Onbirincilər iyunun 6-da mərkəzləşdirilmiş qaydada test imtahanı verəcəklər

İmtahanlar ölkənin 9 regionunda 52 minədək şagirdi əhatə edəcək

Təhsil Nazirliyinin 8 aprel 2008-ci il tarixli 426 nömrəli əmrinə müvafiq olaraq iyunun 6-da Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Mingəçevir, Şirvan şəhərlərinin, Abşeron, İmişli, Ucar, İsmayıllı rayonlarının, həmçinin həmin şəhər və rayonların ərazisində fəaliyyət göstərən məcburi köçkün rayonlarının, bu bölgələrdəki peşə liseylərinin, habelə ali təhsil müəssisələrinin nəzdindəki ümumtəhsil məktəblərinin və bilavasitə Təhsil Nazirliyi tabeliyindəki lisey və gimnaziyaların XI (XII) sinif şagirdləri cavab kartı tətbiq edilməklə və nəticələri nazirlikdə yoxlanılmaqla test sualları əsasında mərkəzləşdirilmiş qaydada buraxılış imtahanları verəcəklər. İmtahanlara nə kimi hazırlıq işləri görülüb? Hansı yenilik edilib? Həmin suallarla Təhsil Nazirliyinin Şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi şöbəsi müdirinin müavini Təranə Hacıyevaya müraciət etdik.

İmtahan üçün mayak sınaqlar

Təranə Hacıyeva bildirdi ki, buraxılış imtahanlarına hazırlıq məqsədi ilə 2007-2008-ci tədris ili ərzində 3 dəfə sınaq test imtahanı aparılıb. Birinci sınaq imtahanı ötən ilin noyabrında, yəni dərs ilinin I yarısında, ikinci və üçüncü sınaq imtahanları isə fevral və aprel aylarında olmaqla II yarımildə keçirilib.

Sınaq test imtahanlarının əsas məqsədi şagirdlərin buraxılış imtahanlarına hazırlaşmasına kömək etmək, buraxılış imtahanlarını onlar üçün, bir növ, vərdiş olunmuş imtahana çevirməkdir. Sınaqların digər bir məqsədi də pretest, yəni testlərin sınaqdan keçirilməsi, buraxılış imtahanına salınacaq testlərin şagirdlərin necə mənimsədiklərini, onları necə qəbul etdiklərini müəyyənləşdirməkdir. Deyək ki, hər iki məqsədə nail olunmuş, sınaq testlərinin keçirilməsi müəyyən dərəcədə öz səmərəsini vermişdir. Belə ki, əgər birinci sınaqda müvəffəqiyyət faizi aşağı idisə, şagirdlər cavab kartlarının doldurulmasında müəyyən səhvlərə yol vermişdilərsə, ikinci sınaqda bunlar əsasən aradan qaldırılmışdı. üçüncü sınaq imtahanlarında isə bir sıra yeniliklərin tətbiqi, xüsusən də cavab kartlarının şagirdlərə kodlaşdırılmış şəkildə təqdim edilməsi onlar tərəfindən səhvetmə ehtimalının minimuma endirilməsinə səbəb olmuşdur. Şagirdlər  cavab kartında adını və soyadını, kodunu, variantını qeyd etməyə daha vaxt itirmirlər. Onlar cavab kartında ancaq verilən suallara müvafiq saydıqları düz cavabları qaralayırlar.

Bizimlə söhbətində T.Hacıyeva şagirdlərə yarımillik və illik qiymətlərin yazılması ilə bağlı məsələyə də aydınlıq gətirdi. Qeyd etdi ki, məktəblərdə şagirdlərə yarımillik qiymətlər yazılarkən sınaq imtahanları və həmin fəndən keçirilən yoxlama yazı işlərinin nəticələri nəzərə alınmalıdır. Əgər birinci yarımildə şagird bir sınaq imtahanı veribsə, tutaq ki, hər hansı fəndən "2" qiymət alıbsa, bu o demək deyildir ki, həmin şagirdə yarımillikdə hökmən "2" yazılmalıdır. Təbii ki, onun məktəbdaxili nailiyyətləri də nəzərə alınmalıdır. Yəni şagirdin məktəbdəki yoxlama yazı işləri, gündəlik cavabları, davamiyyəti, müəllimin şagirdin necə hazırlaşması ilə bağlı müşahidələrinin nəticəsi də nəzərə alınmalı və əsas götürülməlidir.

T.Hacıyeva yarımillik qiymətlər əsasında illik qiymətlər çıxarılarkən Təhsil Nazirliyinin qeyd olunan əmrinin 8.2. bəndinə istinad olunmasını vacib saydı.

Buraxılış imtahanında bəzi texniki yeniliklər edilib

İmtahanlarda hansı yeniliyin olmasına gəldikdə isə T.Hacıyeva bildirdi ki, buraxılış imtahanında hansısa yenilik etmək hüquqi baxımdan düz deyil. Nə yeniliklər var idisə, sınaq imtahanlarında tətbiq olunub və təcrübədən keçirilib.

Edilən bütün yeniliklər təcrübədə özünü doğruldub. Xüsusən də cavab kartlarına kodların, şagirdlər haqqında məlumatın nazirlik tərəfindən yazılması, otaqlarda  şagirdlərin sayının 30-dan 18-ə qədər azaldılması və s. Təbii ki, III sınaq zamanı özünü doğrultmuş bu yeniliklər buraxılış imtahanlarında da tətbiq olunacaq. Bu baxımdan mərkəzləşdirilmiş buraxılış imtahanları tamamilə III sınaq imtahanının modelinə uyğun aparılacaq.

Lakin T.Hacıyeva bununla yanaşı, bəzi texniki yeniliklərin də olduğunu diqqətə çatdırdı. Qeyd etdi ki, şagirdlər indiyədək vəsiqəsiz sınaq imtahanlarına buraxılırdılar. Buraxılış imtahanına isə onlar buraxılış vərəqəsi ilə   gələcəklər. Vəsiqələrdə şagirdin şəkli, adı, soyadı, oxuduğu məktəb və s. qeyd olunacaq və o möhürlənərək direktor tərəfindən təsdiqlənəcək. Vəsiqənin forması artıq yerlərə göndərilib. Vəsiqələrin hazırlanması müəyyən vəsait tələb etdiyindən sınaqlarda onların tətbiqi lazım bilinməyib,  bu yenilik buraxılış imtahanına saxlanılıb.

İkinci bir texniki yenilik, T.Hacıyevanın dediyinə görə, nəzarətçilərlə bağlıdır. İndiyədək keçirilən sınaq imtahanlarında hər bölgənin öz müəllimləri nəzarətçi qismində iştirak edirdilər. Buraxılış imtahanında isə nəzarətçilər digər bölgələrdən olacaqlar. Bakı şəhəri istisna olmaqla, bütün bölgələrdə imtahanlara digər bölgələrdən təyin olunmuş müəllimlər nəzarət edəcəklər.

T.Hacıyeva bütün bunlarla yanaşı, imtahanların məzmununa xələl gətirməyən bir yeniliyin də nəzərdə tutulduğunu bildirdi. Qeyd etdi ki, indiyədək bütün imtahan mərkəzlərinə bir imtahan rəhbəri təyin olunurdu. Bu, bəzi mərkəzlərdə, xüsusən bölgələrdə yerləşən mərkəzlərin rəhbərləri üçün müəyyən çətinliklər yaradırdı. Bu nəzərə alınaraq buraxılış imtahanlarında Bakı, Sumqayıt və Abşerondan başqa digər yerlərdəki hər imtahan mərkəzinə iki nəfər imtahan rəhbəri nəzərdə tutulub.

Son sınaq imtahanında edilən yeniliklərdən biri də ondan ibarət idi ki, imtahan rəhbərləri mərkəzlərə gedib binanın yoxlanmasına vaxt itirmirdilər. İmtahan mərkəzləri yerləşən binalarda hazırlığın vəziyyəti Bakı şəhərində Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin, Sumqayıtda isə şəhər təhsil şöbəsinin yaratdıqları komissiyalar, Abşeronda və digər bölgələrdə isə ŞNQ şöbəsinin əməkdaşları tərəfindən yoxlanılırdı. Bu dəfə də həmin qayda tətbiq olunacaq.

Növbəti tədris ilində iki sınaq imtahanı keçiriləcək

Bütün bunlarla bərabər, T.Hacıyeva bir sıra mütərəqqi yeniliklərin də olduğunu, lakin onların gələn tədris ilinə saxladıqlarını vurğuladı. Qeyd etdi ki, yeni dərs ilindən mərkəzləşdirilmiş qaydada keçirilən test imtahanlarının coğrafiyası daha da genişləndirilərək bütün ölkənin ümumtəhsil məktəblərinin XI sinif şagirdlərini əhatə edəcək.

Sınaqların sayı azaldılacaq. Planlaşdırılıb ki, hər yarımildə bir sınaq imtahanı keçirilsin. Birinci sınaq imtahanı I yarım ilin sonunda, II sınaq imtahanı isə üç ay fərqlə II yarımildə təşkil olunacaq.

İmtahanların coğrafiyasının genişlənməsi ilə əlaqədar növbəti dərs ilində işlərinin çoxalacağını deyən şöbə müdirinin müavini fəaliyyətlərini daha da təkmilləşdirmək üçün indidən müvafiq iş apardıqlarını söylədi. Qeyd etdi ki, bu yaxınlarda şöbənin əməkdaşları optik qurğunu oxumaq üçün tədris səfərinə göndərilmişlər. Səmərəli keçən səfər zamanı əməkdaşlar qurğunun bütün imkanları ilə ətraflı tanış olmuşlar. Yeni avadanlıqlar hazırlanması haqqında məlumat əldə edilib, 2-3 aydan sonra şöbəyə daha güclü optik oxuyucular veriləcək.

Gələn il 18 variantda testlər hazırlanacaq

Müsahibimizin dediklərindən aydın oldu ki, gələn il də testlər məzmun baxımından orta məktəb proqramları çərçivəsindən kənara çıxmayacaq, amma sualların sayı, variant baxımından müəyyən dəyişikliklər ediləcək. Hətta qiymətləndirmə əmsallarına və üsullarına da yenidən baxılacaq. çünki söhbət şagird biliyinin yox, şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsindən gedir. Artıq müvafiq proqram təminatı var.

Gələn il bir otaqda imtahan verəcək hər şagirdin öz variantı olacaq. Belə ki, test tapşırıqları 18 variantda hazırlanacaq. Bu zaman qablaşdırmada da səhvlər minimuma enəcək. Cavab kartlarını bir qədər kiçiltmək istəyirik. Sualları fənlər üzrə deyil, ardıcıllıqla tərtib etmək fikrindəyik. çünki suallar fənlər üzrə tərtib olunanda, xüsusən də sualların sayı eyni olan fənlərdə şagirdlər çaşırlar, bir fənnin cavablarını digərinə köçürürlər. Suallar ardıcıl gələndə isə bu səhv də minimuma enir.

Məktəblərdə sınaq testləri üzərində iş aparılmalıdır

Təranə xanım onu da vurğuladı ki, təkcə qiymətləndirmə aparmaqla işlərini bitmiş hesab etmirlər. Bundan sonra cavab kartlarının üzərində təhlil aparırlar. Belə təhlil şagirdlərin bilik səviyyəsi, fənlərə münasibəti, hansı testdə hansı sualı necə cavablandırdığı, məktəbdə test bankı, sınaq imtahanlarının nəticələri ilə bağlı işlərin aparılıb aparılmaması və s. kimi bəzi məqamlar haqqında məlumat əldə etməyə imkan verir. Təhlillər göstərir ki, şagirdlər nəzəri biliklərə aid testlərə daha çox cavab verir, tətbiqi xarakterli testləri cavablandırmaqda  çətinlik çəkirlər. Bu da onu göstərir ki, dərsliklərin səviyyəsi qənaətbəxş olsa da, məktəbdə aparılan tədris işində müəyyən problemlər, çatışmazlıqlar var. Deməli, müəllimləri metodik baxımdan məlumatlandıran treninqlərə ehtiyac duyulur.

T.Hacıyevanın dediyinə görə, sınaqların bir məqsədi də elə şagirdlərin öz səhvləri üzərində işləmələrinə imkan verməsidir. Əgər şagird testlər üzərində işləyərsə, onda buraxılış imtahanından qeyri-müvəffəq qiymət almaz. Əgər belə qiymət alırsa, demək, bu sahədə iş getmir.

Bəzi məktəblər işlərini test banklarında verilmiş testləri şagirdlərə həll etdirmək və ya əzbərlətməklə bitmiş hesab edirlər. Ona görə də şagird tətbiqdə zəif nəticə göstərir. Şagirdin öz səhvini başa düşməsi üçün sınaq testləri üzərində iş aparılmalıdır. Sınaqların şagirdləri buraxılış imtahanına hazırlamağa istiqamətləndirdiyini deyən T.Hacıyeva bu baxımdan onları imtahana gedən yolu işıqlandıran mayak adlandırdı.

İmtahan materialları artıq qablaşdırılır

T.Hacıyeva qeyd etdi ki, imtahan materialları artıq qablaşdırılır. Qablaşdırma şöbənin əməkdaşları tərəfindən, heç kəsin müdaxiləsi olmadan aparılır. Bu zaman məxfilik gözlənilir. Bu dəfə qablaşdırmada  əlavə cavab kartı qoyulmur, çünki buna ehtiyac yoxdur. Hər bir şagirdin test kitabçası adlı şəkildə ona təqdim olunur. Buna görə artıq test kitabçasına və cavab kartına ehtiyac qalmır.

T.Hacıyeva bildirdi ki, rəhbərlik etdiyi şöbə respublikanın digər rayonlarındakı ümumtəhsil məktəblərinin XI (XII) sinif şagirdlərinin cavab kartları tətbiq edilməməklə keçiriləcək buraxılış imtahanları üçün də 3 variantda test tapşırıqları hazırlayıb. IX sinif şagirdlərinin iyunun 2-də və 17-də ana dili və cəbrdən verəcəkləri yazılı imtahanları üçün zərflər hazırlanıb.

Şöbə müdiri müavininin dediklərindən aydın oldu ki, keçən il mərkəzləşdirilmiş qaydada aparılmış imtahanlara buraxılmayan və imtahanlardan qeyri-müvəffəq qiymət alan şagirdlər də iyunun 6-da təkrar imtahan verməli olacaqlar. Bu məqsədlə onlar üçün ayrıca bir mərkəz yaradılıb. ötən il imtahana buraxılmayanlar və illik qiymətləri qeyri-kafi olanlar 8 fəndən, imtahandan kəsilənlər isə qeyri-kafi qiymət aldıqları fənlərdən imtahan verəcəklər. Onların da cavab kartları optik qurğu tərəfindən oxunacaq.

Digər bir imtahan isə iyunun 6-dakı imtahanlarda üzürlü səbəblərdən iştirak edə bilməyənlər üçün keçiriləcək. Belə şagirdlər harada yaşamalarından asılı olmayaraq, iyunun 25-də Bakıda ayrıca mərkəzdə imtahan verəcəklər.

T.Hacıyeva bizimlə söhbətinin sonunda mərkəzləşdirilmiş qaydada test üsulu ilə imtahan verəcək onbirincilərə uğurlar arzuladı, onlara öz biliklərinə güvənməyi tövsiyə etdi.

Hazırladı:

Y.ƏLİYEV