Yaddaşlardan,
ötən əsrin altmış-yetmişinci illərindən Zeynəb
Xanlarova, Elmira Rəhimova, Rübabə Muradova, Fatma
Mehrəliyeva kimi ünlü sənətkarlarımızın təkrarsız
səsləri bu günümüzə süzülür. Özünəməxsus səhnə
mədəniyyəti, ciddiyyəti, orijinal ifa tərzi ilə
fərqlənən, hələ məktəbli ikən Azərbaycanı dünya
səhnəsində təmsil edən, ömrünün səkkizinci onilliyindən
dünəninə boylanan Elmira Rəhimova bugünkü səhifəmizin
qonağıdır.
- Elmira xanım, ən çox hansı bəstəkarla işləmisiniz?
- Müasirlərimin, demək olar ki, əksəriyyəti ilə. Ramiz
Mirişli ilə daha çox əməkdaşlıq etmişəm. Solo
konsertlərimdə ən çox Canəli Əkbərov, Niyaməddin
Musayev, Akif İslamzadə, Zümrüd Məmmədova anturajım
(köməkçi oxuyan-müəllif) olublar.
Tofiq Quliyevin neçə-neçə bəstəsini, dram əsərlərinə
yazılmış mahnılarını, Cahangir Cahangirovun əsərlərini -
"Dəli Kür"ə baxmısınız da, oradakı mahnıları, Telman
Hacıyevin silsilə əsərlərini, sonra "Abşeron" sənədli
filmində "Abşeron" adlı mahnısı var-onu, Adil Bəbirovun
əsərlərini, Ramiz Mirişlinin müxtəlif janrlı əsərləri
ilə yanaşı duetlərini oxumuşam. Yeri gəlmişkən,
Azərbaycanda duet oxumağın əsas təməlini Yaşar
Səfərovla biz qoymuşuq. Doğrudur, bizə qədər Xan əmiynən
Şövkət Ələkbərova rəhmətliklər 50-60 il bundan əvvəl bir
dəfə duet oxuyublar: "Keçən il gördüm səni..."
misrasıynan başlayan xalq mahnısını. Onlardan sonra bizə
qədər heç kəs müasir duet oxumayıb. Amma professional
bəstəkar duetlərini Yaşarla mən ifa etmişik. Allah
canına dəyməsin Ramiz müəllimin (Mirişlini nəzərdə
tutur-müəllif), ilk dəfə o yazdı "Günəşi gözləyirik"
mahnısını. Sonra İslam Rzayevlə, Anatollu Qəniyevlə -
Allah hər ikisinə qəni-qəni rəhmət eləsin-, Əli
Mirəliyevlə duetlər oxuduq...
...Həyatda heç kimi ürəyimə elə də yaxın buraxmamışam.
Yəni, rəfiqəm, dostum olmayıb mənim.
- Gənclərdən sizi özünə örnək, ustad hesab edən
kimlərin adını çəkə bilərsiniz?
- Cavanlardan Lalə Məmmədovadı, sonra... ən çox mənim
repertuarıma müraciət edən Nadir Qafarzadədi... operanın
solisti Gülüstandı, Günay var orda, odur...zəng vururlar
mənə, dəfələrlə icazə, xeyir-dua istəyirlər mənim ifa
etdiyim mahnıları oxumaqdan ötrü...deyirəm, oxuyun,
halal xoşunuz olsun...
- Repertuarınızdakı mahnıları nadir halda
müasirləriniz oxuyardı, yadımdadı...
- Həqiqətən elə idi. Repertuarımdakı bəstəkar
mahnılarını səs tembrimi, oxuma tərzimi nəzərə alıb sırf
mənim üçün bəstələyirdilər. Öz müasirlərimdən elə bir
bəstəkar olmayıb ki, mən onun mahnısını oxumayım.
- Necə oldu ki, təhsil almağa məhz Hindistana
getdiniz?
- Mən Hindistana prezident Cavahir-Ləl Nehrunun iki dəfə
şəxsi dəvəti ilə təhsil almağa getmişəm.
- Elmira xanım, mümkünsə, Hindistanla tanışlığınızın
tarixçəsinə bir nəzər salaq...
- Hindistanın prezidenti Cavahir-Ləl Nehru baş nazir
olarkən Bakıya gəlmişdi. Mən də Bakıdakı 18 nömrəli
şəhər məktəbinin rus bölməsində təhsil alırdım, onda
doqquzuncu sinif şagirdi idim. Ölkəmizə gəlmiş qonağın
şərəfinə verilən konsertdə mən də çıxış etdim. İki mahnı
öz dilimizdə, bir mahnı da hind dilində oxudum. İfam
hindistanlı qonağın çox xoşuna gəlmişdi.O, öz ölkəsinə
qayıtdıqdan sonra, tezliklə ölkə başçısı seçildi və məni
Hindistanın ən məşhur ali akademiyası sayılan,
Şantiniketan şəhərində yerləşən Rabindranat Taqorun
Universitetində təhsil almağa dəvət etdi. 1957-ci ildə
mən həmin universitetin incəsənət fakültəsinin tələbəsi
kimi dərsə başladım. Təhsil dördillik idi... Çox
darıxırdım: anam üçün, evimiz üçün, Bakım üçün...
1959-cu ildə qayıtdım vətənə. Bir müddət Asəf Zeynallıda
oxudum. 1961-ci ilin əvvəlində yenə də Cavahir-Ləlin
şəxsi dəvəti ilə ikinci dəfə Hindistana təhsil almağa
getdim... Bu dəfə Dehlidə məşhur Katak-Şetra rəqs
məktəbində rəqs öyrəndim. 1961-ci ilin dekabrında ikinci
dəfə vətənə qayıtdıqdan sonra 1965-ci ilə qədər Asəf
Zeynallı adına Musiqi Məktəbinin xanəndəlik sinfində
Seyid Şuşinskinin tələbəsi oldum. 1965-ci ildən
Azərbaycan Dövlət Xarici Dillər İnstitutunda əyani
oxudum, 1970-ci ildə təhsilimi başa vurub, ingilis dili
müəllimi ixtisasına yiyələndim. Neçə illər elə həmin
institutda müəllim işlədim. Son vaxtlarda isə
"Təfəkkür" Universitetində dərs deyirdim. Məni daha çox
incəsənət xadimi kimi tanısalar da, pedaqoji fəaliyyətə
həsr etdiyim illərimi həyatımın ən mənalı dövrü hesab
edirəm.
- Soruşan olanda yaşınızı deyirsinizmi?
- Əlbəttə. 13 avqust 1941-ci ildə Bakıda doğulmuşam. Mən
illərimi ləyaqətlə, şərəflə yaşamışam. Heç vaxt özümə
ad günü keçirməmişəm. Xoşum gəlmir ad günü keçirməkdən.
Ancaq özüm qeyd eləməsəm də, sənətimə, şəxsiyyətimə
hörmətlə yanaşanlar ad günümdə zəng vurub təbrik edir,
səhhətimlə, vəziyyətimlə maraqlanırlar.
- Siz gündəmdə olduğunuz hər dönəmdə dinlənilən,
sevilən sənətkar olmusunuz...
- İnanarsız, inanmazsız, bilmirəm, əgər imtina etməsəm,
hər gün efirdə olaram. Bilirsiz, haralardan, neçə-neçə
adamlar, kimlər zəng vururlar mənə?..Telekanallardan,
mətbuat orqanlarından... Hamısına təşəkkür və...
imtina edirəm.
- İlk dəfə tamaşaçı auditoriyasının qarşısına hansı
mahnı ilə çıxmısınız?
- "Qaragilə", "Azərbaycan maralı", bir dənə də hind
mahnısı ilə. Elə həmin mahnı da məni məşhur elədi.
- O vaxtlar deyirdilər ki, siz hind dilində elə
qüsursuz oxuyursunuz ki, hindlilər özləri də valeh olur.
Harada öyrənmişdiniz ki, o dili?
- Televiziyalarda, kino-teatrlarda tez-tez hind filmləri
nümayiş etdirilirdi. O zaman bu filmlər çox populyar
idi. Mən də baxırdım. Valeh olmuşdum onların
musiqilərinə...
- Bu həqiqətdirmi ki, deyilənlərə görə, hətta sizə
Hindistan rəhbəri təklif edibmiş ki, Hindistanda qalıb
oranın vətəndaşlığını qəbul edəsiniz?
- Doğrudur, o təklif mənə edilmişdi, Cavahir-Ləl
Nehrunun cəmi bir qız övladı vardı- İndira Qandi, başqa
övladı yox idi. O, mənə də İndiraya baxdığı gözlə
baxır, doğma qızı kimi qayğı göstərirdi...Mənim 16
yaşım vardı onda...amma bütün SSRİ mətbuatı, paytaxt
qəzetləri bu mövzudan yazır, Moskva televiziyasından
tutmuş müttəfiq dövlətlərin televiziyalarına qədər "Son
xəbərlər"də deyilirdi ki, Hindistan dövlətinin
prezidenti bir məktəbli azərbaycanlı qızını istedadına,
səsinə görə öz ölkəsinə təhsil almağa dəvət edib.
- Hindistandan başqa hansı ölkələrdə olmusunuz?
- Mən 60-dan çox ölkədə qastrol səfərində olmuşam.
Müslüm Maqomayevlə, Rəşid Behbudovla İsveçrədə,
Azərbaycanın dekadalarında (10 günlüklərində-müəllif)
iştirak etmişəm.
- Qastrollarda olduğunuz ölkələrdən daha çox hansında
Azərbaycan üçün qəribsəmisiniz?
- Hamısında... İtaliya kimi ölkədə qalmağa iki həftə
güclə səbrim çatıb. İki həftədən sonra ürəyim az qalıb
partlaya ki, bircə qayıdaydım öz torpağıma -öz Bakıma...
öz evimə...
- Ailədə neçə uşaq olmusunuz?
- Üç bacıydıq. Mən ortancılam. Evimizin yükü ən çox
mənim üzərimdə olub. Anam Böyükxanım ali təhsilliydi. O
vaxtkı "Kommunist", "Azərbaycan gəncləri" qəzetlərində
çalışıb. Makinada həm rusca, həm də azərbaycanca
bilirsiz, necə sürətlə yazırdı!?
Atam Allahverdi isə ixtisasca biologiya müəllimiydi,
əvvəllər 25, sonra 17 nömrəli (o vaxtkı) məktəblərdə
direktor işləyib. Atam özü Əmircandan idi, çox cavan
yaşında rəhmətə getdi.
- Övladlarınız...
- Mənim cəmi bir övladım var: Anand. Çox yaxşı oğuldur.
Ailəlidir. İki övladı var. 2009-cu ildə onun toyunu
bütün kanallar göstərmişdi.
İlk nəvəm qızdı. Oğlum mənə deməmiş adını Elmira
yazdırıb. İkinci nəvəm isə Tofiqdi. Başımıza oyun
açır...Allah saxlamış yaman dəcəldi.
- Bayaq dediniz ki, evin yükü mənim üzərimdə olub...
- Əvvəl neçə müddət anam xəstə oldu...düşdü xəstəxanaya.
Sağalmadı. Elə xəstəxanada da dünyasını dəyişdi. Böyuk
bacım uzun illər hipertoniyadan, diabetdən əziyyət
çəkdi. Sonra gözləri də tutuldu. İki oğlu vardı bacımın,
biri dənizdə batdı. Gizlətdik, bacıma bildirmədik
rəhmətə gedənə kimi. Kiçik bacım da ki, körpəlikdən
epileptik xəstə olub. Hamısının qayğısını öz
çiyinlərimdə daşımışam. Axır illər ümumiyyətlə başım heç
açılmayıb...mənə çətin olub...
- Hamısı keçmiş olsun.
- Sağ olun.
- Bəs, axırıncı dəfə efirdə nə vaxt oxumusunuz?
- Düzü, o daha yadımda deyil.
- Oxumağı daha çox sevirdiniz,yoxsa dərs deməyi?
- Mən müəlliməm, Ellada xanım. Həmişə də müəllim
olmağımla fəxr etmişəm. Özü də Xarici Dillər
İnstitutuna qəbul olanda artıq ingilis dilində sərbəst
danışa bilirdim. Hindistanda təhsil alanda ingilis
dilini də, hind dilini də yüksək səviyyədə, mükəmməl
öyrətmişdilər mənə. Yeri gəlmişkən, mən Hindistanda
qalıb dörd il təhsil almalıydım, ancaq bir il qala
bildim qürbətdə. 1961-ci ildə ikinci dəfə Hindistandan
qayıdanda mədəniyyət nazirimiz məni çağırdı ki, səni
Müslüm Maqomayevin müəllimi Milavanovun yanına, vokal
dərsi almağa göndərmək istəyirik. İmtina etdim. Çünki
onda artıq pedaqoji təhsil almaq fikrimi
qətiləşdirmişdim...və buna nail oldum da... ...Mənim
anam da gözəl piano çalırdı, gözəl də səsi vardı, amma
ömrünü musiqiyə bağlamamışdı.
- Elmira xanım, əlli beş ildir ki, sənətdəsiniz. Bu
illərdən sizə düşən töhfələr?
- Mən sənətdə həmişə zəhmətimin bəhrəsini görmüşəm.
Mükafatlar almışam, fəxri fərmanlara layiq görülmüşəm.
26 yaşımda, yəni, 1967-ci ildə artıq əməkdar artist
idim.
2000-ci ildə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin
sərəncamı ilə mən xalq artisti fəxri adına və Prezident
təqaüdünə layiq göruldüm.
"Mən Elmira xanımın səsi üçün 30-a qədər mahnı yazmışam"
Ramiz Mirişli - bəstəkar: Mən Elmira xanımla 1963-cü
ildən əməkdaşlığa başlamışam. O vaxt televiziyada
müsabiqə elan eləmişdilər, orta məktəbin buraxılış
sinfində oxuyanlar üçün. Mən də o müsabiqəyə qatılıb bir
duet yazdım. Adı beləydi: "Günəşi gözləyirik". Elmira
xanımla rəhmətlik Yaşar Səfərov oxudular həmin dueti. O
vaxtdan Elmira xanımla dostluğumuz başladı. Mən hələ
neçə illər əvvəl demişəm ki, Elmira xanım fitri istedada
malik bir insandı, çox səmimidi, dosta, qohuma çox qayğı
ilə yanaşandı...Onun səs tembri çox gözəldi. Bəzi
müğənnilər olur ki, səsləri gur olur, yüksək olur, amma
şirinlik, məlahət olmur. Elmira xanımın səs palitrasında
bir gözəllik var, diapazonu da çox genişdi, yəni,
istənilən hər bir mahnının həm zilini oxuya bilir, həm
də bəmini.
Mən Elmira xanımın səsi üçün otuza qədər mahnı yazmışam.
Həm "Sahilsiz gecə" filmində oxuyub, həm bir çox
pyeslərə musiqi yazmışam, onları ifa eləyib, neçə dənə
duetimi Yaşar Səfərovla oxuyub. Cəfər Cabbarlının
sözlərinə yazdığım "Həyat, söylə sən kiminsən?"
qısametrajlı filmdə eyni adlı mahnıya da Elmira xanım öz
möhürünü vurub. Onun səsinə yazdığım mahnıları
sadalasam, uzun bir siyahı alınar. Onu da deyim ki,
Elmira xanımla bir çox yaradıcılıq gecələrimiz olub.
Mənim öz yaradıcılıq gecələrimdə Elmira xanım həmişə
yaxından iştirak edib. Azərbaycanın əksər rayonlarına
dəvətlə getmişik, Bakının özündə dəfələrlə görüşlər
keçirmişik. Mən deyərdim ki, Elmira xanım mənim
yaradıcılığımda çox böyük rol oynayıb, mənim də onun
yaradıcılığında məxsusi yerim var. Çünki otuzdan çox
mahnıma məhz Elmira xanım əbədi həyat verib. Duetlərim,
"Səadət", " Həyat, söylə sən kiminsən?", "Ulduzlar",
"Xoş səhərlə yaşayaq", "Vətənimsən", "Doğma diyarım",
"Nazlı qız", "Sevgi gülləri", "Bayram axşamlarında",
"Bahar çiçəyi", Hüseyn Cavidin sözlərinə "Xəyala döndü",
"İlk sevgi"...və sairə çox mahnılarımı ancaq Elmira
xanım ifa edib. Həmçinin Elmira xanımla düz on il
filarmoniyada çiyin-çiyinə çalışmışıq. O, mahnı və rəqs
ansamblının solisti olub. Bir dəfə Türkiyədə, bir dəfə
Misirdə - Qahirədə, İskəndəriyyədə qastrolda olmuşuq.
Elmira xanım qastrollarda elə mahnılar oxuyurdu ki,
eşidənlərin ürəyincə olurdu, tamaşaçı onu sevir,
alqışlarla qarşılayırdı.
Elmira xanım əvvəla, heç bir konsertində fonoqramma
oxumayıb, həmişə canlı oxuyub. İkincisi də o, oxuduğu
mahnının obrazını düzgün yaradıb, o mahnı ilə yaşayıb,
mahnının məzmununu, mahiyyətini tamaşaçıya dəqiq çatdıra
bilib. Bu, ifaçı üçün vacib məziyyətdir.
Bilirsiz, Elmira xanım səhnəyə gəlişi ilə ona bir
yaraşıq gətirdı. Xalq da onu sevdi və hələ də sevir.
Elmira xanım çox cəfakeş insandı. Axır illər anasının,
bacılarının demək olar ki, bütün qayğıları Elmira
xanımın üzərinə düşdü deyə, o, bütünlüklə özünü
doğmalarına həsr etdi. İndi iki nəvəsi var. Yəqin ki,
onlarla da ilgilənməyə vaxt ayırır. Amma bir həmkar
kimi, mən o fikirdəyəm ki, əgər Elmira xanımın
həyatındakı problemlər olmasaydı, onun səs imkanları
hələ neçə illər bundan sonra da bu gözəl müğənnini
səhnədən uzaqlaşmağa qoymayacaqdı. Bu gün də hər yeni
mahnı yazanda Elmira xanımın mənim yaradıcılığımda
yerini görürəm. Bizim onunla dostluğumuzun gələn il əlli
yaşı tamam olacaq. Düz yarım əsr...əlli il bir igidin
ömrüdür... Hərdən zəngləşirik, dərdləşirik... Həyatdı da
bu... Allah Elmira xanıma cansağlığı versin.
Hazırladı: Ellada UMUDLU |