Qazaxıstanın “Beynəlxalq Proqramlar Mərkəzi” ASC-nin İdarə Heyətinin sədri Adil Kusmanov “Azərbaycan müəllimi” qəzetinə müsahibəsində Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin "Bolaşak" beynəlxalq təhsil təqaüdü, Qazaxıstan – Azərbaycan ali təhsil əlaqələri barədə danışıb.

– Öncə Qazaxıstanın xaricdə təhsil təcrübəsi, "Bolaşak" proqramı, əhəmiyyəti barədə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

– "Bolaşak" beynəlxalq təqaüdü 1993-cü il noyabrın 5-də Qazaxıstan Respublikasının ilk Prezidentinin Fərmanı ilə təsis edilib. Qazaxıstan Respublikasının müstəqilliyinin ilk günlərindən ölkəmizə yüksəkixtisaslı kadrlar tələb olunurdu. Postsovet məkanı dövlətlərinin tarixində ilk dəfə istedadlı gənclərə xaricdə təhsil almaq imkanı verilib. Artıq 1994-cü ildə qazaxıstanlı tələbələrin ilk qrupu xaricdə təhsil almağa göndərilib.  

Fəaliyyət göstərdiyi illər ərzində "Bolaşak" proqramı Qazaxıstanın inkişafına mühüm töhfə verib, bu gün elm və təhsildən tutmuş biznes və dövlət idarəçiliyinə qədər müxtəlif sahələrdə çalışan 12,9 min mütəxəssis hazırlanıb. Proqram ölkəni dünya səviyyəli kadr potensialı ilə təmin etməklə icrasını davam etdirir. 

Səhiyyə sahəsində məzunlar dərin beyin stimullaşdırılması texnologiyalarından, endovaskulyar müalicələrdən və cərrahiyyəyə yeni yanaşmalardan istifadə edərək ən mürəkkəb ürək və neyrocərrahiyyə əməliyyatları apararaq müasir tibbi texnologiyaları tətbiq edirlər. Nəticədə, əvvəllər Qazaxıstanda mövcud olmayan yenilikləri tətbiq edərək tibbi xidmətin keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırıblar. 

Təhsil sahəsində proqram məzunları “Alem” proqramlaşdırma məktəbləri və platforma kimi uğurlu təhsil müəssisələri və onlayn platformalar yaradıblar.

Bilimland.kz kimi layihələr milyonlarla məktəbli və tələbəyə keyfiyyətli təhsil verir, təkcə intellektual qabiliyyətləri deyil, həm də yaradıcılıq və liderlik potensialını inkişaf etdirir. Bu cür təşəbbüslər müasir dünyanın çağırışlarına hazır olan yeni nəsil mütəxəssislərin hazırlanmasına kömək edir. 

İnnovasiya və mühəndislik sahəsində məzunlar əlillər üçün cihazlar, xəstəliklərin diaqnozu üçün sistemlər və innovativ müalicələr kimi unikal texnoloji həllər hazırlayan startap və bizneslərin təsisçiləri olublar. Bu inkişaflar təkcə insanların həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına kömək etmir, həm də müxtəlif sahələrin böyüməsi və inkişafı üçün yeni imkanlar açır. 

Sənayedə proqram məzunları artıq istehsal və iş proseslərinin optimallaşdırılması metodlarını tətbiq edirlər ki, bu da müəssisələrin səmərəliliyini artırır və onların davamlı inkişafına kömək edir. Bir sıra sənaye sahələrində "Kaizen" prinsiplərinin tətbiqi məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına və rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına kömək edir.

"Bolaşak" proqramının məzunları Qazaxıstanın inkişafına fəal töhfə verir, texnoloji tərəqqi və innovasiyaları, həmçinin iqtisadiyyatın əsas sahələrinin modernləşdirilməsini təmin edir. Onların töhfələri həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına, yeni iş yerlərinin açılmasına və ölkə iqtisadiyyatının böyüməsinin stimullaşdırılmasına kömək edir. 

Proqramın inkişafında mühüm mərhələ Qazaxıstan Respublikası Hökumətinin 4 aprel 2005-ci il tarixli 301 nömrəli qərarı ilə dövlətin nizamnamə kapitalında 100 faiz iştirakı ilə "Beynəlxalq Proqramlar Mərkəzi" Səhmdar Cəmiyyətinin yaradılması idi (Mərkəzin səhmdarı Qazaxıstan Respublikasının Elm və Ali Təhsil Nazirliyidir). 

Hazırda Mərkəz Qazaxıstanın dünya təhsil və elmi ictimaiyyətinə inteqrasiyasının əsas vasitəsidir. Mərkəzin fəaliyyətinin əsas predmeti xaricdə kadrların hazırlanması, yenidən hazırlanması və ixtisasartırma üzrə beynəlxalq proqramlar, o cümlədən Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin "Bolaşak"beynəlxalq təqaüdü ilə bağlı bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsidir.

Mərkəz "Bolaşak" proqramını, elmi stajları, hökumətlərarası qrantları və xarici vətəndaşlar üçün təqaüd proqramını idarə edir.

– Proqramın icrası və əldə olunan göstəricilər barədə nə deyərdiniz?

– “Bolaşak” Beynəlxalq Təqaüdü Qazaxıstanın iqtisadi artımına və rəqabət qabiliyyətinə birbaşa təsir edən insan kapitalının strateji inkişafının əsas vasitələrindən biridir. Birincisi, proqram ölkə üçün prioritet sahələrdə yüksəkixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanmasına kömək edir. Bu günə qədər “Bolaşak” proqramı çərçivəsində 12,9 mindən çox mütəxəssis hazırlanıb. Onların təxminən yarısı humanitar, üçdə biri texniki, təxminən 10% -i isə tibb və incəsənət sahələridir. Bu nisbət həm humanitar sahənin, həm də ölkənin texnoloji transformasiyası üçün zəruri olan tətbiqi və innovativ sahələrin inkişafına strateji diqqəti əks etdirir.

Proqramlar kontekstində 7.405 nəfər (57.5%) magistr proqramı, 2.613 nəfər (20.5%) bakalavr, 2.307 nəfər (18%) təcrübə, 231 nəfər (1.8%) doktorantura, 140 nəfər (1.1%) – mütəxəssis, 92 nəfər (0.7%) – klinik rezidentura, 39 nəfər (0.3%) – aspirantura, 12 nəfər (0,1%) – internatura çərçivəsində xaricə göndərilib. Ölkələr kontekstində tələbələr Böyük Britaniya (45% və ya 5 846 nəfər) və ABŞ -da (28% və ya 3 599 nəfər), eyni zamanda kontinental Avropa (12% və ya 1560 nəfər), Asiya və Okeaniya (8% və ya 959 nəfər) və Rusiyada (7% və ya 875 nəfər) təhsil alıblar. 

İkincisi, "Bolaşak" proqramının məzunları Harvard Universiteti, Yale Universiteti, Pensilvaniya Universiteti, Kolumbiya Universiteti, Broun Universiteti, Kornell Universiteti, Massaçusets Texnologiya İnstitutu, Stanford Universiteti, Oksford Universiteti, Kembric Universiteti kimi dünyanın ən yaxşı ali təhsil müəssisələrində təlim və təcrübə keçiblər. İdarəetmə, elm, texnologiya və təhsil sahəsində əldə etdikləri bilik, bacarıq və müasir metodları peşə təcrübəsinə tətbiq edir və bununla da iqtisadiyyatın əsas sahələrinin inkişafına və ölkənin potensialının güclənməsinə töhfə verirlər.

Üçüncüsü, proqram müxtəlif sektorlarda institusional keyfiyyətin artırılmasına kömək edir. Məzunlar özəl sektorda, dövlət idarəçiliyində, beynəlxalq təşkilatlarda və akademik mühitdə əsas vəzifələr tutur, səriştəli kadr axını təmin edir və səmərəlilik, məsuliyyət və yenilik mədəniyyətini formalaşdırır.
 Dördüncüsü, proqram çərçivəsində ABŞ, Böyük Britaniya, Avstraliya, Almaniya və digər ölkələrdə "neft-qaz işi", "maşınqayırma", "informasiya təhlükəsizliyi", "böyük məlumatların idarə edilməsi", "mədənçilik", "energetika" və s. sahələrdə mühəndis-texniki ixtisaslar (4,5 mindən çox insan) üzrə daha çox sayda kadr hazırlanır.

Beləliklə, “Bolaşak” proqramının məzunları icması hər gün Qazaxıstanın inkişafına töhfə verən vətənpərvər, rəqabətqabiliyyətli və fəal liderlərdir. Proqram daha da təkmilləşdirilir. 2025-ci ildə “Bolaşak” beynəlxalq təqaüdünün verilməsi üçün “Namizədlərin seçimi qaydaları”na dəyişikliklər edilib.

Əsas dəyişikliklər bunlardır:

* Müsabiqə seçiminin yeni mexanizmi tətbiq edilib. İndi yalnız keçid balını toplayan namizədlər növbəti turlara gedə biləcəklər;
* Qazaxıstanın üzvü olduğu, həmçinin ratifikasiya edilmiş sazişlərin mövcud olduğu beynəlxalq və regional təşkilatlarda əmək təcrübəsi imkanları təqdim olunacaq;
* “Bolaşak" proqramının məzunlarının dissertasiya və elmi işləri bazasının yaradılması planlaşdırılır ki, bu da Qazaxıstanın sosial-iqtisadi inkişafının aktual məsələlərinin həlli üçün analitik əsas kimi istifadə olunacaq;
* Dövlət qulluqçuları üçün dil kurslarından keçmək imkanı olan “magistratura” proqramı üzrə təhsil almaq üçün yeni kateqoriya tətbiq edilib;
* Müsabiqə seçimində iştirak etmək üçün həmin təqvim ilində müsabiqə seçimindən keçməmiş namizədlər üçün təkrar müraciət etmə imkanı yaradılır.

"Bolaşak" proqramı çərçivəsində iqtisadiyyatın ən çox tələb olunan sahələrində hədəf kadr hazırlığına keçid nəzərdə tutulur. İstiqamətlərin siyahısı 2029-cu ilədək Milli İnkişaf Planı əsasında dövlət orqanları, sənaye assosiasiyaları, "Atameken" AES, QHT və ekspert icması ilə məsləhətləşmələr əsasında formalaşdırılacaq. Belə bir mexanizm əmək bazarının proqnozlarına, texnoloji inkişaf tendensiyalarına və qlobal iqtisadi şəraitdəki dəyişikliklərə diqqət yetirərək iqtisadiyyatın yüksəkixtisaslı mütəxəssislərə olan cari, həm də perspektivli ehtiyaclarını nəzərə almağa imkan verəcəkdir. Məqsədli kadr hazırlığı iqtisadiyyatın kritik sektorlarında mütəxəssislərin çatışmazlığını azaltmağa, proqram məzunlarının daxili əmək bazarında tələbatını təmin etməyə və uzunmüddətli perspektivdə ölkənin rəqabət qabiliyyətini artırmağa imkan verəcəkdir. Beləliklə, "Bolaşak" proqramı təkcə təhsil proqramı deyil, həm də Qazaxıstanın iqtisadiyyatına, elminə, texnologiyasına və insan kapitalına uzunmüddətli töhfə verən davamlı inkişafın strateji drayveridir.

– "Bolaşak" proqramına qəbul qaydaları necədir? Proqramı gənclərə hansı ixtisasları seçməyi tövsiyə edir? Gənclər ən çox hansı sahələrə müraciət edirlər?

– "Bolaşak" təqaüdü aşağıdakı kateqoriyalara verilir:

1. Magistr, fəlsəfə doktoru (PhD), profil üzrə doktorluq, rezidenturada təhsil almaq üçün namizədlər; müstəqil olaraq akademik təlimə daxil olanlar; 
2. Kənd yaşayış məntəqələrindən magistr dərəcəsi almaq üçün müraciət edənlər; 
3. Müsabiqə seçimində iştirak etmək üçün sənədlərin təqdim edildiyi vaxt mühəndis-texniki işçi olan magistraturaya qəbul olmaq istəyənlər;
4. Ümumi tibbi təcrübəsi ən azı 1 il olan ali tibbi təhsili olan tibb ixtisasları üzrə magistr dərəcəsi almaq üçün müraciət edənlər; 
5. Müsabiqə seçimində iştirak etmək üçün sənədləri təqdim edərkən dövlət qulluqçusu olan, dövlət qulluğunda ümumi iş stajı ən azı 3 il,  o cümlədən sənədləri təqdim edərkən son 12 ay ərzində dövlət orqanında iş stajı olan magistraturaya qəbul olmaq istəyənlər; 
6. Müsabiqə seçimində iştirak etmək üçün sənədləri təqdim edərkən Respublika Komissiyası tərəfindən müəyyən edilmiş işçilər kateqoriyasına aid olan və ümumi iş stajı azı 3 il, o cümlədən sənədləri təqdim edərkən son 12 ay ərzində seçilmiş ixtisas sahəsi üzrə fasiləsiz faktiki iş stajı olan namizədlər.

Proqram Qazaxıstanın əsas sahələrinin inkişafını dəstəkləyən geniş mütəxəssisləri əhatə edir. 

Həmçinin, müsabiqədə pensiya yaşından yuxarı olmayan, ali təhsilli (bakalavr və yuxarı) və müvafiq sənədləri olan Qazaxıstan Respublikasının vətəndaşlarına iştirak etməyə icazə verilir. Dövlət və xarici dil bilikləri də müəyyən edilmiş minimum səviyyədə tələb olunur. 

Müsabiqə seçimi 3 turdan ibarətdir. Birinci və ikinci turlar idarəçi tərəfindən Qazaxıstan Respublikasının təşkilatları və müstəqil ekspertləri ilə birlikdə təşkil olunur və keçirilir. Birinci turda növbəti tura icazə verilən seçmə tur olan hərtərəfli test aparılır. Birinci turda işçi orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş hədd balını toplamayan ərizəçinin ikinci turda iştirakına icazə verilmir.

İkinci tur namizədlərin müstəqil ekspert komissiyasının üzvləri ilə anonim şəxsi müsahibədən keçməsini təşkil etməklə həyata keçirilir. Bu turda ərizəçinin peşə hazırlığı səviyyəsi, nəzəri biliklər və seçilmiş ixtisas sahəsində peşəkar səriştələrin mövcudluğu müəyyənləşdirilir. Üçüncü turda Respublika Komissiyası birinci və ikinci turların nəticələrini nəzərdən keçirir və “Bolaşak” təqaüdünün verilməsi və ya verilməsindən imtina edilməsi barədə son qərar qəbul edir, bu barədə ərizəçiyə 3 iş günü ərzində administratorun rəsmi internet resursuna məlumat yerləşdirməklə məlumat verilir. 

Əlavə etmək lazımdır ki, Mərkəz hər il Qazaxıstan iqtisadiyyatının və əmək bazarının ehtiyaclarına diqqət yetirərək prioritet ixtisasların siyahısını tərtib edir. Məzunların ən çoxu, 55% humanitar sahələrdə təhsil alıb. Məzunlar texniki ixtisaslar üzrə 36%, tibb üzrə 7%, incəsənət sahəsində isə 2% təşkil edir.

– Proqram gənclər üçün nə dərəcədə əlçatandır?

– "Bolaşak" proqramından müəyyən edilmiş tələblərə cavab verən Qazaxıstan Respublikasının vətəndaşları yararlana bilərlər. Təqaüd magistr, doktorantura (PhD), rezidentura proqramları üzrə təhsil almaq və təcrübə keçmək üçün verilir. Müsabiqədə həm universitet məzunları, həm də işləyən mütəxəssislər, o cümlədən mühəndis və texniki işçilər, tibb işçiləri, dövlət qulluqçuları və digər prioritet sahələrin nümayəndələri iştirak edə bilərlər. Proqram gənclər üçün, xüsusən də xaricdə keyfiyyətli təhsil almaq istəyən və ölkənin inkişafına töhfə verməyə hazır olanlar üçün əlçatandır. 

Qeyd etmək lazımdır ki, 2025-ci ilin fevral ayında perspektivli istedadları dəstəkləmək üçün məktəblərin məzunları arasında “Bolaşak” beynəlxalq təqaüdü çərçivəsində "bakalavr" istiqamətinin daxil edilməsini nəzərdə tutan Qazaxıstan Respublikasının Qanunu qəbul edildi. Son üç ildə beynəlxalq olimpiadaların, müsabiqələrin, elmi layihələrin I–III dərəcəli diplomları olan Qazaxıstan Respublikasının vətəndaşları iştirak edə bilərlər. Bu tədbir istedadlı gənclərin axınının azaldılmasına yönəldilib, çünki beynəlxalq olimpiadaların mükafatçılarının aparıcı xarici universitetlərdə təhsil almaq üçün təqaüd və endirimlər almasına zəmanət verilir. Hazırda “Bolaşak” proqramı çərçivəsində ərizəçilərin seçilməsi qaydalarına dəyişikliklər edilir. Beləliklə, “Bolaşak” beynəlxalq təqaüdünün "bakalavr" istiqamətində icrasına 2026-cı ildə başlanılması planlaşdırılır.

– Təqaüdün miqdarı necə müəyyənləşdirilir?

– "Bolaşak" proqramı üzrə təqaüdün məbləği Qazaxıstan Respublikası Təhsil və Elm Nazirliyinin 13 aprel 2012-ci il tarixli hər bir xüsusi təhsil ölkəsi üçün müəyyən etdiyi xərc normalarına uyğun olaraq müəyyən edilir. Bu normalara aşağıdakılar daxildir: yaşayış, yemək və tədris ədəbiyyatının alınması.
Məsələn, Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığında təhsil alanlar üçün yaşayış xərcləri ayda 900 ABŞ dollarına qədər, yemək xərcləri 1000 dollara qədər, tədris ədəbiyyatı əldə etmək isə təhsil səviyyəsindən asılı olaraq 75-1000 dollar arasındadır.

Kanadada təhsil alanlar üçün yaşayış xərcləri ayda 1000 dollara qədər, yemək xərcləri 800 dollara qədər və təhsil ədəbiyyatı üçün təhsil səviyyəsindən asılı olaraq 100 ilə 1400 dollar arasındadır.

Cənubi Koreyadakı tələbələr üçün yaşayış xərcləri ayda 600 dollara qədər, yemək xərcləri 600 dollara qədər, təhsil ədəbiyyatı almaq üçün təhsil səviyyəsindən asılı olaraq 45 ilə 600 dollar arasındadır. Hazırda təqaüdün artırılması və təqaüdçülər üçün şəraitin yaxşılaşdırılması məqsədilə maliyyələşdirmə normalarına yenidən baxılması üçün işlər aparılır.

– “Bolaşak” öz məqsədlərinə nail olubmu? Məzunların işlə təmin olunması barədə nə deyərdiniz? 

– Bu günədək “Bolaşak” proqramı çərçivəsində 10,3 min məzun müqavilə öhdəliklərini yerinə yetirib. Məzunların 43,5%-i özəl sektorda, 18,5%-i dövlət sektorunda, 28,7%-i dövlət orqanlarında/hökumət qurumlarında, 5,3%-i  xarici şirkətlərdə, 1,4%-i  beynəlxalq təşkilatlarda, 23,1%-i ictimai birliklərdə, 1,2%-i  milli şirkətlərdə,  0,4% faizi diplomatik nümayəndəliklərdə çalışır. 

Mərkəz işəgötürənlərə rəsmi sorğu məktubları və CV göndərməklə “Bolaşak” proqramının məzunlarının işlə təmin olunmasında daimi yardım göstərir.
Həmçinin, “Bolaşak” proqramının məzunlarının işlə təmin olunmasını asanlaşdırmaq üçün aparıcı şirkət və təşkilatlar arasından potensial işəgötürənlərlə onlayn rejimdə vebinarlar keçirilir.

Bundan əlavə, məzunlar Facebook səhifəsində “Bolaşak” proqramının məzunları və işəgötürənlərin vakansiyaları ilə bağlı bütün xəbərlərin yerləşdirildiyi “Bolaşak Talent Management” qrupunda əlavə məlumat alırlar.

Ümumiyyətlə, hazırkı mərhələdə proqramın məzunları öz sahələrində liderdirlər və Qazaxıstanın inkişafına mühüm töhfələr verirlər.

Məsələn, qabaqcıl xarici universitet və klinikalarda təlim və təcrübə keçmək qazaxıstanlı həkimlərə müasir tibbi texnologiyalardan istifadə etməklə mürəkkəb ürək və neyrocərrahiyyə əməliyyatlarını həyata keçirməyə imkan verib. Hər gün 850-dən çox təqaüdçü milli səhiyyə sisteminə töhfə verir. 

Eyni dərəcədə vacib sahə dövlət idarəçiliyi sahəsində mütəxəssislərin hazırlanmasıdır.

Proqramın məzunları arasında dövlət qulluğu ilə bağlı olan, artıq məsul siyasi və inzibati vəzifələrdə çalışanlar da az deyil.

İnnovasiya və mühəndislik sahəsi üçün, o cümlədən mühəndis-texniki ixtisaslar, İT və rabitə sahəsi, kənd təsərrüfatı və təbiət elmləri üzrə 4000-dən çox mütəxəssis hazırlanıb. Bu sahələrin məzunları innovativ cihazların ixtiraçıları, uğurlu startapların və biznes inkubatorların təsisçiləridir, istehsalda enerjiyə qənaət və biznes proseslərinin optimallaşdırılmasının innovativ üsullarını tətbiq edirlər.

Mövcud olduğu 30 ildən artıq müddətdə proqram öz əsas missiyasını yerinə yetirib:

* dünyanın aparıcı universitetlərində 12,9 mindən çox mütəxəssis hazırlanıb;
* iqtisadiyyatın, elm, təhsil və dövlət idarəçiliyinin strateji əhəmiyyətli sahələri üçün yüksək keyfiyyətli kadr ehtiyatı yaradılmışdır;
* qabaqcıl bilik və texnologiyaların transferi həyata keçirilib, məzunlar müxtəlif sahələrdə beynəlxalq təcrübəni tətbiq edirlər.

Beləliklə, “Bolaşak” proqramı qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olmaqla yanaşı, həm də iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində ölkənin rifahı naminə hər gün çalışan vətənpərvər, rəqabətədavamlı və fəal liderlər nəslinin formalaşması ilə Qazaxıstanın inkişafına mühüm töhfə verməkdə davam edir.

– Siz “Bolaşak” məzunlarının Qazaxıstanın ali təhsil sistemində iştirakını və rolunu necə qiymətləndirirsiniz?

– “Bolaşak” proqramı sayəsində yalnız təhsil sektoru üçün 1900-ə yaxın mütəxəssis hazırlanıb, onlar gənclərin ixtisaslarının artırılmasına və imkanlarının genişləndirilməsinə yönəlmiş mühüm təhsil layihələrinin və təşəbbüslərin həyata keçirilməsində fəal iştirak edirlər. 

Belə ki, məzunlardan biri Qazaxıstanda ilk proqramlaşdırma məktəbi təsis edib və onun rəhbəridir. Məktəb 3,5 mindən çox şagird  və böyüklərə informasiya texnologiyaları sahəsində tələb olunan bacarıqlar öyrədib. Məzunumuzun səyləri ölkənin gələcək inkişafı üçün vacib olan texnologiya sənayesində yeni nəsil mütəxəssislərin formalaşmasına töhfə verir.

Məktəbin əsasını qoyan başqa bir məzun təkcə yüksək intellektual bacarıqlara deyil, həm də liderlik və yaradıcılıq qabiliyyətlərinə malik şagirdlərin hazırlanmasına diqqət yetirir. Onun məktəbi tələbələrə dünyanın ən yaxşı universitetlərinə, o cümlədən Nazarbayev Universitetinə daxil olmaqda kömək edir ki, bu da gənclərin təhsil səviyyəsini və rəqabət qabiliyyətini artırmağa kömək edir.

Proqramın məzunlarından biri məktəbəqədər, ibtidai və orta məktəb uşaqları üçün kurslar, eləcə də xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar üçün inklüziv kurslar təşkil edən Bilimland.kz kimi təhsil platformalarının yaradılmasına da mühüm töhfələr verib. Platforma hər gün təxminən 2 milyon dərsə və 14 milyon interaktiv təlimə ev sahibliyi edir və bütün Qazaxıstanda uşaqlara müasir təhsil verir.

Digər məzun UNICEF-in “BeKind” layihəsi çərçivəsində zorakılıq və kiber zorakılığa dair onlayn dərslər hazırlayaraq hüquq təhsili sahəsində fəaldır. O, həmçinin məktəblilərə mühüm sosial bacarıqlar və insan hüquqları məsələlərini öyrədən “Street Law Kazakhstan” layihəsinin milli koordinatorudur.
Bu nümunələr “Bolaşak” məzunlarının Qazaxıstanda insan kapitalının inkişafına töhfə verən təhsil layihələri və təşəbbüslərinin yaradılmasında, təhsil bərabərliyinin təmin edilməsində və gənclərə uğurlu karyera üçün zəruri bilik və bacarıqların verilməsində necə fəal iştirak etdiyini nümayiş etdirir.

– Azərbaycan və Qazaxıstan arasında təhsil sahəsində əməkdaşlıq, tələbə mübadiləsi haqqında nə deyə bilərsiniz? Bu sahədə əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün hansı potensial var?

– Qazaxıstan və Azərbaycan ənənəvi olaraq təhsil sahəsində sıx əməkdaşlıq edir ki, bu da həm akademik mübadilə, həm də birgə təhsil proqramlarının həyata keçirilməsində ifadə olunur. Azərbaycanda “Bolaşak” proqramı çərçivəsində 8 mütəxəssis təcrübə keçib: 2012-ci ildə 5 nəfər, 2023-cü ildə 3 nəfər.

Onlar Azərbaycanın aparıcı elm və təhsil müəssisələrində təcrübə keçiblər:

* Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Geologiya İnstitutu – 5 nəfər;
* Azərbaycan Texniki Universiteti – 2 nəfər;
* Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti –1 nəfər.

Bundan əlavə, Qazaxıstan Respublikasının Elm və Təhsil Nazirliyi ilə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi arasında təhsil sahəsində əməkdaşlıq haqqında 3 aprel 2017-ci il tarixli Saziş çərçivəsində Azərbaycan hökuməti hər il Qazaxıstan Respublikası vətəndaşlarına aşağıdakı proqramlar üzrə 10 təhsil qrantı ayırır: bakalavr pilləsi - 5, magistratura səviyyəsi - 5.

Qazaxıstan xarici tələbələri cəlb etmək üçün öz təşəbbüslərini inkişaf etdirir. 2019-cu ildə əcnəbilər, o cümlədən Qazaxıstan vətəndaşı olmayan Qazaxıstan vətəndaşı olan şəxslər üçün təqaüd proqramına start verilib. Bu proses 2024-cü ildən etibarən Beynəlxalq Proqramlar Mərkəzi ASC tərəfindən idarə olunur. Proqrama 2500-dən çox təhsil proqramı təklif edən 37 Qazaxıstan universiteti daxildir. Bu proqram çərçivəsində 2024-cü ildə 550 qrant ayrılıb (490-ı bakalavriat, 50-si magistratura və 10-u doktorantura).

Bu ilin mart ayında Bakıda azərbaycanlı abituriyentlərə akademik proqramlar, elmi istiqamətlər və Qazaxıstanda təhsilin perspektivləri ilə tanış olmaq üçün unikal imkan yaradan “Qazaxıstanda təhsil” adlı ən böyük təhsil sərgisi keçirilib. Tədbirdə Qazaxıstanın 20-dən çox aparıcı universiteti iştirak edib.

Bu gün Qazaxıstanda 31,5 mindən çox əcnəbi tələbə təhsil alır. Ölkə beynəlxalq tələbələri dəstəkləmək və Qazaxıstan universitetlərini beynəlxalq səviyyədə tanıtmaq məqsədi daşıyan Qazaxıstanda təhsil proqramı vasitəsilə geniş təhsil imkanları təklif edir. Proqram, qəbul tələbləri və mövcud təhsil müəssisələri haqqında ətraflı məlumatı https://studyin.kz saytından əldə etmək olar.

Qazaxıstan və Azərbaycan arasında təhsil sahəsində əməkdaşlığın dinamikasını nəzərə alaraq, akademik mübadilənin daha da inkişafını, qrantların sayının və birgə tədqiqat proqramlarının artırılmasını proqnozlaşdırmaq olar ki, bu da ölkələrimiz arasında təhsil və elmi əlaqələri gücləndirəcək.