olan Azərbaycan - Misir əlaqələri
digər sahələrdə olduğu kimi, indi təhsil
sahəsində də yüksələn xətt üzrə inkişaf
etməkdədir. 1993-1994-cü tədris ilindən
başlayaraq bu ölkə ilə ikitərəfli tələbə
mübadiləsi həyata keçirilir. Həmin ölkənin ali
məktəblərində təhsil almaq üçün hər il qarşı
tərəf Azərbaycana təqaüdlər ayırır. 2009-cu ilin
sonuna olan məlumata görə, Misirin aparıcı ali
məktəblərində Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyinin xətti ilə 21 nəfər tələbə təhsil
alır. Bu tələbələr Misirin tanınmış ali
məktəbləri olan Qahirə və Aynu-Şəms
universitetlərində əsasən iqtisadiyyat,
kommersiya, hüquq, ərəb dili və ədəbiyyatı,
islam tarixi və sair ixtisaslar üzrə təhsil
alırlar.
Misir tərəfinin qaydalarına görə, ixtisasdan
asılı olaraq, tələbələr ərəb və ingilis
dillərində təhsil ala bilərlər. Əgər müvafiq
ixtisas üzrə ingilis dilində tədris mövcuddursa,
onda ali məktəbin tələblərinə uyğun olaraq
tələbələr müvafiq olaraq ingilis dili üzrə
hazırlıq səviyyəsi barədə sənəd təqdim etməklə
bu dildə təhsil hüququnu qazana bilərlər.
Hazırda Misir universitetlərini bitirmiş çoxlu
sayda məzunlarımız müxtəlif strukturlarda,
dövlət və özəl qurumlarda çalışırlar. Bu
məzunlar yüksək səviyyəli mütəxəssislər olmaqla
yanaşı, həm də ərəb dilini mükəmməl bilirlər.
İki ölkə arasında imzalanmış İqtisadi, Texniki
və Elmi Əməkdaşlıq haqqında Sazişə uyğun olaraq
İqtisadi, Texniki və Elmi Əməkdaşlıq üzrə
Azərbaycan-Misir Dövlətlərarası Birgə
Komissiyası yaradılmışdır. Komissiyanın birinci
iclası 2002-ci ilin oktyabrında Bakı şəhərində
keçirilmiş və protokolda humanitar sahədə,
xüsusilə, təhsil sahəsində əməkdaşlığa geniş yer
verilmişdir. Bu da iki ölkənin Təhsil
nazirlikləri, habelə tədris müəssisələri
arasında yeni əlaqələrin qurulmasına əsaslı
zəmin yaratmışdır.
Misir Ərəb Respublikası ilə təhsil əlaqələri
müxtəlif mübadilə proqramlarının
reallaşdırılmasını nəzərdə tutur. Bu proqramlar
həm tam ali təhsil, həm qısamüddətli dil
kursları üçün tələbə mübadiləsi, həm də ali
məktəb müəllimlərinin ixtisasartırma təlimlərini
əhatə edir.
2002-ci ildə MƏR-in MDB ölkələri üzrə Texniki
Əməkdaşlıq Fondunun yardımı çərçivəsində
Azərbaycanın ali və orta ixtisas təhsili
müəssisələrində ərəb dilini tədris edən 15
müəllim və ərəb dili və ədəbiyyatı ixtisası üzrə
təhsil alan 25 tələbə Qahirə şəhərində təşkil
olunmuş ərəb dili kurslarında iştirak etmişdir.
Qarşı tərəf bütün maliyyə xərcləri öz hesabına
olmaq şərtilə üç müəllimini ərəb dilini tədris
etmək üçün dörd il müddətinə respublikamızın
ərəb dili tədris olunan ali və orta ixtisas
məktəblərinə göndərmişdi. Bu sahədə qarşılıqlı
əməkdaşlıq hər il olmaqla bu gün də davam
etməkdədir.
Əməkdaşlıq əlaqələri təkcə tələbə-müəllim
mübadiləsi ilə bitmir. ölkə universitetləri
arasında da birbaşa əlaqələr mövcuddur. Bakı
Dövlət Universiteti, Azərbaycan Dövlət Neft
Akademiyası, Azərbaycan Tibb Universiteti,
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət
Universiteti, Naxçıvan Dövlət Universiteti ilə
Misir Ərəb Respublikasının aparıcı ali
məktəbləri arasında mövcud olan müqavilələr
çoxşaxəli əməkdaşlığın bariz nümunəsidir.
Əməkdaşlıq proqramları çərçivəsində rəsmi
dəvətlər əsasında nümayəndə heyətlərinin
qarşılıqlı səfərləri də həyata keçirilir. Böyük
uğurla nəticələnmiş səfərlərdən biri 2005-ci il
18-23 aprel tarixlərində Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyinin nümayəndə heyətinin Misir
Ərəb Respublikasına rəsmi səfəri olmuşdur. Səfər
zamanı iki ölkə arasında təhsil sahəsində
əməkdaşlıq haqqında Protokol, o cümlədən,
Misirin Qahirə, İsgəndəriyyə və Helnan
universitetləri ilə Azərbaycan Dövlət Neft
Akademiyası, Azərbaycan Tibb Universiteti,
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət
Universiteti, Naxçıvan Dövlət Universiteti
arasında birbaşa əməkdaşlıq Protokolları
imzalanmış və bununla da Azərbaycan Respublikası
ilə Misir Ərəb Respublikasının ali məktəbləri
arasında genişmiqyaslı birbaşa əlaqələrin əsası
qoyulmuşdur.
2005-ci ilin oktyabrında MƏR-in Ali Təhsil və
Elmi-Tədqiqatlar Nazirliyinin nümayəndə heyəti
Bakıda, dekabr ayında isə Azərbaycan Təhsil
Nazirliyinin nümayəndə heyəti Misirdə işgüzar
səfərdə olmuşdur. Səfərlər zamanı Azərbaycan
Dövlət Neft Akademiyasının Misirdə filialının
açılmasının detalları müzakirə edilmiş və
müzakirələrin nəticəsi olaraq tərəflər arasında
ilkin razılaşma imzalanmışdır.
İmzalanmış Əməkdaşlıq Proqramının icrası
çərçivəsində ilk dəfə olaraq Misir Ərəb
Respublikası vətəndaşlarının Azərbaycan
tərəfinin təqaüdləri hesabına ali
məktəblərimizdə təhsilə başlaması reallaşmışdır.
Misirin müxtəlif universitetlərinin bakalavr və
magistr pillələrini bitirmiş 22 nəfər tələbə
təhsillərini növbəti pillələrdə Azərbaycanda
davam etdirməyə başlamışlar. Hazırda onlardan
bir hissəsi təhsillərini tamamlayaraq Misirə
qayıtmış, digər hissəsi isə doktorantura
pilləsində təhsil almaqdadırlar.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
beynəlxalq əlaqələrində həm məzmun, həm də
miqyas baxımından Amerika Birləşmiş Ştatları
xüsusi yer tutur. Azərbaycan ABŞ-ın
qeyri-hökumət təşkilatlarının "Azadlığın
dəstəklənməsi aktı" çərsivəsində həyata
keçirdiyi müxtəlif təhsil proqramlarında fəal
iştirak edir. ABŞ-ın təhsil və mübadilə
proqramları əsasən aşağıdakı nüfuzlu
qeyri-hökumət təşkilatları - ACTR/ACCELS (Təhsil
və Dillər öyrənilməsi üzrə Amerika Əməkdaşlıq
Şurası/Beynəlxalq Təhsil üzrə Amerika Şuraları),
İREX (Beynəlxalq Tədqiqatlar və Mübadilələr üzrə
Şura), Project Harmony və Beynəlxalq Sülh
Korpusu tərəfindən idarə olunmuşdur və hazırda
da əməkdaşlıq davam etdirilir.
2001-ci ildə ACCELS-in prezidenti, professor Den
Devidsonun rəhbərliyi ilə ABŞ nümayəndə
heyətinin Azərbaycana səfəri olmuş, Təhsil
Nazirliyində keçirilən görüşlərdə ACCELS-in
Azərbaycanda fəaliyyəti və gələcək əməkdaşlığın
istiqamətləri müəyyən olunmuşdur. Bu səfərin
uğurlu nəticəsi kimi, 2001-ci ilin iyununda
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi ilə
ACCELS arasında təhsil sahəsində əməkdaşlıq
haqqında Saziş imzalanmışdır. Sazişə əsasən
çoxsaylı mübadilə proqramları həyata
keçirilmişdir və bu barədə daha ətraflı
beynəlxalq təşkilatlarla bağlı yazıda məlumat
veriləcəkdir.
ABŞ-la əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilən
Fulbright proqramı alimlər, tədqiqatçılar və ali
məktəb müəllimləri üçün nəzərdə tutulmuş
qarşılıqlı mübadilə proqramıdır. Yəni proqram
təqaüdçüləri olan Azərbaycan mütəxəssisləri
Amerika Birləşmiş Ştatlarında, amerikalı
mütəxəssislər isə Azərbaycanda 3 aydan 10 aya
qədər müddət ərzində tədqiqat aparmaq üçün qarşı
tərəfin ali məktəblərinə göndərilirlər. Proqram
biznes və maliyyə, iqtisadiyyat, kitabxanaçılıq,
siyasi elmlər, biznesin idarəolunması, kompüter
sistemləri, təhsilin idarəolunması, biologiya və
ətraf mühit elmləri, ictimai idarəetmə,
sosiologiya, antropologiya, kimya, riyaziyyat, o
cümlədən incəsənətin müxtəlif sahələrini əhatə
edən 48 istiqamət üzrə ixtisaslaşmış
mütəxəssislərə qarşı tərəfin ali məktəblərində
tədqiqat aparmaq üçün geniş imkanlar açır.
Proqram çərçivəsində 50-dən çox azərbaycanlı
mütəxəssis ABŞ-da, həmin sayda amerikalı
mütəxəssis Azərbaycanda təcrübə mübadiləsində
olmuşdur.
Eyni zamanda 2008-ci ilin iyununda ABŞ Dövlət
Katibinin müavini xanım Qoli Amerinin Bakıya
səfəri zamanı Azərbaycan Respublikası hökuməti
ilə Amerika Birləşmiş Ştatları hökuməti arasında
təhsil sahəsində əməkdaşlıq haqqında Sazişin
imzalanması iki ölkə arasında təhsil sahəsində
əməkdaşlığın inkişafına təkan vermişdir. Belə
ki, bu Sazişin 4-cü maddəsində xaricdə təhsil
üzrə Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi üçün
magistr pilləsi üzrə Azərbaycan gənclərinin
ABŞ-da təhsil alması məqsədi ilə Fulbright
proqramı çərçivəsində əməkdaşlıq öz əksini
tapmışdır. Qeyd olunan Sazişə əsasən Dövlət
Proqramı çərçivəsində Azərbaycan gənclərinin
2009-2010-cu tədris ilində 4 nəfər magistr
təhsili almaq üçün ABŞ-a göndərilmişdir. Növbəti
2010-2011-ci dərs ili üçün müsabiqə elan
olunmuş, seçim nəticəsində daha 6 nəfərin ABŞ-ın
ən nüfuzlu universitetlərində təhsil alması
barədə qərar qəbul edilmişdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, indiyədək ACCELS, İREX
təşkilatlarının həyata keçirdiyi və ABŞ Dövlət
Departamenti tərəfindən maliyyələşdirilən təhsil
mübadilə proqramları çərçivəsində 2500-dən artıq
Azərbaycan vətəndaşı ABŞ-da təhsil almiş,
tədqiqatlar aparmış, yaxud ixtisasartırmadan
keçmişdir.
Azərbaycanla Yaponiya arasında siyasi və
iqtisadi münasibətlərin inkişafında əsas dönüş
1998-ci ilin fevralında Azərbaysan
Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin
Yaponiyaya rəsmi səfərindən sonra başlanmışdır.
İndiyədək iki ölkənin Təhsil nazirlikləri
arasında əməkdaşlıq haqqında hər hansı bir
razılaşma mövcud olmasa da, bilavasitə Yaponiya
hökuməti və ya qeyri-hökumət qurumları
tərəfindən həyata keçirilən layihələr
çərçivəsində çox uğurlu əməkdaşlığa və faydalı
nəticələrə nail olunmuşdur. Təhsillə bağlı olan
bu layihələri strukturuna görə üç yerə bölmək
olar:
1. Təhsil müəssisələrinin, xüsusilə məktəblərin
tikintisi və ya təmiri.
2. Təhsilə yardım layihələri.
3. Tələbə və müəllim mübadiləsi proqramları.
2002-ci ildən başlayaraq Yaponiya Fondu
tərəfindən maliyyələşdirilən "Orta məktəb
müəllimləri üçün tədris səfəri proqramı"
çərçivəsində hər il bir neçə müəllim Yaponiyaya
getmək imkanı qazanır. Proqramın əsas məqsədi
orta məktəb müəllimlərinin Yaponiyanın təhsil
sistemi, mədəniyyəti və cəmiyyəti ilə yaxından
tanış olmaq üçün şərait yaratmaqdır. Proqramda
orta məktəblərin sosial elmlər, tarix,
coğrafiya, iqtisadiyyat fənləri üzrə dərs deyən
və ingilis dilini bilən, ən azı üç il iş
təcrübəsi olan müəllimləri iştirak edirlər.
2006-cı ildə Azərbaycan tərəfinə
"Yaponiya-Qafqaz gənclərinin dostluq proqramı"
çərçivəsində təhsilin idarəolunması üzrə
mübadilə proqramı təklif olundu. Bu proqram
Yaponiya hökumətinin tapşırığı ilə Yaponiya
Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyi (CİCA)
tərəfindən Cənubi Qafqaz ölkələrində insan
resurslarının inkişafına dəstək və Yaponiya ilə
bu region ölkələri arasında dostluq əlaqələrini
möhkəmləndirmək məqsədilə texniki yardım
çərçivəsində həyata keçirilir. Proqram
çərçivəsində iştirakçı ölkələrin gələcəkdə məsul
vəzifələr tuta biləcək gəncləri 23 gün müddətinə
öz peşə bacarıqlarını artırmaq, Yaponiya və
yaponlarla əlaqələr qurmaq imkanlarını qazanmaq
üçün bu ölkəyə dəvət olunurlar.
Yaponiyanın Azərbaycanda təhsillə bağlı həyata
keçirdiyi layihələr əsasən bu ölkənin
Azərbaycandakı səfirliyi tərəfindən idarə
olunur. Burada Yaponiya səfirliyinin xüsusi
təşəbbüskarlığı, Təhsil Nazirliyi ilə çox
səmərəli və faydalı əməkdaşlığa həmişə hazır
olduğunu nümayiş etdirməsi xüsusi qeyd
olunmalıdır. Təsadüfi deyildir ki, 2002-2005-ci
illərdə Yaponiyanın Azərbaycandakı fövqəladə və
səlahiyyətli səfiri kimi çalışmış Toşiyuki
Fucivara "maarifçi səfir" kimi tanınmışdı. Bu,
Fucivaranın digər sahələrlə müqayisədə təhsilə
daha çox diqqət yetirməsi və qısa müddət ərzində
təhsillə bağlı çoxsaylı layihələrin, xüsusilə də
"Ot kökləri və insan təhlükəsizliyi" qrant
layihəsi əsasında məktəb tikintisi və təmiri ilə
bağlı layihələrin yüksək səviyyədə yerinə
yetirilməsini təmin edə bilməsi ilə bağlı
olmuşdur. Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, həmin
layihə çərçivəsində Azərbaycanın regionlarında
ümumilikdə 50-dək məktəb tikilmiş və əsaslı
təmir olunmuşdur. Hazırda da hər il Yaponiya
hökumətinin qrantları hesabına Azərbaycanın
regionlarında ən azı 3 məktəb əsaslı təmir və
bərpa edilir.
Toşiyuki Fucivaranın bütövlükdə Azərbaycandakı
fəaliyyəti təkcə Təhsil Nazirliyi və təhsil
ictimaiyyəti tərəfindən deyil, Azərbaycan
dövləti və onun rəhbərliyi tərəfindən də yüksək
qiymətləndirilmişdir. Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə
2005-ci ildə Yaponiyanın Azərbaycandakı
fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Toşiyuki
Fucivara "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilmişdir.
Yaponiya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Bankı ilə birgə
fəaliyyətimiz 2005-ci ilin martından
başlanmışdır. Təhsil Nazirliyi ilə Yaponiya
Beynəlxalq Əməkdaşlıq Bankı arasında peşə
təhsilinin İnkişaf layihəsinin hazırlanması üçün
12 avqust 2005-ci il tarixdə pilot tədqiqatının
icra protokolu imzalanmışdır. İcra protokoluna
əsasən 5 nəfərdən ibarət tədqiqat qrupu
Azərbaycanda 93 texniki peşə təhsili
müəssisəsinin fəaliyyətini tədqiq etmiş, təhsil
müəssisələrinin direktorları və
mühəndis-pedaqoji heyəti ilə söhbətlər aparmış,
müxtəlif ixtisaslar və kurslar üzrə təhsil alan
2681 şagirdlə sorğu keçirmişdir. Tədqiqat qrupu
tərəfindən hazırlanmış hesabat Nazirlər
Kabinetinə və Təhsil Nazirliyinə təqdim
edilmişdir. Hesabatda texniki peşə təhsilinin
mövcud vəziyyəti təhlil edilmiş, bu sahədə olan
problemlər və çətinliklər öz əksini tapmış,
sahənin inkişafı üçün təkliflər verilmişdir.
2009-cu ilin mayında Təhsil Nazirliyinin
nümayəndə heyəti Yaponiyada səfərdə olmuş, bu
ölkənin Təhsil, Mədəniyyət, İdman, Elm və
Texnologiya Nazirliyi, Tokio Milli Texnologiya
Kolleci, Yaponiya Fondu və Tokio Universitetində
işçi görüşlər keçirmişdir. Yaponiyanın Təhsil,
Mədəniyyət, İdman, Elm və Texnologiya
Nazirliyində Yaponiya ilə Azərbaycan arasında
təhsil sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi,
iki ölkə arasında təhsil sahəsində əməkdaşlıq
haqqında Sazişin imzalanması, eləcə də
azərbaycanlı gənclərin Dövlət Proqramı
çərçivəsində Yaponiyanın ali təhsil
müəssisələrində təhsil alması və Yaponiya
hökuməti tərəfindən azərbaycanlı gənclərin bu
ölkədə təhsil alması məqsədi ilə qrantların
ayrılması məsələləri müzakirə edilmişdir.
Tokio Universitetində aparılan qarşılıqlı fikir
mübadiləsi zamanı ali təhsil müəssisələrinin
maliyyələşdirilməsi, təhsilin məzmunu, ali
məktəblərin idarəolunması və tələbə qəbulu,
tələbələrin biliklərinin qiymətləndirilməsi və
universitetlərin reytinqinin müəyyənləşdirilməsi
sistemi ilə bağlı məsələlər müzakirə olunmuş,
eyni zamanda azərbaycanlı gənclərin Dövlət
Proqramı çərçivəsində Tokio Universitetində
təhsil alması, yapon gənclərinin ölkəmizin ali
təhsil müəssisələrində azərbaycanşünaslıq üzrə
təhsil proqramlarında iştirakı, müəllim və
tədqiqatçı mübadiləsi, eləcə də İKT sahəsində
Azərbaycan universitetləri ilə birbaşa
əməkdaşlığın həyata keçirilməsi imkanları
nəzərdən keçirilmişdir.
Səfər çərçivəsində Azərbaycanla Yaponiya Fondu
arasında gələcək əməkdaşlığın qurulması ilə
bağlı bir sıra təkliflər irəli sürülmüşdü. Qeyd
etmək lazımdır ki, 1972-ci ildə Yaponiyanın
Xarici İşlər Nazirliyi nəzdində yaradılmış və
2003-cü ildən müstəqil fəaliyyətə başlamış
Yaponiya Fondu dünyada beynəlxalq mədəni
mübadilə sahəsində müxtəlif layihələrin
hazırlanması və həyata keçirilməsi sahəsində
geniş fəaliyyət göstərən ictimai təşkilatdır.
Təşkilat Yaponiya dövləti tərəfindən
maliyyələşdirilir və onun illik büdcəsi 1,1
milyard ABŞ dolları həcmindədir. Yapon dilinin,
mədəniyyətinin və iqtisadiyyatının öyrənilməsi
ilə bağlı beynəlxalq layihələrin
maliyyələşdirilməsi və həyata keçirilməsi Fondun
əsas fəaliyyət istiqamətini təşkil edir.
Görüş zamanı Təhsil Nazirliyi ilə Yaponiya Fondu
arasında Fondun dəstəyi ilə Azərbaycan-Yaponiya
qardaşlaşmış məktəblər şəbəkəsinin yaradılması
və Azərbaycan məktəblərində yapon dilinin
tədrisinin təşkilinə ekspert yardımının
edilməsi, Yaponiyanın mədəniyyəti və
iqtisadiyyatının öyrənilməsi məqsədi ilə bu ölkə
tərəfindən təqaüdlərin ayrılması, eləcə də
Fondun nəzdində fəaliyyət göstərən təlim
mərkəzlərində azərbaycanlı müəllimlərin
ixtisasartırma kurslarında iştirak etməsi barədə
razılıq əldə olunmuşdur.
Səfərin nəticəsi olaraq Yaponiya ilə Azərbaycan
arasında təhsil sahəsində əməkdaşlığın daha
səmərəli həyata keçirilməsi üçün aşağıdakı
təkliflər irəli sürülmüşdür:
1. Yaponiyanın ali təhsil və elmi tədqiqatlar
sahəsində əldə etdiyi nailiyyətləri nəzərə
alaraq bu ölkə ilə müvafiq istiqamətlərdə
əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsi.
2. Yaponiyada təhsilin keyfiyyət baxımından
yüksək olduğunu nəzərə alaraq İKT, yüksək
texnologiyalar, iqtisadiyyat və elektronika
sahələrində daha çox sayda azərbaycanlı tələbə
və tədqiqatçıların həmin ölkədə təhsil alması
imkanlarının artırılması məqsədilə müvafiq ali
təhsil müəssisələrində ingilis və yapon
dillərinin akademik səviyyədə öyrədilməsi
istiqamətində xüsusi tədbirlərin görülməsi.
3. Yaponiya Fondunun Yaponiyanın akademik
mühitində nüfuzunu nəzərə alaraq xaricdə təhsil
üzrə Dövlət Proqramı çərçivəsində, eləcə də
yapon dili, mədəniyyəti və iqtisadiyyatı üzrə
Azərbaycan gənclərinin Yaponiyada təhsil almaq
imkanlarının artırılması məqsədilə bu qurumla
əməkdaşlığın genişləndirilməsi.
4. Azərbaycanla Yaponiya arasında təhsil
sahəsində əməkdaşlıq haqqında Sazişin
imzalanmasını sürətləndirmək və bu ölkə ilə
təhsil sahəsində konkret tədbirlər planı
hazırlamaq məqsədilə yapon ekspertlərinin
ölkəmizə dəvət edilərək Azərbaycan təhsil
sistemi ilə daha yaxından tanış olmasının təmin
edilməsi.
5. Texniki peşə təhsili sahəsində Yaponiyanın
əldə etdiyi uğurları nəzərə alaraq ölkəmizdə bu
sahədə aparılan islahatlar prosesində həmin
ölkənin təcrübəsinin öyrənilərək tətbiq
olunması.
(Ardı var)
Misir MƏRDANOV,
Azərbaycan Respublikasının
təhsil naziri, fizika-riyaziyyat
elmləri doktoru, professor |